Ψυχοθεραπεία και καρκίνος [Μέρος 1ο]

Όλοι φοβόμαστε τον καρκίνο, ο οποίος έχει πάρει χαρακτηριστικά επιδημίας· είναι ό,τι πιο απειλητικό μπορεί να μας συμβεί. Πρόκειται για πολυπαραγοντική ασθένεια, με τον ψυχολογικό παράγοντα να ενοχοποιείται σε μεγάλο βαθμό για την εκδήλωσή της.

Ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Σάββας Σαββόπουλος, στο βιβλίο του «Επτά παραμύθια ζωής: Είναι η νόσος ένα αμετάφραστο μήνυμα;», εκδ. Αρμός,  καταθέτει την εμπειρία της δουλειάς του με τους καρκινοπαθείς, καταγράφοντας  επτά ιστορίες  ανθρώπων -κάποιοι από τους οποίους κατέληξαν-, σχετικά με το πώς βίωσαν τον καρκίνο.

Ο Σάββας Σαββόπουλος εκπαιδεύτηκε στην ψυχανάλυση και στην ψυχοσωματική στη Γενεύη, στο Παρίσι και στην Αθήνα. Είναι ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Ψυχοσωματικής Εταιρείας – στην οποία διετέλεσε και πρόεδρος, καθώς και τακτικό μέλος του Ψυχοσωματικού Ινστιτούτου των Παρισίων P. Marty.

«Η αναλυτική ψυχοσωματική την οποία υπηρετώ έχει ως βάση τη φροϋδική θεωρία και θεωρίες ψυχοσωματιστών της γαλλικής σχολής, την οποία ίδρυσε ο P. Marty. H προσέγγιση προϋποθέτει να έχεις εκπαιδευτεί στην ψυχανάλυση και μετά να κάνεις μια εκπαίδευση στην ψυχοσωματική. Πρόκειται για μια προσέγγιση ψυχαναλυτική, η οποία βλέπει το σώμα και την ψυχή, τον ψυχισμό, σε μια ενιαία αλληλεπίδραση και ενότητα. Δεν ξεχωρίζει σώμα και ψυχή, και συνδέει ψυχικές καταστάσεις με την ανάπτυξη διαφόρων σωματικών συνθηκών», σημειώνει ο ίδιος αναφορικά με την ψυχοσωματική σχολή.

Ακούστε εδώ  το πρώτο μέρος της συνέντευξης του Σάββα Σαββόπουλου στο Πρώτο Πρόγραμμα και στην εκπομπή «Στο ντιβάνι της κρίσης».

Όταν γεννιέται ο άνθρωπος αναπτύσσει τον ψυχισμό του για να μπορεί να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες, που προέρχονται είτε από την εξωτερική πραγματικότητα είτε από ενδοψυχικές συγκρούσεις και τραύματα, που ενεργοποιήθηκαν μετά από νέους τραυματισμούς. Όλοι έχουμε ενδοψυχικές συγκρούσεις και έχουμε υποστεί τραυματισμούς και ο ψυχισμός λειτουργεί προσπαθώντας να βρει την καλύτερη λύση για το άτομο. Όταν ο ψυχισμός δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα με ψυχικά μέσα, τότε  ο άνθρωπος βρίσκει άλλη διέξοδο: με εκδηλώσεις του χαρακτήρα του. Αναπτύσσει κάποια ιδιαίτερα  στοιχεία της προσωπικότητάς του π.χ. μπορεί να γίνει νευρικός, καβγατζής, παθητικός κ.λπ. Αν ούτε αυτές οι χαρακτηρολογικές εκδηλώσεις δεν σταθούν αρκετές να εκφορτιστούν οι διεγέρσεις επιστρατεύεται  η συμπεριφορά. Κάποιος δηλαδή μπορεί να προσπαθήσει να εκφορτίσει τις εντάσεις του κάνοντας χρήση αλκοόλ, ουσιών, οδηγώντας απρόσεκτα και με υπερβολική ταχύτητα, κάνοντας γενικότερα επικίνδυνα πράγματα. Σε περίπτωση που το πρόβλημα των μεγάλων διεγέρσεων παραμένει, τότε μπορεί να παρέμβει το σώμα· δηλαδή να ξεσπάσει ένα καλόηθες σωματικό πρόβλημα ή μια σοβαρή νόσος.  Μπορεί να είναι ένας πονοκέφαλος, κάποιο άσθμα, μια δερματίτιδα, μια σπαστική κολίτιδα, ένας επιχείλιος έρπης που εμφανίζονται έπειτα από προσωπικές  κρίσεις τις οποίες δεν μπορούμε να διαχειριστούμε. Οι ασθένειες αυτές μπορεί και να είναι άμυνες του οργανισμού μας, αφού «προκαλώντας» αυτές τις ασθένειες που εμφανίζονται κατά κρίσεις, αποφεύγουμε σοβαρότερες εξελικτικές νόσους, όπως ο καρκίνος.

Η προέλευση της λέξης καρκίνος αποδίδεται στον Ιπποκράτη, ο οποίος χρησιμοποίησε τον όρο για να περιγράψει διάφορους όγκους που έμοιαζαν με κάβουρα («καρκίνος» στα αρχαία ελληνικά).

«Για πολλά χρόνια ετίθετο το ερώτημα εάν πρέπει να αποκαλυφθεί στον καρκινοπαθή η διάγνωση και η πρόγνωση της νόσου. Πολλές μελέτες δείχνουν ότι η πλειονότητα των καρκινοπαθών επιθυμούν να γνωρίζουν από τι πάσχουν.»

Εκείνο όμως που απασχολεί περισσότερο τον Σάββα Σαββόπουλο είναι η επαρκής φροντίδα των καρκινοπαθών και η αξιοπρέπειά τους. «Ακόμα και στο τελικό στάδιο, οι ασθενείς μέχρι να πεθάνουν ζουν. Εκείνο που θα πρέπει να φροντίσουμε όλοι, και κυρίως οι ειδικοί της υγείας, είναι να τους προσφέρουμε εκείνες τις συνθήκες που θα τους εξασφαλίσουν καλή ποιότητα ζωής. Όλοι έχουμε μια προοπτική ζωής και μια προοπτική θανάτου. Το μόνο σίγουρο είναι ότι θα πεθάνουμε. Για κάποιον που έχει νοσήσει αυτή η προοπτική θανάτου γίνεται ακόμα πιο κοντινή, πιο απειλητική.Θα πρέπει να γνωρίζει ότι παλεύει με μια νόσο η οποία  δυνητικά είναι  θανατηφόρος, αλλά θα πρέπει να ξέρει ότι πάνω από το 50% των περιπτώσεων καρκίνου θεραπεύονται ολοκληρωτικά, ενώ με τις σύγχρονες θεραπείες ο καρκίνος αν δεν αντιμετωπίζεται οριστικά τείνει να γίνει μία χρόνια νόσος»

Ο γιατρός θα πρέπει να είναι ευαισθητοποιημένος και με τα πρόσωπα που περιβάλλουν τον ασθενή, αναφέρει ο Σάββας Σαββόπουλος. «Δεν υποφέρει μόνο ο ασθενής, αλλά όλη η  οικογένεια,  η οποία συνήθως κρύβει την ασθένεια. Ένας τρόπος με τον οποίο φαντάζει εύκολο να διαχειριστεί ένα οικογενειακό σύστημα τη νόσο είναι η σιωπή. Οι καρκινοπαθείς είναι συχνά απομονωμένοι, χάνουν τους φίλους τους ακόμα και τους συγγενείς τους, τα αδέρφια τους, τα οποία δεν ξέρουν πώς διαχειριστούν την κατάσταση κρίσης που προκύπτει στην οικογένεια. Η διάψευση ή η παρασιώπηση της πραγματικότητας μοιάζει μια βολική λύση»

Παρ’ όλα αυτά ο καρκίνος για ορισμένους ασθενείς μπορεί να αποτελέσει αφορμή για μια υπαρξιακή αφύπνιση.  Για τον λόγο αυτό, αρκετοί καρκινοπαθείς θεωρούν τη νόσο εφαλτήριο για να ξαναγεννηθούν. Οι άνθρωποι που έχουν καρκίνο αναπτύσσουν  ιδιαίτερους αμυντικούς ψυχικούς μηχανισμούς, τους οποίους εξετάζει και μελετά εδώ και πολλά χρόνια ο κ. Σαββόπουλος.

Διαβάστε επίσης:  

• Ψυχοθεραπεία και καρκίνος [Μέρος 2ο]

Επιμέλεια κειμένου: Μπέττυ Σαβούρδου