Οι Ευρωπαϊκές Συνθήκες εν συντομία-Μέρος β’

Μιλώντας για την ΕΕ, είναι συχνές οι αναφορές στις Ευρωπαϊκές Συνθήκες, που αποτελούν την νομική/θεσμική βάση της. Οι Συνθήκες είναι δεσμευτικές συμφωνίες μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Ορίζουν τους στόχους της ΕΕ, τους κανόνες που διέπουν τα θεσμικά της όργανα, τον τρόπο λήψης αποφάσεων και τη σχέση της με τα κράτη μέλη. Οι Συνθήκες τροποποιούνται κάθε μερικά χρόνια, ώστε η Ένωση να συνεχίσει να εξελίσσεται.

του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου

Η κατάληξη αυτής της εξελικτικής διαδικασίας είναι η σημερινή Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), η οποία ξεκίνησε ως Συνθήκη της Ρώμης το 1957. Σε παρακείμενο άρθρο αναφέρονται τα σχετικά για αυτή την πρώτη ευρεία, Ευρωπαϊκή Συνθήκη, επίσης για την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη του 1986, καθώς και τα εισαγωγικά περί της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, γνωστότερης ως Συνθήκη του Μάαστριχτ.
Η Συνθήκη του Μάαστριχτ, υπεγράφη στις 7 Φεβρουαρίου του 1992 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Νοεμβρίου 1993. Με αυτήν ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση (ενώ προηγουμένως είχαμε τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες), εισήχθη η συναπόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου Υπουργών για πολλά ζητήματα, αναβαθμίζοντας σημαντικά το Ευρωκοινοβούλιο. Η εν λόγω Συνθήκη ξεκίνησε, επίσης, τη συνεργασία μεταξύ των κυβερνήσεων της ΕΕ για πρώτη φορά σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, άμυνας, δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων, σε περιορισμένο βέβαια επίπεδο. Τέλος, όπως είναι γνωστό, το Μάαστριχτ άνοιξε το δρόμο για το Ευρώ, ενώ δημιούργησε και την έννοια της ευρωπαϊκής ιθαγένειας,
Στη συνέχεια υπάρχει η Συνθήκη του Άμστερνταμ η οποία εγκρίθηκε τον Ιούνιο του 1997 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Μαΐου 1999. Ένας από τους στόχους της ήταν η προετοιμασία της ΕΕ για τη μεγάλη διεύρυνση στην ΚΑ και ΝΑ Ευρώπη. Η Συνθήκη του Άμστερνταμ τροποποίησε ορισμένες διατάξεις της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στόχος ήταν η ενίσχυση των οικονομικών δικαιωμάτων των πολιτών, η περαιτέρω ανάπτυξη Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) και η βελτίωση της λειτουργίας των θεσμικών οργάνων. Επίσης, ενίσχυσε το ρόλο του Ευρωκοινοβουλίου, αυξάνοντας τη χρήση της συναπόφασης.
Ακολούθησε η Συνθήκη της Νίκαιας, που υπογράφηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2001 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Φεβρουαρίου 2003. Η Νίκαια μεταρρύθμισε τη θεσμική δομή της Ένωσης για να προσαρμοσθεί στη νέα διεύρυνση, ένα έργο που επρόκειτο να γίνει από τη Συνθήκη του Άμστερνταμ, αλλά δεν είχε ολοκληρωθεί. Σκοπός της Νίκαιας ήταν να μεταρρυθμίσει τα θεσμικά όργανα ώστε η ΕΕ να μπορεί να λειτουργεί αποτελεσματικά αφού φτάσει τα 25 κράτη μέλη. Έτσι, εισήγαγε αλλαγές στη σύνθεση της Επιτροπής και επανακαθορισμό του συστήματος ψηφοφορίας στο Συμβούλιο, αλλά και πάλι δεν έδωσε ιδιαίτερα λειτουργικές λύσεις
Τέλος το τελευταίο θεσμικό κείμενο του είδους είναι η Συνθήκη της Λισαβόνας, η οποία ήρθε να υποκαταστήσει την αποτυχημένη Συνθήκη για δημιουργία Ευρωπαϊκού Συντάγματος. Γνωστή και ως Μεταρρυθμιστική Συνθήκη, τροποποιεί τις ιδρυτικές Συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπογράφηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2007 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Δεκεμβρίου 2009. Η Συνθήκη της Λισαβόνας έδωσε περισσότερες εξουσίες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, άλλαξε τις διαδικασίες ψηφοφορίας στο Συμβούλιο, εισήγαγε την πρωτοβουλία των πολιτών, δημιούργησε μόνιμο πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, νέο Ύπατο Εκπρόσωπο για τις Εξωτερικές Υποθέσεις και διευκρίνισε τις αρμοδιότητες που ανήκουν στην ΕΕ, εκείνες που παραμένουν στα κράτη μέλη και το ποιες ασκούνται από κοινού. Άλλαξε το όνομα της «συναπόφασης» που ασκεί το Ευρωκοινοβούλιο από κοινού με το Συμβούλιο σε «συνήθη νομοθετική διαδικασία» και αύξησε τον αριθμό τομέων στους οποίους το Ευρωκοινοβούλιο έχει ίση εξουσία με το Συμβούλιο των Υπουργών στη δημιουργία νομοθεσίας.

Ακούστε σχετική εκπομπή

Συνεργασία στην έρευνα οπτικού υλικού: Μαρία Σιδηροπούλου
Επεξεργασία φωτογραφιών/γραφιστικών: Mαριάνθη Κόμνου