Η μέθοδος tomatis

Έχετε σκεφτεί ποτέ ότι μιλάμε με το αυτί μας;  Ότι το αυτί μας επιλέγει το είδος των ερεθισμάτων που θα περάσουν στον εγκέφαλο και πολλές φορές απορρίπτει κάποια για να μας προστατέψει; Ήταν αρχές της δεκαετίας του 1950 όταν ο  Γάλλος γιατρός ωτορινολαρυγγολόγος, καθηγητής  Αλφρέντ Τοματίς, παρουσίασε τις ανακαλύψεις του σχετικά με τον θαυμαστό κόσμο του αυτιού και τις συνέπειες που έχει στη ζωή μας.

«Οι θεραπευτικές  χρήσεις του ήχου με τη μορφή μουσικής ή ύμνων ήταν ήδη γνωστές από αιώνες μας” λέει η ψυχολόγος Τόνυ Ευαγγελοπούλου, μαθήτρια και συνεργάτης του Αλφρέντ Τοματίς.

“Οι ύμνοι των Βέδας  στην Ινδία και οι γρηγοριανοί ύμνοι των μοναχών έχουν ενεργοποιητικό αποτέλεσμα, οι μητέρες τραγουδούν στα παιδιά  τους  για να τα ηρεμήσουν, όταν κλαίνε. Το σώμα μας μπορεί να νιώσει ήχους τους οποίους εμείς δεν συνειδητοποιούμε, άρα δεν τους ακούμε όπως π.χ. ήχους πολύ χαμηλής συχνότητας. Τα ηχητικά κύματα χαμηλών συχνοτήτων (μπάσοι ήχοι ) καταλήγουν στα χαμηλότερα σημεία του σώματος, ενώ υψηλής συχνότητας ήχοι επιδρούν στα υψηλότερα σημεία του σώματος και στον εγκέφαλο. Ωστόσο, όλα αυτά δεν ήσαν οργανωμένα μέχρις ότου ο Άλφρεντ Τοματίς συστηματοποίησε τη μέθοδο σε νευρολογική και τεχνολογική βάση και χρησιμοποίησε τον ήχο ως διαγνωστικό και θεραπευτικό εργαλείο ηχοθεραπείας,» τονίζει χαρακτηριστικά.

«Η ακουστικό ψυχο- φωνολογία  (Μέθοδος tomatis)  είναι μία παιδαγωγική της ακρόασης, μας μαθαίνει  πώς να χρησιμοποιούμε  το ακουστικό μας  σύστημα, δηλαδή το αυτί μας. Εφαρμόζεται μέσω μιας ειδικής συσκευής που διεγείρει τον εγκέφαλο και ρυθμίζει τον τρόπο που ακούς και αντιλαμβάνεσαι τα πάντα γύρω σου. Η μέθοδος tomatis εφαρμόζεται σε όλο τον κόσμο σε ειδικά κέντρα για την αντιμετώπιση σημαντικών παθήσεων και διαταραχών του ανθρώπινου ψυχισμού».

Η κα Τόνυ Ευαγγελοπούλου ήταν η πρώτη που έφερε τη μέθοδο tomatis στην Ελλάδα και δέχτηκε να μας λύσει όλες τις απορίες.

Μιλήστε μας για τον καθηγητή Τοματίς…

«Ο καθηγητής Αλφρέντ Τοματίς  γεννήθηκε το  1920 στην Νίκαια της Γαλλίας. Σπούδασε Ιατρική στο Παρίσι και ειδικεύτηκε στην ωτορινολαρυγγολογία, στη φωνητική και στην νευρολογία.Το 1953 παρουσίασε την έρευνα του στην γαλλική ακαδημία  ιατρικής  και επιστημών με την ονομασία EFFET TOMATIS. Σύμφωνα με αυτό,  η φωνή, ο λόγος , εμπεριέχει τις συχνότητες και τις αρμονίες που το αυτί μας ακούει και αποκωδικοποιεί. Του ίδιου του άρεσε να το λέει πιο απλά, έλεγε: «Μιλάμε και τραγουδάμε με το αυτί μας» οι φωνητικές μας χορδές, ο λάρυγγας μας,  δεν αναπαράγουν ηχητικά μέσω του λόγου, μέσω της ομιλίας  παρά μόνο  τις συχνότητες και τις αρμονικές που το αυτί μας μπορεί να ακούσει και να αποκωδικοποιήσει».

Άρα να κρατάμε τα αυτιά μας ανοιχτά;

«Πρέπει να κρατάμε τα αυτιά μας ανοιχτά όσο δύσκολο και αν είναι αυτό.Το αυτί μας αποτελεί “προϋπόθεση”  για τη σωστή βιολογική, νευρολογική και νοητική μας ανάπτυξη. Συντονίζει τις κινήσεις του σώματος μας, την ισορροπία μας, τον μυϊκό μας τόνο. Αυτός ο συντονισμός έχει αντίκτυπο στη φώνηση, στην ομιλία, άρα και στην επικοινωνία μας με τους άλλους. Τροφοδοτεί το νευρικό μας σύστημα και φυσικά ενεργοποιεί την εγκεφαλική μας δραστηριότητα, με τη μεταφορά που κάνει, μέσω των αισθητήριων ερεθισμάτων στον εγκέφαλο μας. Ο Tomatis έλεγε “Μιλάμε με το αυτί μας, άμα δεν ακούμε, δηλαδή δεν αποκωδικοποιεί δε μιλάμε.” Το σημαντικότερο όλων είναι ότι το αυτί πρωταρχικά ενεργοποιεί το νευρικό σύστημα και φυσικά την εγκεφαλική δραστηριότητα διότι μεταφέρει αισθητήρια ερεθίσματα στον εγκέφαλο μας. Με απλά λόγια, ότι κάνει το dynamo, στην μπαταρία του αυτοκινήτου. Τη φορτίζει».

Άλλο  ακούω και άλλο ακροώμαι.Μπορείτε να μας εξηγήστε μας τη διαφορά;

«Το ότι ακούω καλά, ότι δηλαδή, το αυτί μου σαν όργανο ακοής λειτουργεί σωστά, δεν σημαίνει ότι είμαι και καλή ακροάτρια.  Ούτε ότι αντιλαμβάνομαι σωστά τα ηχητικά μηνύματα που μου στέλνει ο συνομιλητής  μου. Σύμφωνα με τον καθηγητή Τomatis η βασική λειτουργία του αυτιού δεν είναι η παθητική ακοή , αλλά είναι η ενεργητική ακρόαση.Με άλλα λόγια, το αυτί μας πρέπει να μπορεί να επιλέξει, να επεξεργαστεί και να οργανώσει ιεραρχικά τους ήχους. Δηλαδή τα ηχητικά κύματα που φθάνουν σ’ αυτό, ενεργοποιώντας τον εγκέφαλο.Όταν το αυτί μας δεν το κάνει αυτό, τότε ξεκινούν πολλά προβλήματα, όπως πχ οι μαθησιακές δυσκολίες, η δυσκολία στην επικοινωνία, η δυσκολία στην ακουστική αντίληψη και πολλά άλλα. Τα εφηβάκια μας το έχουν καταλάβει πριν από εμάς, γ’ αυτό και λένε “μαζί μιλάμε και χώρια καταλαβαινόμαστε”»

Ποιο είναι το  διαγνωστικό εργαλείο της μεθόδου tomatis; 

Πρόκειται για το τεστ Ψυχοακουστικής Διερεύνησης (ΤΨΔ). Αυτό το τεστ μετράει την ικανότητα του αυτιού να ακροάται, δηλαδή να συνειδητοποιεί τον ήχο που του δίνουμε άρα να ακούσει και να δώσει μια σωστή απάντηση. 

Με άλλα λόγια, μετράει την ικανότητα “Ακουστικής αποκωδικοποίησης” του αυτιού και όχι την ικανότητα ακοής, μας λέει η Τόνυ Ευαγγελοπούλου. «Αυτή είναι και η διαφορά του από το «τονικό ακοόγραμμα», το οποίο είναι το διαγνωστικό εργαλείο της ωτορινολαρυγγολογίας.Το μηχάνημα με το οποίο τεστάρουμε έχει διαφορετικές σταθμίσεις και τρόπο εκτέλεσης, με αποτέλεσμα οι ποιοτικές πληροφορίες, τις οποίες παρέχει, να είναι πλησιέστερες ως προς τον τρόπο με τον οποίο το ανθρώπινο αυτί ακούει και αποκωδικοποιεί τους ήχους.Οι αποκλίσεις από τη φυσιολογική απάντηση, προβάλλουν τις άμυνες, τις θωρακίσεις,  τους επιβιωτικούς οργανισμούς, που έχει δημιουργήσει το άτομο, ασυνείδητα, για να αποφύγει ψυχολογικά επώδυνες καταστάσεις».

Πόσο σημαντική είναι η ενεργητική ακρόαση για τα παιδιά;

«Το αυτί ενός παιδιού με μαθησιακές δυσκολίες δεν μπορεί να ακολουθήσει την ιεραρχία της παράδοσης από το στόμα του δασκάλου ή του καθηγητή του, με αποτέλεσμα να ακούει την πρώτη πρόταση , να μεσολαβεί στην ακουστική αντίληψη ένα χρονικό κενό, κατόπιν να ακούει την τρίτη πρόταση, διότι θα έχει χάσει τις δύο προηγούμενες προτάσεις την έβδομη πρόταση, τη δέκατη πρόταση κοκ. Έτσι δεν μπορεί να κατανοήσει το εννοιολογικό περιεχόμενο των ολοκληρωμένων προτάσεων από το στόμα του εκπαιδευτικού, γιατί δεν τις ακούει συνεχόμενες, αλλά τις ακούει τεμαχισμένες, και όχι γιατί δεν το θέλει, αλλά γιατί δεν το μπορεί. Με άλλα λόγια ακούει δειγματοληπτικά και όχι συνεχόμενα, άρα δεν καταλαβαίνει την παράδοση. Όταν η διαδικασία της ανάγνωσης ή της παρακολούθησης της παράδοσης δεν γίνονται διαδοχικά συνεχόμενα, αλλά διακοπτόμενα, (όχι επειδή έτσι παραδίδει ο εκπαιδευτικός,) αλλά γιατί έτσι ακροάται το αυτί του μαθητή, τότε ο μαθητής έχει παθητική διακοπτόμενη ακοή και όχι ενεργητική ακρόαση».

Ποιο είναι θεραπευτικό εργαλείο της ΑΨΦ και πώς λειτουργεί;

Είναι το  Ηλεκτρονικό Αυτί και έχει τις ιδιότητες ενός ιδανικού Ανθρώπινου Αυτιού. Το «Ηλεκτρονικό Αυτί»  ή αλλιώς «Προσομοιωτής Ακρόασης» λειτουργεί σαν ένα «ιδανικό ανθρώπινο αυτί» , ένα αυτί που ακούει, που ακροάται, που αποκωδικοποιεί, που κατανοεί. «Αυτό το εκπληκτικό μηχάνημα, το ηλεκτρονικό αυτί  συνδέεται με ένα ζεύγος ακουστικών, τα οποία φοράει στα αυτιά του το άτομο, όταν κάνει την ηχοθεραπεία του. Στο μέσον της ταινίας που ενώνει τα ακουστικά της αριστερής με την δεξιά πλευρά σαν ένα  στεφάνι, υπάρχει ένας δονητής, ο οποίος ακουμπάει στο μέσον του κρανίου του ατόμου που τα φοράει. Όταν ξεκινάει η ηχοθεραπεία το άτομο ακούει με τα ακουστικά από τα CD ένα πλούσιο υλικό ειδικά επεξεργασμένης μουσικής Mozart, αλλά και πολλών άλλων ηχητικών ερεθισμάτων άλλοτε φιλτραρισμένων άλλοτε αφιλτράριστων, συμπεριλαμβανομένης και της δικής του ομιλίας  πίσω στα αυτιά του όταν βρίσκεται στην ειδική καμπίνα και διαβάζει. Το ηχοθεραπευτικό πρόγραμμα είναι άκρως ατομικό, όπως άκρως ατομικό είναι το πρόβλημα που θέλουμε να διορθώσουμε, άρα να θεραπεύσουμε».

Ποιες παθήσεις και περιστατικά μπορούν να ωφεληθούν από την ηχοθεραπεία κα Ευαγγελοπούλου;

«Οι Μαθησιακές Δυσκολίες, δυσλεξία, η γλωσσική καθυστέρηση, το σύνδρομο της ελλειμματικής προσοχής, η υπερκινητικότητα. Αυτοί είναι μερικοί από τους πολλούς τομείς όπου μπορούμε να παρέμβουμε και να βοηθήσουμε μέσω τον διαγνωστικών μας εργαλείων αλλά και μέσω του θεραπευτικού μας εργαλείου του “Ηλεκτρονικού Αυτιού” Το Ηλεκτρονικό αυτί εκπαιδεύει, μεταξύ άλλων,  οστεομυικά  το αυτί των παιδιών με στόχο να αποκατάσταση τις νευροαισθητήριακές δυσλειτουργίες όπως αυτές προβάλλονται με το ΤΨΔ. Η ηχητική αγωγή γίνεται σε συνδυασμό με συμβουλευτική γονέων σε συνεργασία με το σχολείο, με το ίδιο το παιδί ή έφηβο και με οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο κρίνεται απαραίτητο».

Επίσης  δυσλειτουργία ομιλίας, φώνησης, γλωσσικής έκφρασης. Η δυσλειτουργία λόγου ομιλίας, φώνησης όπως πχ ο τραυλισμός, η δυσλαλία, η ταχυλαλία, η βραδυλαλία και άλλα είναι τομείς όπου μπορούμε να παρέμβουμε και να βοηθήσουμε σημαντικά. Οι Διαταραχές αυτές χαρακτηρίζονται από δυσλειτουργία ακουστικής ανάλυσης, ακουστικής αποκωδικοποίησης, ακουστικής αντίληψης και ακουστικής μνήμης».

Η μέθοδος tomatis έχει αποτελέσματα στου εφήβους και στους ενήλικες;

«Βοηθάει τους εφήβους να ξεπεράσουν την αναμενόμενη πλέον εφηβική κρίση ταυτότητας, τη χαμηλή αυτοεικόνα  και αυτοεκτίμηση, την αποθάρρυνση, την εφηβική απάθεια ή αδιαφορία για τον εαυτό τους η οποία μπορεί να οδηγήσει τους εφήβους είτε σε παραβατικές   συμπεριφορές  είτε σε παθογόνες  φυγές μέσω της χρήσης αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών. Όμως διαταραχές ψυχισμού και συμπεριφοράς δεν έχουν μόνο οι έφηβοι, αλλά και οι ενήλικοι.

Οι ενήλικοι  συνήθως υποφέρουν από κατάθλιψη, φοβίες, κρίσεις πανικού, δυσκολίες στην επικοινωνία τους. Οι δυσκολίες αυτές αντιμετωπίζονται με την ανάλογη εξατομικευμένη ηχοθεραπευτική αγωγή και όπου χρειάζονται με την ψυχιατρική αντιμετώπιση. Ο καθηγητής Tomatis πίστευε και υποστήριζε πολύ την επιστημονική αλληλοσυμπλήρωση».

Κυρία Ευαγγελοπούλου γνωρίζω τη διακριτικότητά σας. Δεν θα σας ζητήσω να μου πείτε ονόματα αλλά είναι γνωστό  ότι διάσημοι τραγουδιστές, μαέστροι, μουσικοί, ηθοποιοί, άτομα με συναφή επαγγέλματα επισκέπτονταν τον καθηγητή  Tomatis για να τους δοθεί το maximum του δυναμικού τους  ή για να αποκαταστήσει την φωνητική τους ικανότητα όταν κάτι δεν πήγαινε καλά σχετικά με την φωνή τους. Γνωρίζω ότι και εσείς έχετε αναλάβει πολύ σημαντικές προσωπικότητες  από το χώρο της τέχνης. Πως βοηθάει η μέθοδος τους καλλιτέχνες; 

Οι φωνητικές μας χορδές, αναπαράγουν φωνητικά αυτό που το αυτί μας ακούει, ακροάται, αναλύει (Αυτό ονομάζεται effet Tomatis ).Τραγουδάμε με το αυτί μας. Μιλάμε με το αυτί μας. Η αποκατάσταση των δυσλειτουργιών οι οποίες υπάρχουν στην ακουστική των ήχων από το αυτί μας, αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους τομείς παρέμβασης και διόρθωσης. Όταν επιτευχθεί αυτό μέσω της ηχοθεραπείας  τότε το άτομο φτάνει το χάρισμά του, ( πχ την φωνή του, την μουσική που παίζει ή που συνθέτει, την ηθοποιία του, το τραγούδι του, στο maximum του δυναμικού του.

Αναλαμβάνετε και ανθρώπους της 3^ης ηλικίας;

“Για να μείνουμε νέοι πρέπει να ξέρουμε πώς να γερνάμε”. Από τη μέση περίπου ηλικία και μετά, το αυτί αρχίζει να χάνει σταδιακά τη δυνατότητα ανάλυσης ήχων υψηλών συχνοτήτων. Ονομάζουμε υψηλές συχνότητες από 3000 έως 8000 HZ. Αυτό οδηγεί σε σταδιακή πτώση ακοής και ενεργοποίησης σε μικρό, μέτριο ή μεγάλο βαθμό.

Αυτή όμως η πτώση ακοής έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ηλεκτροχημική ενεργοποίηση του εγκεφάλου μέσω του αυτιού, μειώνει την ικανότητα του αυτιού για  επαρκή εγκεφαλική ενεργοποίηση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η πρώτη ιδιότητα του αυτιού δεν είναι να ακούει. Η πρώτη ιδιότητα του αυτιού είναι να φορτίζει ηλεκτροχημικά τα κύτταρα του εγκεφάλου μας κατά τα 2/3 από όλες τις άλλες αισθήσεις. Είναι το υπέροχο ανθρώπινο dynamo μας.

Το πρόγραμμα της 3^ης ηλικίας αποσκοπεί στην βελτίωση του αιθουσαίου στο εσωτερικό αυτί. Το αιθουσαίο αποτελεί ένα πολύ σημαντικό για άτομα της 3^ης ηλικίας, του δίνει την αίσθηση του χώρου, του διαστήματος, συνδέεται άμεσα με την ισορροπία του σώματος που τόσο την έχει ανάγκη το ηλικιωμένο άτομο ώστε να μην πέφτει. Το εξειδικευμένο ηχοθεραπευτικό αυτό πρόγραμμα δίνει στο άτομο της  3^ης ηλικίας ένα ενεργοποιημένο εγκέφαλο. Το άτομο της 3^ης ηλικίας και φυσικά της τέταρτης ηλικίας είναι απαραίτητο να έχει εγκεφαλική ενέργεια. Έχουμε δύο ακοές, πρώτον την ενδομήτριο οστέινη ακοή μας την οποία εξακολουθούμε να έχουμε και μετά την γέννηση μας και δεύτερον την αέρινη ακοή μας την ακοή του ακουστικού μας νεύρου, η οποία αρχίζει να λειτουργεί αφού γεννηθούμε και μετά. Η αέρινη ακοή μας με την πάροδο των ετών χάνεται σιγά-σιγά έτσι ο ηλικιωμένος “βαριακούει” όπως λέμε. Αυτό διορθώνεται με το ακουστικό βαρηκοΐας. Δεν είναι όμως απαραίτητο να χάσει και την οστέινη ενδομήτριο ακοή του. Είναι η οστέινη ακοή που δίνει σε όλους μας την απαραίτητη ηλεκτροχημική ενεργοποίηση του εγκεφάλου. Εφαρμόζεται  ηχητικό πρόγραμμα 3^ης ηλικίας κυρίως οστέινα, από τον δονητή των ακουστικών ηχοθεραπείας. Αυτό το πρόγραμμά επανεκπαιδεύει οστεομυικά το αυτί των ηλικιωμένων, με αποτέλεσμα την δια μέσου των οστών του, ενεργοποίηση του εγκεφάλου του. Έτσι συμβάλλει στην βελτίωση της νοητικής και κινητικής λειτουργίας του. Με άλλα λόγια του δίνει την ενεργό γήρανση».