Εκδικητική πορνογραφία (Revenge Porn): Ένα έγκλημα που μαίνεται ανεξέλεγκτο

Warning: Undefined array key "frameborder" in /var/www/ertnewsdev.oryx.gr/wp-content/themes/generatepress_child/functions/shortcodes.php on line 77

Warning: Undefined array key "scrolling" in /var/www/ertnewsdev.oryx.gr/wp-content/themes/generatepress_child/functions/shortcodes.php on line 78

Warning: Undefined array key "width" in /var/www/ertnewsdev.oryx.gr/wp-content/themes/generatepress_child/functions/shortcodes.php on line 86

Warning: Undefined array key "height" in /var/www/ertnewsdev.oryx.gr/wp-content/themes/generatepress_child/functions/shortcodes.php on line 86

Ο Στάθης Παναγιωτόπουλος και η πράξη του, για την οποία πλήρωσε αν μη τι άλλο με την αποπομπή του από το δυναμικό των εκπομπών «Ράδιο Αρβύλα» και «VINΥΛΙΟ», έγινε η μυτούλα του παγόβουνου που ξεμύτισε, για να φέρει στην επιφάνεια – και στην επικαιρότητα που καθορίζεται δυστυχώς από όσα συμβαίνουν σε (ή διαπράττουν, στην περίπτωση αυτή) πρόσωπα αναγνωρίσιμα από το κοινό – ένα έγκλημα σε πλήρη εξέλιξη και πλήρως ανεξέλεγκτο.

Τι είναι το Revenge Porn

Αν και είναι γνωστό στην καθομιλουμένη ως «εκδικητική πορνογραφία», οι ερευνητές και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής απορρίπτουν αυτόν τον όρο. Χρησιμοποιούν την «σεξουαλική κακοποίηση μέσω εικόνας» για να καταγράψουν καλύτερα το κακοποιητικό πλαίσιο της μη συναινετικής λήψης, κοινής χρήσης ή απειλής κοινοποίησης, γυμνών ή σεξουαλικών εικόνων.

Για «ακούσια δημοσιοποίηση ερωτικής πράξης» κάνει λόγο η ψυχολόγος Άννα Κανδαράκη, μιλώντας στην εκπομπή «Συνδέσεις» της ΕΡΤ. Η διευθύντρια του Διεθνούς Ινστιτούτου για την Κυβερνοασφάλεια, CSI Institute, Κέλλυ Ιωάννου, θεωρεί πως ορθότερος όρος για τον χαρακτηρισμό του φαινομένου είναι «μη συναινετική διανομή προσωπικού υλικού» ή «τεχνολογική σεξουαλική βία».

Η σεξουαλική κακοποίηση μέσω εικόνας είναι λοιπόν αυτό που συμβαίνει όταν δημιουργείται ή κοινοποιείται μια προσωπική εικόνα ή βίντεο χωρίς τη συγκατάθεση του εικονιζόμενου. Μπορεί επίσης να περιλαμβάνει απειλές για κοινή χρήση εικόνων.

Όμως ο όρος εκδικητική πορνογραφία δεν είναι μόνο ανακριβής, επειδή αποτυγχάνει να τονίσει το εύρος των κινήτρων πίσω από αυτόν, αλλά εκφράζει και μία οδυνηρή αναισθησία απέναντι στα θύματα: Η «εκδίκηση» υπονοεί ότι οι δράστες έχουν αδικηθεί κατά κάποιο τρόπο. Όσο για το δεύτερο συνθετικό του όρου, πώς θα σας φαινόταν εσάς να χαρακτηρίζουν τις εικόνες που ελήφθησαν ή κοινοποιήθηκαν χωρίς την συγκατάθεσή σας ως «πορνό»;

Η μη συναινετική διανομή σεξουαλικού υλικού στη χώρα μας

Στη Ελλάδα, όπως και σε όλον τον κόσμο, προσωπικές εικόνες κυρίως σεξουαλικού περιεχομένου γυναικών και κοριτσιών (μερικές φορές ανηλίκων), έχουν ανεβεί, χρησιμοποιηθεί, αποθηκευτεί και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και πουληθεί χωρίς την άδεια και τη γνώση των κοριτσιών και των γυναικών αυτών, σε πλατφόρμες που έχουν δημιουργηθεί ειδικά για αυτόν τον σκοπό, με γνωστότερη την περίπτωση του Chatpic.org.

Τον περασμένο χρόνο έγινε μία μεγάλη κινητοποίηση προκειμένου να κλείσει αυτή η πλατφόρμα και φαίνεται πως αρχικά απέδωσε, τουλάχιστον ως προς την πρόσβαση σε αυτήν από τη χώρα μας. Ωστόσο, όπως ανέφερε στις αρχές του 2021 ο δημιουργός του σχετικού αιτήματος, «έγινε ένας καθαρισμός στη σελίδα τον Δεκέμβρη αφού το πρόβλημα πήρε προσοχή στο διαδίκτυο και στις ειδήσεις, δηλαδή εξαφανίστηκαν όλες οι γυμνές φωτογραφίες και οι συζητήσεις, αλλά μπορείτε να δείτε σήμερα, με λίγες ύπουλες αλλαγές απο τον διαχειριστή, πως όλα τα κανάλια της σελίδας, κυρίως τα Ελληνικά, εξακολουθούν να είναι ενεργά και να μοιράζονται εκδικητική πορνογραφία, γυμνές φωτογραφίες μικρών κοριτσιών και νεαρών γυναικών χωρίς τη συγκατάθεσή τους».

«Επιπλέον», συμπληρώνει, «να ξέρετε πως τέτοια ενέργεια απο τα ίδια άτομα υπάρχει σε telegram, discord, kik, instagram, messenger σε ομαδικές συζητήσεις».

Όπως γράφει ο ίδιος στο αρχικό κείμενο του petition: «Τα κορίτσια και οι γυναίκες που υπήρξαν ή θα είναι θύματα αν δεν γίνει σύντομα κάτι, θα μπορούσαν να βρεθούν σε θέση σοβαρού συναισθηματικού και σωματικού κινδύνου, καθώς μαζί με το περιεχόμενό τους, τα τηλέφωνά τους, τα username τους απο μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα επώνυμά τους, αλλά και η τοποθεσία τους έχουν κοινοποιηθεί».

Έφηβοι, γυμνές φωτογραφίες, διαδίκτυο και αυτοκτονία

Πρόκειται για μία «κουλτούρα» που δυστυχώς ξεκινά σε πολύ νεαρές ηλικίες. Όπως σημειώνει η κ. Κέλλυ Ιωάννου, το Ελληνικό Ινστιτούτο Κυβερνοασφάλειας δέχεται τουλάχιστον δύο καταγγελίες την εβδομάδα για περιπτώσεις εφήβων που δημοσιοποιούν προσωπικές φωτογραφίες κοριτσιών στην ηλικία τους. Άλλη μία κορυφή παγόβουνου, αν αναλογιστούμε πόσο δύσκολο είναι να φτάσει ένα έφηβο κορίτσι στο σημείο της καταγγελίας.

Σύμφωνα με έρευνα της βρετανικής οργάνωσης Childnet International, περισσότεροι από τους μισούς έφηβους στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν φίλους που μοιράζονται προσωπικές εικόνες κάποιου που γνωρίζουν, ενώ το 14% των κοριτσιών λέει ότι έχει πιεστεί να μοιραστεί γυμνές εικόνες.

Το 61% των ερωτηθέντων σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την εκστρατεία End Revenge Porn στις ΗΠΑ είπε ότι είχε τραβήξει γυμνές φωτογραφίες ή βίντεο του εαυτού του και το μοιράστηκε με κάποιον άλλο, ενώ το 23% δήλωσε ότι βρέθηκε τελικά στη δυσάρεστη θέση του θύματος.

Το 51% των θυμάτων μη συναινετικής διανομής προσωπικού υλικού στις ΗΠΑ έχουν σκεφτεί την αυτοκτονία, σύμφωνα με την ίδια έρευνα. Και δεν έμειναν όλοι στον ιδεασμό… Θα θυμάστε ίσως την υπόθεση της 22χρονης φοιτήτριας του ΑΠΘ, Λίνας Κοεμτζή, που έπεσε στο κενό από τον 9ο όροφο φοιτητικής εστίας στη Θεσσαλονίκη το 2016.

Θρυμματισμένες ζωές

Απελπισία, φόβος, τραύμα, εξευτελισμός, ταπείνωση, στιγματισμός… Τα θύματα αυτού του εγκλήματος έχουν συναισθήματα πολύ κοινά με αυτά που βιώνουν τα θύματα βιασμού. Γιατί χωρίς συναίνεση, έστω και ψηφιακά, είναι βιασμός. Και μάλιστα δημόσιος.

Μία από τις πιο ολοκληρωμένες μελέτες για τον αντίκτυπο που έχει στα θύματα η σεξουαλική κακοποίηση μέσω εικόνας «Shattering Lives and Myths» υπογραμμίζει ως κυρίαρχη επίπτωση την κοινωνική ρήξη. Οι ζωές των θυμάτων χωρίζονται σε «πριν» και «μετά». Κάποιες γυναίκες έχασαν δουλειές, σχέσεις. Απομονώθηκαν από την οικογένεια, τους φίλους, αποσύρθηκαν εξ ολοκλήρου από τον διαδικτυακό κόσμο.

Και το χειρότερο: η διάρκεια, το χωρίς τέλος μαρτύριο. Μια σχεδόν καθημερινή απειλή κρέμεται από πάνω τους ως δαμόκλειος σπάθη. Ανά πάσα στιγμή μπορεί να το ξαναβρούν μπροστά τους.

Είναι σεξουαλική βία, όχι αμέλεια των θυμάτων

Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, έχουν να σηκώσουν στους ώμους τους και το βάρος της προσωπικής ευθύνης. Τις ενοχές. «Θα έπρεπε να ξέρουν καλύτερα, να είναι πιο προσεκτικές».

Αυτό το βάρος οφείλει η κοινωνία επιτέλους να το πάρει από τους ώμους των θυμάτων. Που δυνητικά είμαστε όλες μας.

Ένα τέτοιο θύμα – μεταξύ των αναγνωρίσιμων, που είπαμε ότι περνούν πιο εύκολα τις πύλες της ειδησεογραφίας – ήταν και η αμερικανίδα βουλευτής των Δημοκρατικών Κέιτι Χιλ.

Φωτογραφίες από προσωπικές της στιγμές διέρρευσαν στα μέσα ενημέρωσης και δημοσιεύτηκαν, χωρίς τη συγκατάθεσή της, με την ίδια να υποπτεύεται ότι ο εν διαστάσει σύζυγός της βρισκόταν πίσω από αυτή τη διαρροή. Οι φωτογραφίες την εμπλέκουν σε σεξουαλική σχέση με έναν υπάλληλο του Κογκρέσου, μια κατηγορία που δυνητικά παραβιάζει τους κανόνες δεοντολογίας του Σώματος.

Η Hill κατέληξε να παραιτηθεί από τη θέση της από τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό. Όλοι έπεσαν να την φάνε επειδή «δεν ήταν αρκετά προσεκτική».

«Ο καλύτερος τρόπος για να αποφύγετε να πέσετε θύμα εκδικητικής πορνογραφίας είναι να μην βγάζετε γυμνές selfies και τις στέλνετε σε ανθρώπους», δήλωνε το 2017 η πολιτική σχολιάστρια Άλις Στιούαρτ στο CNN.

Σε ένα άρθρο με τίτλο «A Word to the Young», η αρθρογράφος των New York Times Maureen Dowd εκλιπαρούσε τους millennials να κάνουν καλύτερη δουλειά στο να προστατεύουν τον εαυτό τους και τη φήμη τους στο διαδίκτυο. «Μην αφήνετε τον εαυτό σας ευάλωτο δίνοντας στους ανθρώπους τα πυρομαχικά –ή τα γυμνά– για να σας αφαιρέσουν τα όνειρά σας», έγραψε. «Εντάξει, millennials;»

Ακόμη και η Πρόεδρος της Βουλής, Νάνσι Πελόζι, ανέφερε το «λάθος στην κρίση» της Χιλ, σημειώνοντας ότι αυτό που μοιράζεστε στο διαδίκτυο «μπορεί να γυρίσει και να σας στοιχειώσει».

Σας θυμίζει κάτι; Ίσως το «να προσέχουμε τι φοράμε μην προκαλούμε» τους βιαστές… Ή το «ποιος ξέρει τι θα του έκανε» του γυναικοκτόνου. Παθογένειες της κοινωνίας μας, που αν δεν εκριζωθούν, δεν θα μπορέσουμε να βγούμε από τον φαύλο κύκλο της έμφυλης βίας κάθε είδους.

Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι: Η σεξουαλική βία συμβαίνει εξαιτίας των δραστών. Δεν έχει να κάνει με τα ρούχα που φοράνε οι άνθρωποι ή τις φωτογραφίες που βγάζουν τον εαυτό τους. Το ερώτημα είναι, με αυτούς τι έχουμε σκοπό να κάνουμε.

Με πληροφορίες από: The Guardian, CNN, Durham University, The Conversation, New York Times, End Revenge Porn, ΕΡΤ

---

Δείτε στο βίντεο τη σχετική συζήτηση με καλεσμένες την κ. Κανδαράκη και την κ. Ιωάννου στην εκπομπή «Συνδέσεις» της ΕΡΤ: