Τα διαφορετικά και ενδιαφέροντα των αμερικανικών προεδρικών εκλογών

Του Πέτρου Δίπλα

Η πολυπλοκότητα του πολιτικού συστήματος των Ηνωμένων Πολιτειών και η πραγματικά μεγάλη διάσπαση της εξουσίας σε πολλά σώματα (Πρόεδρος, Βουλή, Γερουσία, Κυβερνήτης) οφείλεται σε έναν και μόνο λόγο. Στον φόβο των ιδρυτών του αμερικανικού έθνους (των ‘Πατέρων του Έθνους’ (Founding Fathers) Βενιαμίν Φραγκλίνου, Τζορτζ Ουάσιγκτον, Τζέιμς Μάντισον, Τόμας Τζέφερσον, Τζον Ανταμς, Τζον Τζέι και Αλεξάντερ Χάμιλτον) να αποκτήσουν κάποιοι πολιτικοί μεγάλη εξουσία και να εγκαθιδρύσουν κάποιου είδους δικτατορία. Φοβόντουσαν ακόμα και την «τυραννία της πλειοψηφίας» (όπως την ονόμασαν οι ‘Πατέρες’ Τζόν Άνταμς και Τζέιμς Μάντισον) και πού αυτή μπορεί να οδηγήσει.

Έτσι στο φόβο ότι κάποιος πολιτικός ή κάποιο κόμμα θα αποκτήσει τεράστια δύναμη και θα επιβληθεί δικτατορικά στους πολίτες έφτιαξαν ένα πολιτικό σύστημα που να μην μπορεί κανένας να αποκτήσει αυτή τη δύναμη.

Έφτιαξαν ένα Σύνταγμα με τρείς ξεχωριστές δυνατές και αυτόνομες εξουσίες τον Πρόεδρο με την κυβέρνηση, την Βουλή των Αντιπροσώπων και τη Γερουσία με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι δύσκολη η κυριαρχία και στις τρείς. Και στη περίπτωση που αυτό γίνει να μην διαρκέσει πολύ.

Και γι αυτό το λόγο (το φόβο δηλαδή της συγκέντρωσης εξουσίας από ένα πρόσωπο ή μια ομάδα προσώπων) το Σύνταγμα προβλέπει ότι οι υποψήφιοι των κομμάτων που θα συναγωνιστούν για την Προεδρία θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να έχουν την συνεχή στήριξη των οπαδών του κόμματός τους. Έτσι για να συμμετάσχουν πάλι σε προεδρικές εκλογές θα πρέπει πρώτα μέσα από υποχρεωτικές εθνικές εκλογές να ξανακερδίσουν το χρίσμα του κόμματός τους ανταγωνιζόμενοι και νικώντας τους εσωκομματικούς αντιπάλους τους. Όχι όπως στην Ευρώπη όπου ένας αρχηγός κόμματος μπορεί να συμμετέχει σε πρωθυπουργικές ή προεδρικές εκλογές ο ίδιος επί πολλές φορές χωρίς να υποβάλλεται κάθε φορά σε εξοντωτικές υποχρεωτικές εθνικές εσωκομματικές εκλογές.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν κάποιες ιδιαιτερότητες και ιστορικά στοιχεία για τις αμερικάνικες προεδρικές εκλογές όπως:

-Καμμία άλλη χώρα δεν ξοδεύει τόσο χρόνο και ενέργεια για προεδρικές εκλογές όσο οι Ηνωμένες Πολιτείες. Είναι τόσο πολύπλοκες και πολυέξοδες οι αμερικανικές εκλογές που διαρκούν σχεδόν 2 χρόνια από την ώρα που οι υποψήφιοι εκδηλώσουν τη πρόθεσή τους.

-Ενώ στις Ευρωπαϊκές χώρες και στην συντριπτική πλειοψηφία των χωρών όλου του κόσμου, τα πολιτικά κόμματα προτείνουν τους υποψήφιους, στις ΗΠΑ ο κάθε πολίτης μπορεί να αυτοπροταθεί για υποψήφιος όποιου κόμματος θέλει, αρκεί να τον ψηφίσουν οι πολίτες στις προκριματικές εκλογές και έτσι να λάβει το χρίσμα του κόμματος για υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές.

-Λόγω του πλειοψηφικού συστήματος, σε τέσσερεις εκλογές (1824,1876,1888,2000) άλλος κέρδισε την πλειοψηφία των πολιτών και άλλος κέρδισε την πλειοψηφία των εκλεκτόρων και εξελέγει πρόεδρος.

-Το 1758, επί βρετανικής κατοχής, στις εκλογές για την τότε Βουλή στη Βιρτζίνια (House of Burgesses) ένας νεαρός υποψήφιος ονόματι Τζόρτζ Ουάσιγκτον (ο μετέπειτα Πατέρας του Έθνους) ξόδεψε όλα τα χρήματα της προεκλογικής του εκστρατείας (50 λίρες) για να κερνάει δωρεάν ποτά έξω από τα εκλογικά κέντρα προκειμένου να τον ψηφίσουν. Ηταν βρετανικό εκλογικό έθιμο μια που φαίνονταν τι φήφιζε ο καθένας (η μυστική κάλπη λειτούργησε στα τέλη του 19ου αιώνα).

-Τέσσερεις είναι οι πρόεδροι που δολοφονήθηκαν κατά τη διάρκεια της προεδρίας τους. Ο Αβραάμ Λίνκολν (1865), ο Τζέιμς Γκάρφιλντ (1881), ο Γουίλιαμ Μακίνλι (1901) και ο Τζόν Κένεντι (1963).

-Ο γηραιότερος πρόεδρος που εκλέχθηκε ποτέ ήταν ο Ρόναλντ Ρίγκαν 69 ετών (1981) και ο νεότερος ο Τζόν Κένεντι 43 ετών (1961). Βέβαια ο νεότερος που έγινε ποτέ πρόεδρος ήταν ο Θεόδωρος Ρούσβελτ που από αντιπρόεδρος ορκίστηκε πρόεδρος σε ηλικία 42 ετών μετά τη δολοφονία του προέδρου Γουίλιαμ Μακίνλι το 1901.

-Τις περισσότερες ψήφους πολιτών σε προεδρικές εκλογές στην ιστορία, έλαβε ο Ρίγκαν το 1984 (54.455.075) όπως επίσης και τις περισσότερες ψήφους εκλεκτόρων (525).

-Τις περισσότερες πολιτείες σε εκλογές, 49 από τις 50 συνολικά, κέρδισαν οι Ρίτσαρντ Νίξον το 1972 (έχασε την Μασαχουσέτη) και ο Ρόναλντ Ρίγκαν το 1984 (έχασε την Μινεσότα).

-Η νίκη με τη μικρότερη διαφορά στη ψήφο των πολιτών ήταν του Τζόν Κένεντι το 1960 επί του Νίξον με μόλις ένα δέκατο της μιας ποσοστιαίας μονάδας. Στους εκλέκτορες η διαφορά ήταν μεγαλύτερη (303 έναντι 219) λόγω πλειοψηφικού συστήματος.

-Οι εκλογές θα γίνουν στις 8 Νοεμβρίου 2016 και τα αποτελέσματα για το ποιός νίκησε στις ψήφους των πολιτών θα γίνουν αμέσως γνωστά. Όμως ο πρόεδρος θα εκλεγεί από το εκλεκτορικό σώμα που θα ψηφίσει τη Δευτέρα μετά τη δεύτερη Τετάρτη του Δεκεμβρίου, δηλαδή στις 19 Δεκεμβρίου.

-Ενώ ο πρόεδρος εκλέγεται επίσημα τον Δεκέμβριο, η εγκατάστασή του στον Λευκό Οίκο γίνεται στις 20 Ιανουαρίου του αμέσως επόμενου χρόνου μετά από σχετική τελετή. Πρίν το 1933 η εγκατάσταση του νεοεκλεγέντος προέδρου στον Λευκό Οίκο γίνονταν στις 4 Μαρτίου, σχεδόν 4 μήνες μετά την εκλογή του.

-Μέχρι την εκλογή της Χίλαρι Κλίντον ως υποψήφια για το προεδρικό αξίωμα του Δημοκρατικού Κόμματος μόνο δύο γυναίκες είχαν φθάσει να κερδίσουν το χρίσμα μεγάλου κόμματος και μάλιστα αυτό ήταν για την αντιπροεδρία των ΗΠΑ. Η Τζέραλντιν Φεράρο ήταν υποψήφια του Δημοκρατικού Κόμματος για την αντιπροεδρία της χώρας (με υποψήφιο πρόεδρο τον Γουόλτερ Μοντέιλ) στις εκλογές του 1984 που νίκησαν οι Ρεπουμπλικανοί με τον Ρίγκαν. Η Σάρα Πέιλιν ήταν υποψήφια του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος επίσης για την αντιπροεδρία (με υποψήφιο πρόεδρο τον Τζόν Μακέιν) στις εκλογές του 2008 που τις κέρδισε ο Δημοκρατικός Ομπάμα.

-Για να εκλεγεί κάποιος Πρόεδρος των ΗΠΑ πρέπει να έχει κλείσει το 35ο έτος της ηλικίας του, να είναι γεννημένος σε έδαφος των Ηνωμένων Πολιτειών και να διαμένει στη χώρα για τουλάχιστον 14 χρόνια.

-Στις εκλογές του 2008 οι δύο μονομάχοι, ο Δημοκρατικός Μπαράκ Ομπάμα και ο Ρεπουμπλικανός Τζόν Μακέιν ήταν οι μόνοι υποψήφιοι στην πολιτική ιστορία της χώρας που είχαν γεννηθεί εκτός της ηπειρωτικής Αμερικής. Ο Ομπάμα γεννήθηκε στήν Χαβάη και ο Μακέιν στη Διώρυγα του Παναμά που τότε ήταν αμερικανική βάση.