Πώς έσωσα τον ύπνο μου αφήνοντας το κινητό και πιάνοντας ένα βιβλίo

Άρθρο της Ιρλανδής συγγραφέως Νίσα Ντόουλαν (Naoise Dolan) στον Guardian.

Τρόμαζα στην ιδέα να σταματήσω τη «μετάγγιση» ντοπαμίνης που μου πρόσφερε το κινητό μου∙ όμως, η αϋπνία που με ταλαιπωρούσε είχε γίνει ανεξέλεγκτη. Πλέον, όχι μόνο κοιμάμαι, αλλά απολαμβάνω ιδιαίτερα το διάβασμα.
Ίσως να μην θεωρείτε τον ύπνο δεξιότητα, όμως σας διαβεβαιώ πως είναι, επειδή οι επιδόσεις μου στον τομέα αυτό είναι χάλια. Το πιο ευτυχισμένο δεκαπενθήμερο της ζωής μου ήταν όταν ο γιατρός μου μου συνταγογράφησε υπνωτικά χάπια. Επί δύο μακάριες εβδομάδες, με το που έπιανα στα χέρια μου το τάμπλετ, μ’ έπαιρνε ο ύπνος. Όταν ξυπνούσα, ένιωθα τον τρόμο όσων πάσχουν από αϋπνία: Ακόμα μαύρα μεσάνυχτα είναι; Πάλι απέτυχα σε μια βασική ανθρώπινη λειτουργία;

Κατά το μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής μου, το ξύπνημα αποτελεί εγχείρημα μεγάλου ρίσκου. Πρέπει να μάθω αν είναι πρωί και ξέρω πως όλες οι μέθοδοι για να απαντηθεί το ερώτημα θα δυσκολέψουν την προσπάθειά μου να με ξαναπάρει ο ύπνος, σε περίπτωση που δεν είναι ακόμα πρωί. Με το που σιγουρευτώ ότι είναι ακόμα αξημέρωτα, αρχίζουν οι διαπραγματεύσεις: Ίσως πρέπει να σηκωθώ∙ δεν πάσχω από αϋπνία, απλά κερδίζω έδαφος από τους άλλους τους «βραδύποδες»∙ δεν υπήρχε ένας πρόεδρος των ΗΠΑ που κοιμόταν μόνο τρεις ώρες τη νύχτα;

Εκείνη τη στιγμή, έχω δύο επιλογές. Η πρώτη είναι να σηκωθώ, να φτιάξω τσάι και να ξεκινήσω τη δουλειά, μια και αυτές οι εκρήξεις εργατικότητας τόσο νωρίς διακρίνονται από μια φρενήρη ενέργεια. (Ωστόσο, κατά το μεσημέρι, έχω έναν τρομερό πονοκέφαλο και ξεχνάω πώς γράφεται ακόμα και τ’ όνομά μου). Η άλλη επιλογή είναι να μείνω στο κρεβάτι. Να μετρήσω αντίστροφα από το πεντακόσια. Μην κινείσαι καθόλου. Κάνε ό,τι σου λέει με απαλή φωνή η εφαρμογή διαλογισμού: Άσε τις σκέψεις να σε προσπεράσουν σαν αυτοκίνητα, προσποιήσου πως το σώμα σου είναι ένα αβγό, προσευχήσου στην Αγία Ντίμφνα (ή μήπως έτσι έλεγαν μια από τις πρώτες κατηχήτριές σου;).

Παραιτήσου και πιάσε το κινητό σου. Σκρόλαρε, σκρόλαρε, σκρόλαρε. Περίμενε να βγει ο ήλιος.

Για πολύ καιρό ήξερα πως τα κινητά προκαλούν προβλήματα στον ύπνο. Τα κινητά απελευθερώνουν δόσεις ευχαρίστησης. Καθώς πάσχω από Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας, έχω μεγάλη έλλειψη σε ντοπαμίνη. Οπότε, αν εκπαιδεύσω το σώμα μου να περιμένει έστω και μια σταγόνα απόλαυσης, τότε θα παραμείνω σε εγρήγορση για να μην τη χάσω. Αν αυτό μου συμβεί αφού έχω ξαπλώσει, θα κοιμηθώ λιγότερο. Μέχρι πρόσφατα, επέλεγα να αγνοώ αυτή τη θεωρία, επειδή φοβόμουν ότι ίσχυε και θα ευχόμουν να είχα κάνει κάτι νωρίτερα. Όσο περισσότερο ανέβαλα να ακολουθήσω ένα πρόγραμμα χωρίς κινητό, τόσο περισσότερες τύψεις ένιωθα, με αποτέλεσμα να χρονοτριβώ περαιτέρω – και ούτω καθεξής. Ιδού το θαύμα της νοητικής επιβεβαίωσης. Όποιος μου χάρισε την ικανότητα της νόησης, έπρεπε να είχε εσωκλείσει την απόδειξη. Με χαρά θα την αντάλλασσα με την ικανότητα να πετάω.

Όμως φέτος, η αϋπνία μου χειροτέρεψε τόσο πολύ, που λύγισα. Επιστράτευσα εφόδια δίπλα στο κρεβάτι μου: ξυπνητήρι, σουντόκου, στιλό, σημειωματάρια, τη βρετανική «Βογκ», κλασικά βιβλία των εκδόσεων «Πένγκουιν» – τόσο απαρχαιωμένα για τα γούστα μου, ώστε να μην νιώσω την ανάγκη να στείλω στην ομαδική συζήτηση μήνυμα του τύπου «Απίστευτες σκηνές στη σοφίτα του κύριου Ρότσεστερ!» Κι έθεσα έναν απλό κανόνα: το κινητό μπαίνει σε συρτάρι της κουζίνας πριν ξαπλώσω, και βγαίνει μόνο το πρωί.

Η στοίβα με τις πιθανές λύσεις του προβλήματος δεν ακολουθεί αυστηρά τις συστάσεις της «υγιεινής του ύπνου». Σύμφωνα με αυτή, στο κρεβάτι πρέπει να αποφεύγεις δραστηριότητες που σε κρατούν σ’ εγρήγορση. Ωστόσο, ως παιδί διάβαζα κάθε βράδυ, προτού φτάσω στην εφηβεία κι αρχίσω να έχω αϋπνίες. Ως παιδί, δεν έκανα προσπάθειες να με πάρει ο ύπνος, αλλά να μην με πάρει. Όταν ήμουν περίπου επτά ετών, κι ενώ πάσχιζα να μείνω ξύπνια, ακούμπησα ένα βιβλίο της σειράς «Ανατριχίλες» πάνω στο αναμμένο πορτατίφ μου, ίσα «για να ξεκουραστώ λιγάκι». Όταν ξύπνησα, είχε σχηματιστεί πάνω του ένας καφέ κύκλος από το κάψιμο. Η μητέρα μου πλήρωσε το πρόστιμο στη βιβλιοθήκη και κατάσχεσε τη λάμπα∙ έτσι άρχισα να χρησιμοποιώ φακό. Τότε φανταζόμουν ότι ως ενήλικας κανείς δεν θα έμπαινε ανάμεσα σε μένα και το διάβασμα. Και τώρα, δεν μπορώ να συγκεντρωθώ για να διαβάσω, με μια οθόνη δίπλα μου.

Όταν έβαζα το κινητό μου στο συρτάρι, στην πραγματικότητα δεν ήθελα να απαλλαγώ από την αϋπνία μου. Αναζητούσα επιβεβαίωση πως ήταν κάτι το αναπόφευκτο και ότι υπέφερα με αξιοπρέπεια, όχι ότι κατέστρεφα εσκεμμένα τη ζωή μου. Οπότε φαντάζεστε την ενόχλησή μου όταν κοιμόμουν επί έξι ώρες συνεχόμενα. Μπορεί να μην ήταν κανένα συγκλονιστικό ρεκόρ για τους εραστές του ύπνου ανάμεσά σας, όμως για μένα πρόκειται για απίστευτη διάρκεια.

Δοκίμασα λίγο απ’ όλα όσα βρίσκονταν στο κομοδίνο, όμως συνήθως επέλεγα να διαβάσω ένα βιβλίο. Αυτόν τον καιρό διαβάζω το «Ο κοινός μας φίλος» του Τσαρλς Ντίκενς. Ξέρω την ιστορία απ’ έξω κι ανακατωτά και μπορώ να το διηγηθώ ψιθυριστά, σχεδόν χωρίς να το διαβάζω. Ο Ντίκενς έγραφε για να διαβάζεται μεγαλόφωνα, και τώρα οι «φωνές» του είναι πιο καθαρές στο μυαλό μου. Γελάω δυνατά πιο συχνά, και νιώθω λιγότερο αγχωμένη, λιγότερο αναλυτική. Τώρα απολαμβάνω το διάβασμα, κάτι που σπάνια συνέβαινε από τότε που τέλειωσα το γυμνάσιο. Μέχρι που έπαιρνα μαζί μου το βιβλίο να το διαβάσω στο μετρό, όταν έληξε το λοκντάουν.

Το διάβασμα πριν από τον ύπνο είναι το τελευταίο από τα πολλά κόλπα που έχω για να κάνω πιο εύκολη τη ζωή μου, τα οποία είναι, στην πραγματικότητα, επώδυνα κοινότοπα. Έχετε ακουστά το χαμομήλι; Τον ντεκαφεϊνέ; Τα έντυπα βιβλία και τον συγγραφέα Τσαρλς Ντίκενς;

Η απαγόρευση χρήσης κινητού τη νύχτα με βοήθησε να μειώσω γενικά τη χρήση του. Ο μέσος όρος που το χρησιμοποιώ πλέον είναι δύο ώρες την ημέρα, και δεν θα σας πω πόσο το χρησιμοποιούσα πριν, επειδή θα με συλλάβετε για εγκλήματα εναντίον του ίδιου μου του εαυτού. Είναι ίσως επιβαρυντικό για τη θέση μου το ότι ένα δίωρο την ημέρα αποτελεί δραματική μείωση. Αλλά ας αναγνωρίζουμε τα επιτεύγματά μας, όσο μικρά κι αν είναι.

Η εξάρτηση από το τηλέφωνο είναι κάτι που πάντα θα πρέπει να διαχειρίζομαι. Δεν μπορώ να το κόψω μαχαίρι, καθώς έχω υπερβολικά πολλές επαγγελματικές υποχρεώσεις και δικούς μου ανθρώπους που μένουν μακριά.

Παράλληλα, οι μηχανικοί πληροφορικής εσκεμμένα σαμποτάρουν τη λελογισμένη χρήση του. Ακόμα κι αν υποθέσουμε πως είμαι το ίδιο έξυπνη με εκείνους που σχεδιάζουν τα smartphones με στόχο να προκαλούν εθισμό (και είμαι κάποια που θεώρησε καλό ν’ αφήσει ένα βιβλίο από τη δανειστική βιβλιοθήκη «ακριβώς πάνω από λάμπα»), οι προγραμματιστές δουλεύουν όλη μέρα για να εθιστώ, και δεν μπορώ να αφιερώσω την ίδια ενέργεια για να τους ξεγελάσω.

Και σαν να μην ήταν αυτό αρκετό, μέσα μου πάντοτε θα τριγυρνάει μια σαύρα διψασμένη για ντοπαμίνη, η οποία αποφεύγει τις πηγές αργής αποδέσμευσης, εάν μπορεί να πάρει άμεσα τη δόση της. Οι καλύτερες ιδέες, τα πιο ευφυή ρίσκα και οι πιο γρήγορες αναρρώσεις της ζωής μου οφείλονται στη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας. Όπως και πολλές καταστροφές και σύγχυση.

Έτσι έχουν τα πράγματα, και κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ. Ωστόσο, δεν μπορείς να μιλήσεις λογικά με τη λαχτάρα, οπότε είναι καλύτερα να της επιβληθείς δείχνοντας αυτοσυγκράτηση.

Η σαύρα μπορεί να μαίνεται όσο θέλει επειδή της λείπει η οθόνη της. Την αφήνω να κάνει τα δικά της, κι εγώ πιάνω το βιβλίο μου.