Πώς γίνονται οι προκριματικές εκλογές των Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικανών

Του Πέτρου Δίπλα

Στις ΗΠΑ για να συμμετάσχει ένας πολιτικός του Δημοκρατικού ή του Ρεπουμπλικανικού κόμματος ( ή κάποιου άλλου μικρότερου κόμματος) στις εκλογές για Πρόεδρος της χώρας πρέπει πρώτα να πάρει το χρίσμα του κόμματός του, να νικήσει δηλαδή στις εσωκομματικές εκλογές που διενεργούνται σε όλες τις πολιτείες της χώρας την ίδια  χρονιά με τις προεδρικές.

Η μεγάλη διαφορά με τις ευρωπαϊκές χώρες που τα κόμματα προτείνουν τους υποψήφιους είναι ότι οι υποψήφιοι αυτοπροτείνονται και μετά μετράνε τις δυνάμεις τους εάν θα καταφέρουν να τους ψηφίσουν οι αμερικανοί πολίτες.

Οι προκριματικές αυτές εκλογές γίνονται το πρώτο εξάμηνο της εκλογικής χρονιάς και διαρκούν περίπου 5μήνες αφού γίνονται σε διαφορετικό χρόνο στις διάφορες πολιτείες. Το καλοκαίρι ανακηρύσσονται οι νικητές στο συνέδριο κάθε κόμματος και αρχίζει η προεκλογική εκστρατεία για τις προεδρικές εκλογές που γίνονται πάντα Νοέμβριο και μάλιστα ‘τη πρώτη Τρίτη μετά την πρώτη Δευτέρα’ του μήνα.

Οι προκριματικές εκλογές για το χρίσμα γίνονται και αυτές σχεδόν με τον ίδιο τρόπο όπως και οι προεδρικές δηλαδή είναι έμμεσες αφού ο κόσμος δεν ψηφίζει απ’ ευθείας τον υποψήφιο αλλά εκλέκτορες (συνέδρους) σε κάθε πολιτεία οι οποίοι στη συνέχεια μαζεύονται στο συνέδριο του κόμματος και ψηφίζουν βγάζοντας τον νικητή ο οποίος θα εκπροσωπήσει το κόμμα στις προεδρικές εκλογές.

Έτσι μέχρι τώρα οι εκλέκτορες στο συνέδριο του  Δημοκρατικού Κόμματος στις 26 Ιουλίου ψήφισαν την Χίλαρι Κλίντον δίνοντας της το χρίσμα για να διεκδικήσει την προεδρία της χώρας στις εκλογές της 8ης Νοεμβρίου ( πρώτη Τρίτη μετά την πρώτη Δευτέρα) με αντίπαλο τον Ντόναλντ Τράμπ που λίγο νωρίτερα στις 19 Ιουλίου ήταν ο νικητής του χρίσματος του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος στο συνέδριο του κόμματός του.

Το πρώτο βήμα στη διεκδίκηση του χρίσματος ενός υποψηφίου για την προεδρία είναι η δημιουργία μιας Διερευνητικής Επιτροπής (Exploratory Committee).

Κάθε τέσσερα χρόνια, ένα χρόνο πριν από την ημερομηνία των εκλογών (και ακόμα νωρίτερα), όποιος αμερικανός πολίτης θεωρεί ότι μπορεί να διεκδικήσει την προεδρία σχηματίζει μια ‘διερευνητική επιτροπή’ προκειμένου να αρχίσει να συγκεντρώνει την υποστήριξη οπαδών αλλά και χρηματοδοτών για την προεκλογική του εκστρατεία.

Η προεκλογική εκστρατεία για το χρίσμα Ρεπουμπλικάνων και Δημοκρατικών είναι μια πανάκριβη υπόθεση – η οποία γίνεται ολοένα και ακριβότερη τα τελευταία χρόνια – κοστίζοντας στους υποψηφίους δεκάδες εκατομμύρια δολάρια.

Αν ο υποψήφιος μέσα από τη διερευνητική επιτροπή συγκεντρώσει αρκετή υποστήριξη αλλά και χρήματα, ενημερώνει τις ομοσπονδιακές αρχές ότι διεκδικεί το χρίσμα και αρχίζει τον αγώνα που ίσως οδηγήσει ύστερα από ένα χρόνο στο Λευκό Οίκο.

Η διαδικασία των προκριματικών εκλογών είναι περίπλοκη και ξένη για τα ελληνικά και ευρωπαϊκά δεδομένα.

Η πρώτη σημαντική διαφορά, όπως είπαμε, είναι ότι ενώ στις περισσότερες χώρες τα κόμματα επιλέγουν τους υποψηφίους, στις ΗΠΑ είναι οι ψηφοφόροι που επιλέγουν τον υποψήφιο της αρεσκείας τους και τον επιβάλλουν στα κόμματα.

Οι υποψήφιοι που θα αγωνιστούν ενάντια σε υποψηφίους του ίδιου κόμματος επιδιώκουν να κερδίσουν τις προκριματικές εκλογές, προκειμένου να εξασφαλίσουν τους εκλέκτορες κάθε πολιτείας οι οποίοι και θα συμμετάσχουν στο συνέδριο του κόμματος για την τελική εκλογή.

Βέβαια οι προκριματικές εκλογές στα δύο μεγάλα κόμματα έχουν σημαντικές διαφορές όπως διαφορές έχει και η εκλογική διαδικασία στις διάφορες πολιτείες.

Ο αριθμός των εκλεκτόρων-συνέδρων  στις πολιτείες διαφέρει στο Δημοκρατικό από το Ρεπουμπλικανικό κόμμα όπως και ο αριθμός τους που χρειάζεται για να εκλεγεί ο υποψήφιος πρόεδρος.

Μια μεγάλη διαφορά είναι ότι οι Δημοκρατικοί έχουν υπερσυνέδρους (τα παλαιά και καθιερωμένα στελέχη του Δημοκρατικού Κόμματος, πρώην Γερουσιαστές, Πρόεδροι κλπ ) ενώ οι Ρεπουμπλικανοί όχι. Από την άλλη οι Ρεπουμπλικανοί έχουν πιο πλειοψηφικό σύστημα από τους Δημοκρατικούς αφού σε πολλές πολιτείες ο πλειοψηφών υποψήφιος παίρνει όλους τους εκλέκτορες. Αυτό ισχύει μόνο στο Ρεπουμπλικανό Κόμμα και όχι στο Δημοκρατικό.

Στο Δημοκρατικό Κόμμα οι υπερσύνεδροι (το ‘βαθύ’ κόμμα δηλαδή) πηγαίνουν και ψηφίζουν μόνο στο τελικό συνέδριο που εκλέγει τον υποψήφιο. Και είναι ελεύθεροι να υποστηρίξουν όποιον υποψήφιο θέλουν χωρίς να υποχρεούνται να υποστηρίξουν τον υποψήφιο που πλειοψήφησε στην πολιτεία τους. Το καθεστώς των υπερσυνέδρων δεν είναι παλιό, υιοθετήθηκε μόλις το 1984. Και αφού οι υπερσύνεδροι είναι το 20% του συνόλου των εκλεκτόρων – συνέδρων, οι ψήφοι τους είναι καθοριστικοί για το ποιος υποψήφιος θα εκλεγεί. Ουσιαστικά οι υπερσύνεδροι ως θεσμός του Δημοκρατικού Κόμματος λειτουργεί ως ‘κόφτης’ για οποιονδήποτε ‘επαναστάτη’ υποψήφιο.

Στους Ρεπουμπλικανούς οι εκλέκτορες δεν είναι σταθεροί σε αριθμό αφού όταν η πολιτεία έχει πολλούς εκλεγμένους Ρεπουμπλικανούς στις διάφορες πολιτειακές θέσεις τότε έχει και περισσότερους εκλέκτορες. Στις φετινές εκλογές οι εκλέκτορες-σύνεδροι ήταν 2.472 στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα.

Επίσης κάθε πολιτεία έχει τους δικούς της κανόνες και νόμους για την εκλογή των εκλεκτόρων που προσδιορίζουν εάν η ψήφος των πολιτών δεσμεύει τους εκλέκτορες στον πιο θα υποστηρίξουν στο συνέδριο (binding and non-binding primaries or caucuses).

Στους Ρεπουμπλικανούς για να πάει κάποιος υποψήφιος στο τελικό συνέδριο για το χρίσμα πρέπει να πλειοψηφήσει σε τουλάχιστον 8 πολιτείες. Και για να εκλεγεί (το 2016) πρέπει να τον ψηφίσουν τουλάχιστον 1.237 σύνεδροι (δηλαδή το 50% των 2.472 συνέδρων = 1.236 + ένας ακόμα).

Στους Δημοκρατικούς από τους 4.763 συνέδρους που θα λάβουν μέρος στο συνέδριο, για να εκλεγεί ο υποψήφιος πρέπει να λάβει τους 2.382. Οι Δημοκρατικοί δεν έχουν τόσο πλειοψηφικό σύστημα όπως οι Ρεπουμπλικανοί ώστε ο πλειοψηφών να παίρνει όλους τους συνέδρους της πολιτείας. Όμως στους Δημοκρατικούς ο υποψήφιος για να λάβει σύνεδρους πρέπει να πάρει τουλάχιστον το 15% των ψήφων στην πολιτεία.

Τα δύο πολιτικά κόμματα προτείνουν τους υποψήφιούς τους μετά από μια σειρά εκλογικών διαδικασιών, που ονομάζονται προκριματικές από πολιτείες (primaries), ή προκριματικές από τοπικές οργανώσεις (caucuses).

Οι προκριματικές από τοπικές οργανώσεις (caucuses) και οι προκριματικές (primaries) ξεκινούν από τη μεσοδυτική Πολιτεία της Αϊόβα και από την πολιτεία της Νέας Αγγλίας του Νιου Χαμσάιρ αντίστοιχα γύρω στις αρχές του  Φεβρουαρίου.

Στις περισσότερες πολιτείες διεξάγονται προκριματικές εκλογές από πολιτείες (primaries), και σε ορισμένες διεξάγονται προκριματικές από τοπικές κομματικές οργανώσεις (caucuses). Η βασική τους διαφορά είναι ποιός διοργανώνει την προκριματική εκλογική διαδικασία.

Οι προκριματικές εκλογές έχουν μεταξύ τους δύο πολύ σημαντικές διαφορές: πρώτον υπάρχουν πολιτείες όπου υποψηφίους του κάθε κόμματος μπορούν να εκλέξουν όλοι οι ψηφοφόροι και όχι μόνο τα μέλη του κόμματος και δεύτερον σε αρκετές πολιτείες η κατανομή των υποψηφίων δεν γίνεται αναλογικά αλλά ο πρώτος υποψήφιος παίρνει το σύνολο των εκλεκτόρων.

Κάθε υποψήφιος που θέλει να έχει ελπίδες για την προεδρία επιδιώκει να «καθαρίσει» τη διαδικασία των προκριματικών γρήγορα και αυτό για δύο πολύ σημαντικούς λόγους: αφενός για να επικεντρώσει τις προσπάθειές του όχι εναντίον των εσωκομματικών του αντιπάλων αλλά του υποψηφίου του άλλου κόμματος και αφετέρου για να εξοικονομήσει χρήματα για την κυρίως προεκλογική εκστρατεία.

Προκριματικές (primaries)

Η διαδικασία αυτή διοργανώνεται και χρηματοδοτείται από τις κυβερνήσεις των πολιτειών. Διεξάγεται όπως και οι εθνικές εκλογές. Οι ψηφοφόροι πηγαίνουν σε ένα εκλογικό κέντρο και ψηφίζουν με κάλπη τον υποψήφιο που προτιμούν.

Σε ορισμένες περιπτώσεις αυτή η διαδικασία είναι «ανοιχτή», δηλαδή ο κάθε ψηφοφόρος μπορεί να ψηφίσει στη διαδικασία οποιουδήποτε κόμματος. Ωστόσο ο κάθε ψηφοφόρος μπορεί να συμμετάσχει αποκλειστικά και μόνο είτε στη διαδικασία των Δημοκρατικών, είτε στη διαδικασία των Ρεπουμπλικάνων, όχι και στις δύο.

Σε κάποιες άλλες πολιτείες η διαδικασία μπορεί να είναι «κλειστή». Αυτό σημαίνει μόνον τα μέλη των κομμάτων μπορούν να συμμετάσχουν στη διαδικασία και να ψηφίσουν. Υπάρχουν και προκριματικές εκλογές που συνδυάζουν τους δύο παραπάνω τύπους.

Προκριματικές από τοπικές οργανώσεις (caucuses)

Αυτές οι εκλογικές διαδικασίες διοργανώνονται και χρηματοδοτούνται όχι από τις κυβερνήσεις των Πολιτειών αλλά από τα ίδια τα κόμματα. Ο όρος «caucus» προέρχεται από τη γλώσσα των Ινδιάνων της Βόρειας Αμερικής της περιοχής του Κεμπέκ που σημαίνει «συγκέντρωση των ηγετών της φυλής».

Το σύστημα αυτό αναφέρεται σε μια σειρά από κομματικές διασκέψεις όπου αποφασίζεται, μεταξύ άλλων, ποιόν υποψήφιο θα στηρίξουν τα περισσότερα κομματικά στελέχη στη μάχη για τις προεδρικές εκλογές.

Αυτό σημαίνει, γενικά, ότι λιγότεροι άνθρωποι συμμετέχουν σε αυτή τη διαδικασία (caucus) σε σχέση με τις προκριματικές (primaries). Ωστόσο όσοι συμμετέχουν σε αυτόν τον τύπο προκριματικών εκλογών είναι πιο έντονα αναμεμειγμένοι στα εσωτερικά ζητήματα του κόμματος. Τα κόμματα έχουν μεγαλύτερο έλεγχο στις προκριματικές από τις τοπικές οργανώσεις (caucus) από ό,τι στις πολιτειακές προκριματικές (primaries).

Οι προκριματικές εκλογές όλων των τύπων σε όλες τις πολιτείες διεξήχθησαν στο διάστημα από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Ιούνιο του 2016.

Όσο διεξάγονται οι προκριματικές εκλογές και διαφαίνεται πως κάποιος υποψήφιος υπερέχει, τότε σταδιακά οι συνυποψήφιοί του εντός του κόμματος αποφασίζουν να αποχωρήσουν.

Έτσι διαμορφώνεται ένα πλαίσιο ώστε αυτός που υπερέχει- είτε είναι Δημοκρατικός, είτε Ρεπουμπλικανός- να έχει εξασφαλίσει το χρίσμα του κόμματός του πριν την τελευταία προκριματική διαδικασία.

Όσοι υποψήφιοι δεν κερδίσουν στα πρώτα προκριματικά, στην συνέχεια δυσκολεύονται να βρουν στήριξη τόσο από τους ψηφοφόρους όσο και από δωρητές-χορηγούς. Έτσι εγκαταλείπουν την κούρσα, καθώς αντιλαμβάνονται ότι δεν έχουν ελπίδες να κερδίσουν.

Στα συνέδρια των κομμάτων ο εκλεγμένος πλέον και επίσημα υποψήφιος για την προεδρία ανακοινώνει και το όνομα του υποψήφιου αντιπροέδρου που ο ίδιος προσωπικά έχει επιλέξει.

Ο προεκλογικός αγώνας για τους υποψήφιους του Δημοκρατικού Κόμματος άρχισε την 1η Φεβρουαρίου 2016 και τέλειωσε στις 14 Ιουνίου με την επικράτηση της Χίλαρι Κλίντον. Οι συνεχείς εκλογικές αναμετρήσεις σε όλες τις πολιτείες είχαν στόχο τις 4.047 ψήφους εκλεκτόρων καθώς και τις 716 (712) ψήφους αδέσμευτων συνέδρων ή υπερσυνέδρων που υποδεικνύονται από το κόμμα.

Οι υπερσύνεδροι είναι 437 εκλεγμένα μέλη από την εθνική επιτροπή του Δημοκρατικού κόμματος (συμπεριλαμβάνονται οι πρόεδροι και αντιπρόεδροι των 50 πολιτειακών τμημάτων του κόμματος) 20 διακεκριμένα μέλη του κόμματος (πρώην πρόεδροι, αντιπρόεδροι, πρόεδροι Βουλής, Γερουσίας κλπ) 191 μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων, 47 Γερουσιαστών και 21 Κυβερνητών.

Στις 6 Ιουνίου η Κλίντον έφθασε τον απαιτούμενο αριθμό συνέδρων που χρειάζονται για   το χρίσματου Δημοκρατικού Κόμματος. Στις 7 Ιουνίου το εξασφάλισε επίσημα κερδίζοντας τις εκλογές στην Καλιφόρνια και στο Νιού Τζέρσι. Στις 26 Ιουλίου το συνέδριο του Δημοκρατικού κόμματος εξέλεξε επίσημα την Χίλαρι Κλίντον και τον Γερουσιαστή Τίμ Κέϊν, Γερουσιαστή της Βιρτζίνια, για υποψήφια πρόεδρο και υποψήφιο αντιπρόεδρο στις εκλογές του Νοεμβρίου.

Ο προεκλογικός αγώνας για τους υποψήφιους του Ρεπουμπλικανικού κόμματος άρχισε την 1η Φεβρουαρίου και τέλειωσε στις 7 Ιουνίου με την επικράτηση του Ντόναλντ Τράμπ. Συνολικά οι υποψήφιοι στόχευαν στους 2.472 συνέδρους, από τους οποίους εξασφάλισε ο Τράμπ τους απαραίτητους 1.237, την απόλυτη πλειοψηφία δηλαδή, στις 26 Μαίου. Στο συνέδριο του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος στις 21 Ιουλίου, ο Ντόναλντ Τραμπ κατάφερε να αυξήσει τη δύναμή του στους 1.725 εκλέκτορες έναντι 747 των αντιπάλων του επιλέγοντας παράλληλα για υποψήφιο αντιπρόεδρο τον τον Μάικ Πενς, Κυβερνήτη της Ιντιάνα.

Με την λήξη των συνεδρίων των Δημοκρατικών και των Ρεπουμπλικανών άρχισε η κυρίως προεκλογική εκστρατεία για τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου.