Πόσο καθαρός είναι ο αέρας που αναπνέουμε; Πώς η σωστή διαχείριση των ομβρίων υδάτων μπορεί να συμβάλλει στην αποφυγή πλημμυρών και άλλων φυσικών καταστροφών; Εθελοντές στους δήμους Θεσσαλονίκης και Καλαμαριάς παίρνουν την επιστήμη στα χέρια τους -όχι θεωρητικά, αλλά στην πράξη- και απαντούν στα παραπάνω, και σε ακόμα περισσότερα, ερωτήματα.
Στόχος η βελτίωση και η προστασία του αστικού περιβάλλοντος
Το έργο URwatair «συμμετοχή των πολιτών στη βελτίωση της ποιότητας αέρα και της διαχείρισης ομβρίων σε αστικές περιοχές» -από τις πρώτες πρωτοβουλίες στον ελλαδικό χώρο που αφορά την επιστήμη των πολιτών- προσκαλεί τους πολίτες να καταγράφουν και να ερμηνεύουν ερευνητικά δεδομένα για την παρακολούθηση της ποιότητας του αέρα και για τη διαχείριση των νερών της βροχής στις πόλεις, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους.
Η δράση υλοποιείται από την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (παράρτημα Θεσσαλονίκης) με την επιστημονική ευθύνη και υποστήριξη της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ. Συντονιστής του προγράμματος είναι η Κλεοπάτρα Θεολογίδου, πρόεδρος του παραρτήματος της ΕΛΛΕΤ στη συμπρωτεύουσα.
Η πρώτη ομάδα της δράσης (URair) -με συντονιστή τον Κωνσταντίνο Καρατζά, καθηγητή του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών- ασχολείται με την περιβαλλοντική πληροφορική και την ποιότητα αέρα· η δεύτερη (URwater) -με συντονιστή τον Κωνσταντίνο Λ. Κατσιφαράκη, καθηγητή του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών- δραστηριοποιείται στον Τομέα Υδραυλικής, με σκοπό τη μελέτη της διαχείρισης των υδατικών πόρων.
Μέλη της δράσης URair, το εργαστήριο της οποίας πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στη συμπρωτεύουσα, είναι οι Θεοδόσης Κάσσανδρος, Φυσικός, Υποψήφιος Διδάκτωρ ΑΠΘ, Ανδρέας Γαύρος, Χημικός Μηχανικός ΑΠΘ (MSc Προστασίας Περιβάλλοντος & Βιώσιμης Ανάπτυξης) και Κατερίνα Μπακούση, Γεωπόνος ΑΠΘ (MSc Προστασίας Περιβάλλοντος & Βιώσιμης Ανάπτυξης).
Όπως εξηγούν στο ert.gr οι κύριοι Κάσσανδρος και Γαύρος, «στόχος της δράσης είναι η μετατροπή του πολίτη από παθητικό αποδέκτη περιβαλλοντικής ενημέρωσης, σε συμμετέχοντα στην παρακολούθηση του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής του».
Η επιστήμη στα χέρια των πολιτών
Προκειμένου να συμμετέχουν στην έρευνα για τη βελτίωση και προστασία του αστικού περιβάλλοντος, είτε αναζητώντας τρόπους για τη σωστή διαχείριση του βρόχινου νερού είτε μελετώντας τα αίτια και τις επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, οι εθελοντές δεν χρειάζεται να έχουν ειδικές γνώσεις. «Τα εργαστήρια είναι ανοιχτά προς όλους τους πολίτες που κατοικούν στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης, με προτεραιότητα στους κατοίκους των δήμων Θεσσαλονίκης και Καλαμαριάς. Δεν υπάρχει καμία προϋπόθεση για τη συμμετοχή, πέρα από την όρεξη για ενασχόληση και εξερεύνηση», αναφέρουν οι ερευνητές.
Στο 2ο εργαστήριο URair, που πραγματοποιήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου, συμμετείχαν 22 άτομα. Κατά τη διάρκειά του αναλύθηκαν οι μετρήσεις των περιβαλλοντικών αισθητήρων (συσκευές που παρέχονται στους εθελοντές προκειμένου να καταγράψουν τις τιμές των ρύπων στην ατμόσφαιρα) σε συνδυασμό με τις σημειώσεις που κρατούσαν στην καθημερινότητά τους οι συμμετέχοντες.
Στόχος του εργαστηρίου ήταν να γίνουν κατανοητοί οι διαφορετικοί παράγοντες που οδηγούν σε υψηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης ώστε, στο 3ο εργαστήριο, οι εθελοντές -με την καθοδήγηση των επιστημόνων- να καταλήξουν σε καθημερινές πρακτικές, οι οποίες θα λειτουργούν προστατευτικά τόσο για τους ίδιους όσο και για το αστικό περιβάλλον.
Διαδικασία και στόχοι
Περιγράφοντας τι ακριβώς συμβαίνει σε ένα εργαστήριο, οι ειδικοί επισημαίνουν: «Στα εργαστήρια, αρχικά, δίνονται τα κατάλληλα εργαλεία στους πολίτες ώστε να ξεκινήσουν τις μετρήσεις (αισθητήρες ποιότητας αέρα, μεθοδολογία, ημερολόγια καταγραφής καθημερινών συμβάντων κ.λπ.). Κατόπιν, οι συμμετέχοντες συλλέγουν περιβαλλοντικά δεδομένα, που στη συνέχεια αναλύουν και επεξεργάζονται με τη βοήθεια νέων επιστημόνων του ΑΠΘ, ώστε να προκύψουν σχετικά συμπεράσματα. Στο τέλος του έργου οι πολίτες, και πάλι με τους νέους επιστήμονες ως αρωγούς, συνθέτουν τα συμπεράσματα στα οποία έχουν καταλήξει προκειμένου να φτιάξουν έναν οδηγό βέλτιστων πρακτικών. Ο συγκεκριμένος οδηγός μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη βελτίωση της ποιότητας αέρα σε καθημερινή βάση, εκεί όπου οι ίδιοι οι συμμετέχοντες ζουν και δραστηριοποιούνται, αλλά και για τη βελτίωση της διαχείρισης των νερών της βροχής.
»Σε όλα τα εργαστήρια ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ο ρύπος ενδιαφέροντος είναι τα αιωρούμενα σωματίδια, μια και αποτελούν βασικό πρόβλημα στην ποιότητα του αέρα, με σημαντικές επιπτώσεις για την υγεία. Κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου αναγνωρίστηκαν μερικοί από τους κύριους παράγοντες που οδηγούν σε αυξημένες συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων, όπως η κοντινή απόσταση από προπορευόμενο όχημα κατά την οδήγηση, το άνοιγμα των παραθύρων όταν βρισκόμαστε εντός σπιτιού ενώ τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι αυξημένα. Άλλες αιτίες είναι το κάπνισμα εντός εσωτερικών χώρων, η χρήση ηλεκτρικής σκούπας, το μαγείρεμα, το υπαίθριο ψήσιμο στη γειτονιά, ακόμη και η χρήση πυροτεχνημάτων κατά την αλλαγή της χρονιάς».
«Σενάρια» μετρήσεων
Οι συμμετέχοντες στα εργαστήρια επιλέγουν ανάμεσα σε τέσσερα «σενάρια» μετρήσεων, προκειμένου να πετύχουν μια προσομοίωση με την καθημερινότητα και να βρουν πραγματικές λύσεις σε πραγματικά προβλήματα σε σχέση με τη ρύπανση της ατμόσφαιρας.
Η γειτονιά μου: Σε αυτό το «σενάριο» οι εθελοντές κάνουν εκτιμήσεις-μετρήσεις αναφορικά με τα επίπεδα ρύπανσης στη γειτονιά τους, σε σχέση και με διάφορες δραστηριότητες τους (υπαίθριο ψήσιμο, καύση ξύλων κ.ά.).
Μαγειρεύοντας: Σε αυτή την «εκδοχή» -σημείο αναφοράς στην καθημερινότητα- καταγράφεται η αυξομείωση των επιπέδων ρύπανσης στην κουζίνα, σχετιζόμενη με τις διάφορες τεχνικές μαγειρικής (τσιγάρισμα, ψήσιμο, βράσιμο), με την ύπαρξη (ή όχι) απορροφητήρα και εξαερισμού του χώρου, με τον αριθμό των ατόμων που βρίσκονται σε αυτόν τον χώρο κ.λπ.
Χώροι ενδιαίτησης: Στόχος, στη συγκεκριμένη περίπτωση, αποτελεί η καταγραφή της ποιότητας αέρα σε εσωτερικούς χώρους του σπιτιού και ιδιαίτερα στο καθιστικό, όπου κάποιος περνά μεγάλο μέρος του χρόνου του.
Μετακίνηση: Οι πολίτες καταγράφουν την αυξομείωση της ρύπανσης του αέρα ενώ μετακινούνται στην πόλη.
Γιατί να συμμετέχουμε;
Το ενδιαφέρον για την επιστήμη και η αγάπη για το περιβάλλον συνιστούν σημαντικούς λόγους για να μην μένουμε παθητικοί απέναντι στις καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Η εξοικείωση με το πρόβλημα, η αναγνώριση της σχέσης αιτίου-αποτελέσματος διαμέσου καθημερινών συνηθειών και πρακτικών, η απόκτηση γνώσης και η διαμόρφωση επιστημονικά τεκμηριωμένης άποψης είναι μόνο μερικά από τα οφέλη που εξασφαλίζει η συμμετοχή σε δράσεις της επιστήμης των πολιτών, σύμφωνα με τους κυρίους Κάσσανδρο και Γαύρο.
«Για την επιστημονική κοινότητα, το κέρδος έχει να κάνει με την άμεση επαφή με την κοινωνία, την αναγνώριση των βασικών περιβαλλοντικών ερωτημάτων που απασχολούν τον πολίτη και τον εμπλουτισμό της επιστημονικής γνώσης· στη συγκεκριμένη περίπτωση με καταγραφές ποιότητας αέρα που συνδέονται με την καθημερινή ζωή και τις δραστηριότητες των κατοίκων μιας πόλης», συμπληρώνουν οι επιστήμονες.
Το κάλεσμα για συμμετοχή των πολιτών στα εργαστήρια ομβρίων και αέρα (URwater και URair αντίστοιχα) γίνεται συνήθως με σχετικές ανακοινώσεις που αναρτούν οι αρμόδιοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και στην ιστοσελίδα του έργου.
Μελλοντικές δράσεις – συναντήσεις
Το URwatair απευθύνει ανοικτή πρόσκληση στους πολίτες της Θεσσαλονίκης που ενδιαφέρονται να συμμετέχουν στον «περίπατο για την εκτίμηση της ποιότητας αέρα», την Κυριακή 29 Μαρτίου. Σημείο συνάντησης: Είσοδος λιμανιού (απέναντι από την Πλατεία Ελευθερίας). Ώρα: 11:00.
Η Ερευνητική Ομάδα Περιβαλλοντικής Πληροφορικής (ΕΟΠΠ) του ΑΠΘ θα συμμετέχει ενεργά στην Ευρωπαϊκή Ημέρα Καθαρού Αέρα (15 Οκτωβρίου 2020) με τρεις δράσεις: Ανοικτό εργαστήρι πολιτών ενταγμένο στο έργο URwatair, ενημέρωση για την ποιότητα αέρα σε περιοχές της πόλης, οργάνωση επίσκεψης και επίδειξη συσκευών παρακολούθησης ποιότητας αέρα στον χώρο της ΕΟΠΠ.
Στόχος-επιθυμία των ερευνητών είναι, στο μέλλον, να επεκτείνουν τη δράση τους και σε άλλες πόλεις εκτός της Θεσσαλονίκης. «Αυτό θα εξαρτηθεί από τη διαθέσιμη χρηματοδότηση, καθώς και από το ενδιαφέρον που θα εκδηλώσουν ομάδες πολιτών και δήμοι», αναφέρουν οι ίδιοι.
Η δράση URwatair ξεκίνησε πριν από ένα χρόνο. Υποστηρίζεται από τους δήμους Θεσσαλονίκης και Καλαμαριάς και χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο, με το ποσό των 50.000 €, στο πλαίσιο του προγράμματος «Φυσικό περιβάλλον & καινοτόμες δράσεις» (Άξονας: «Καινοτόμες Δράσεις», Μέτρο: «Καινοτόμες δράσεις με τους πολίτες», Yπο-μέτρo Α΄: «Δράσεις ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και κατάρτισης του ευρύτερου κοινού ή/και ειδικών ομάδων πληθυσμού») και έχει δικαιούχο την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού.
Επιμέλεια κειμένου: Μπέττυ Σαβούρδου
Οι φωτογραφίες του άρθρου δημοσιεύονται με την άδεια των επιστημόνων, αρμόδιων για την πραγματοποίηση των εργαστηρίων URair που υλοποιούνται στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας URwatair.
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος