To πολλαπλό παιχνίδι της Τουρκίας

Toυ Πολυδεύκη Παπαδόπουλου

Τη Δευτέρα, 10 Οκτωβρίου, επισκέπτεται την Κωνσταντινούπολη ο Πρόεδρος Πούτιν, στα πλαίσια μιας ιδιαίτερα ταχύρυθμης αποκατάστασης των ρωσοτουρκικών σχέσεων. Στην πόλη Μπασίκα, 25 μόλις χιλιόμετρα ΒΑ της Μοσούλης και περισσότερα από  100 χλμ. από τα τουρκοϊρακινά σύνορα, η Άγκυρα ενισχύει τον στρατιωτικό θύλακά της αγνοώντας τα διαβήματα και τις καταγγελίες της Βαγδάτης. Το διπλωματικό και στρατιωτικό παιχνίδι της Τουρκίας  αναπτύσσεται  προς τα έξω, παρά τις πληγές που έχει αφήσει η απόπειρα πραξικοπήματος αλλά και τα αιματηρά επεισόδια που συνεχίζονται στο εσωτερικό της. Τελευταία τέτοια περιστατικά η αυτοανατίναξη  δύο καμικάζι-βομβιστών το πρωί του Σαββάτου στην ίδια την τουρκική πρωτεύουσα και την Κυριακή το πρωί η έκρηξη παγιδευμένου αυτοκινήτου έξω από αστυνομικό τμήμα στη ΝΑ Τουρκία με πολλά θύματα.

Η επαναπροσέγγιση Ρωσίας -Τουρκίας

Η θεαματική επαναπροσέγγιση Ρωσίας-Τουρκίας συνεχίζεται, με τον  πρόεδρο Πούτιν να συναντά τον Τούρκο ομόλογό του στην Κωνσταντινούπολη την Δευτέρα 10 Οκτωβρίου.

Ο επίσημος λόγος για την επίσκεψη του προέδρου της Ρωσίας είναι η  συμμετοχή του στο Παγκόσμιο Συνέδριο για την Ενέργεια που διοργανώνεται στην Κωνσταντινούπολη 9 -13 Οκτωβρίου. Ωστόσο, η προσοχή των διεθνών αναλυτών στρέφεται στις διμερείς επαφές που θα έχει με τον Ερντογάν. Οι ίδιοι αναλυτές υπογραμμίζουν τον ταχύ ρυθμό με τον οποίο αποκαθίστανται οι ρωσοτουρκικές σχέσεις από τις αρχές του περασμένου  Ιουλίου, όταν ο Πρόεδρος της Τουρκίας έστειλε επιστολή στο ρώσο ομόλογό του, στην οποία ουσιαστικά ζητούσε συγγνώμη για την κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους  τον περασμένο Νοέμβριο. Η διαδικασία συμφιλίωσης  επικυρώθηκε με την επίσκεψη του Ερντογάν στην Αγία Πετρούπολη, στις 10 Αυγούστου, ενώ στις αρχές Σεπτεμβρίου ο Τούρκος πρόεδρος συναντήθηκε ξανά με τον Πούτιν στο περιθώριο των εργασιών της G20 στο Χανγκτζόου της Κίνας. Επίσης, σύμφωνα με επίσημες ανακοινώσεις, οι δύο Πρόεδροι συνομίλησαν τηλεφωνικά την Τετάρτη 5/10, ενόψει της συνάντησής τους στην Κωνσταντινούπολη, για συνεργασία των δύο χωρών στον ενεργειακό τομέα, αλλά και την αντιμετώπιση της συριακής κρίσης. Άλλωστε, Ρωσία και Τουρκία διαθέτουν το κοινό στοιχείο να έχουν επέμβει και οι δύο στρατιωτικά στη Συρία.

Η αυξανόμενη παρουσία τουρκικού στρατού  στο Iράκ

Η παρουσία τουρκικού στρατού στο εσωτερικό του Ιράκ, αυξάνεται και εδραιώνεται παρά τις σφοδρές αντιδράσεις της Βαγδάτης. Η ιστορία ξεκίνησε πέρσι το Δεκέμβριο, όταν μερικές εκατοντάδες τούρκοι στρατιώτες εισήλθαν στο έδαφος του Ιράκ, χωρίς προειδοποίηση των επίσημων αρχών του, και  τοποθετήθηκαν πλησίον της Μοσούλης, σε απόσταση  100 και πλέον χλμ από την τουρκοϊρακινή μεθόριο.

Η αιτιολογία της Άγκυρας ήταν ότι οι εν λόγω Τούρκοι στρατιωτικοί θα εκπαίδευαν τις ιρακινές ένοπλες δυνάμεις και τους κούρδους «Πεσμεργκά» του Ιράκ για να αντιμετωπίσουν τους μαχητές του Ισλαμικού Κράτους. Ωστόσο, οι ιρακινές αρχές έχουν δηλώσει κατ’ επανάληψη ότι ποτέ δεν προσκάλεσαν τους Τούρκους, οι Κούρδοι του Ιράκ σιωπούν και οι δυνάμεις του Ισλαμικού Κράτους  έχουν αποφύγει  κάθε ενόχληση των τούρκων στρατιωτών.

Οι τελευταίοι έχουν δημιουργήσει ένα μόνιμο πλέον στρατόπεδο στην πόλη Μπασίκα, περίπου 25 χιλ. από τη Μοσούλη και οι οποίοι ενισχύθηκαν τις τελευταίες εβδομάδες , φθάνοντας τις 2.000 άνδρες. Η δε τουρκική εθνοσυνέλευση έλαβε την 1^η Οκτωβρίου απόφαση για παραμονή των τουρκικών στρατευμάτων στο Ιράκ και στη Συρία

Από την πλευρά του Ιράκ η κατάσταση αυτή προκάλεσε ψήφισμα στο κοινοβούλιο του, με το οποίο με το οποία καλείται η Τουρκία να αποσύρει τη στρατιωτική της δύναμη από την εν λόγω πόλη του βορείου Ιράκ, αποκαλώντας την «δύναμη κατοχής».  Με το ίδιο ψήφισμα ζητείται η αναθεώρηση των εμπορικών και οικονομικών σχέσεων με την Τουρκία, η επείγουσα προσφυγή στον ΟΗΕ και το Συμβούλιο Ασφαλείας για την απομάκρυνση των τουρκικών δυνάμεων από το Ιράκ και η αξιοποίηση όλων των  πολιτικών και διπλωματικών μέσων για την υπεράσπιση της κυριαρχίας της χώρας. Επίσης, ο ίδιος ο ιρακινός πρωθυπουργός Χάιντερ αλ Αμπάντι προειδοποίησε την Τουρκία ότι κινδυνεύει να προκαλέσει έναν περιφερειακό πόλεμο με το να διατηρεί στρατεύματα της στο ιρακινό έδαφος.

Οι κινήσεις αυτές  προκάλεσαν την αντίδραση της Τουρκίας. Ο Ιρακινός πρεσβευτής στην Άγκυρα κλήθηκε το στο τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, για να δώσει εξηγήσεις για την «απαράδεκτη» απόφαση του ιρακινού κοινοβουλίου. Ο δε υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου επανέλαβε, με δηλώσεις του, πως το στρατόπεδο Μπασίκα στο Ιράκ δημιουργήθηκε για να εκπαιδεύσει τοπικές δυνάμεις στην μάχη ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος και  σημείωσε ότι η Βαγδάτη γνώριζε για την δημιουργία του. «Οι αξιωματούχοι της Βαγδάτης έχουν επισκεφτεί  το στρατόπεδο και έχουν χορηγήσει οικονομική στήριξη σ’ αυτό κατά το παρελθόν», συμπλήρωσε ο Τούρκος ΥΠΕΞ.

Τη σκυτάλη πήρε μετά ο Τούρκος πρωθυπουργός Μπιναλί Γιλντιρίμ, ο οποίος  χαρακτήρισε «επικίνδυνες και προκλητικές» τις ανακοινώσεις της κυβέρνησης της Βαγδάτης σχετικά με την παρουσία της τουρκικής στρατιωτικής δύναμης στη Μπασίκα. «Υπάρχουν εκεί στρατιώτες από 60 και πλέον χώρες -οι οποίες μάλιστα δε συνορεύουν με το Ιράκ-  που συνεχίζουν τις προσπάθειές τους στο όνομα της ανθρωπότητας», είπε ο Γιλντιρίμ.  Ο ίδιος, αφού χρησιμοποίησε ως επιχείρημα  ότι «η τουρκική δύναμη βρίσκεται εκεί μεγάλο διάστημα…» συμπλήρωσε: «Η στάση μας δεν είναι εχθρική εναντίον των εδαφών και της εδαφικής ακεραιότητας του Ιράκ. Φέρουμε ευθύνη για τη γαλήνη στην περιοχή. Αντί να κολλά σε τέτοια πράγματα, η κυβέρνηση της Βαγδάτης ας κάνει πρώτα αυτά που πρέπει εναντίον της τρομοκρατικής οργάνωσης που βρίσκεται στο έδαφός της και πλήττει την Τουρκία κι ας μιλήσει μετά». Η τελευταία αναφορά σχετίζεται, βέβαια, με την παρουσία μαχητών του ΡΚΚ στο έδαφος του Ιράκ.

Η μάχη  της Μοσούλης

Οι ίδιοι οι Ιρακινοί, αλλά και τρίτοι παρατηρητές, θεωρούν ότι η τουρκική παρουσία στην Μπασίκα έχει να κάνει με την πρόθεση της Τουρκίας να μετέχει στη μάχη που προετοιμάζεται για την ανακατάληψη της Μοσούλης από το ισλαμικό κράτος, αλλά και τη ρύθμιση του καθεστώτος που εν συνεχεία θα αποκτήσει η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Ιράκ.

Ωστόσο, πέραν των αναλύσεων και εικασιών που γίνονται, αποκαλυπτικοί για τις προθέσεις της Τουρκίας είναι αφενός ο υπουργός Άμυνας της χώρας Φικρί Ισίκ και αφετέρου ο ίδιος ο πρόεδρος Ερντογάν.

Ο μεν πρώτος δηλώνει ανοικτά ότι η Τουρκία θα λάβει μέρος στην επιχείρηση στη Μουσούλη, σε συνεργασία, μάλιστα, με τον ηγέτη της ημιαυτόνομης κουρδικής περιοχής του Βορείου Ιράκ, Μασούντ Μπαρζανί. Σε δήλωσή του μάλιστα στην τουρκική εφημερίδα «Χαμπέρτουρκ» ο τούρκος υπουργός Άμυνας, αφού επανέλαβε ότι «οπωσδήποτε θα μετάσχουμε στην επιχείρηση στη Μοσούλη», συμπλήρωσε πως «θα πάμε μέχρι το Αλ Μπαπ στη Συρία (στο βορειανατολικό άκρο της χώρας). Αλλά θα το κάνουμε αυτό με δικές μας μεθόδους». Ο Πρόεδρος Ερντογάν, από την πλευρά του, σε δηλώσεις του πριν λίγες μέρες σε τηλεόραση του Ντουμπάι, είχε πει ότι «κανείς δεν έχει δικαίωμα να καταλάβει τη Μουσούλη. Μετά την απελευθέρωση της από το Ισλαμικό Κράτος θα πρέπει να μείνουν εκεί μόνο οι σουνίτες Άραβες, οι Τουρκομάνοι και οι Σουνίτες Κούρδοι».

Να σημειωθεί ότι δεν έχει δημιουργηθεί μια διεθνής συμμαχία ειδικά για την επιχείρηση ανάκτησης της Μοσούλης, για την οποία οι προετοιμασίες έχουν ενταθεί τις τελευταίες εβδομάδες.  Έτσι, αυτή αναμένεται  να πραγματοποιηθεί από τον ιρακινό στρατό και τις τοπικές δυνάμεις, με το συντονισμό των ΗΠΑ. Το ερώτημα που απομένει να απαντηθεί είναι το κατά πόσο και με ποιο τρόπο θα υπάρξει αρμονία μεταξύ της τακτικής των Αμερικανών και αυτής που χαράσσει η Άγκυρα. Ενδεχομένως, δε,   η αμφισβήτηση πριν μερικές μέρες της Συνθήκης της Λοζάνης από τον Ερντογάν δεν έχει να κάνει μόνον με τα ελληνικά νησιά, αλλά και τη διαμόρφωση των συνόρων της Τουρκίας στην περιοχή της Μοσούλης, η οποία το 1926 την άφηνε στους Βρετανούς και από το 1930 στο Ιράκ, όταν έγινε ανεξάρτητο βασίλειο.

Σε οποιαδήποτε περίπτωση η μάχη για την ανακατάληψη της μεγαλούπολης, όπου πριν από λίγα χρόνια συνυπήρχαν πάνω από δύο εκατομμύρια άνθρωποι διαφορετικών φυλών και θρησκειών, αναμένεται να είναι ιδιαίτερα φονική, αλλά και περίπλοκη πολιτικά, λόγω των πολλών και αντικρουόμενων συμφερόντων.