Εγκλωβισμένος στον ιστό ενός νάρκισσου – Αναγνωρίζοντας τα σημάδια

Τί χαρακτηριστικά γνωρίσματα έχουν οι σχέσεις με άτομα με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά;
Πώς μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα σημάδια; Γιατί είναι τόσο δύσκολο να δούμε καθαρά και να ξεφύγουμε από αυτές τις σχέσεις;

Γράφει η Χριστίνα Σκλαβενίτη, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια

Ξεκινώντας αυτή τη συζήτηση για τη ζωή και τη συνύπαρξη με ανθρώπους που έχουν ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά, είναι πολύ σημαντικό να αναφέρουμε ότι όταν μιλάμε για νάρκισσους και ναρκισσιστικές – κακοποιητικές σχέσεις, δεν αναφερόμαστε μόνο στις συντροφικές σχέσεις. Ένας άνθρωπος με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά, μπορεί να είναι ο οποιοσδήποτε, ένας σύντροφος, μία φίλη, ένας γονιός, ένας εργοδότης κοκ.

Ένας άνθρωπος με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά μπορεί να έχει ένα υπερμεγέθες Εγώ, να εστιάζει μόνο στον εαυτό του και στα επιτεύγματά του, να περιστρέφει όλη σας την συζήτηση στις δικές του ανάγκες ή στο πόσο τέλειος και σωστός είναι ο ίδιος και να αποζητά συνεχώς την αναγνώριση και τον θαυμασμό.

Πολλές φορές συναντάμε σε αυτά τα άτομα εκρήξεις θυμού και βίας, οι οποίες μπορεί να είναι συχνές και να αναδύονται για ασήμαντη αφορμή. Τις περισσότερες φορές μάλιστα, υπάρχει πλήρης απουσία μεταμέλειας και ενσυναίσθησης για τα αισθήματα του άλλου ανθρώπου που έγινε αποδέκτης της βίας τους.

Οι άνθρωποι με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά είναι πολύ γοητευτικοί. Όχι απαραίτητα όμορφοι, αλλά έχουν μια εξαιρετική ικανότητα να τους «κερδίζουν» όλους, να είναι επικοινωνιακοί και να «μαγνητίζουν» όσους είναι γύρω τους.

Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν και πολλοί άλλοι τρόποι, πιο έμμεσοι αλλά εξίσου κακοποιητικοί, με τους οποίους μπορεί να εγκλωβίσει άλλους ανθρώπους μέσα σε έναν ιστό υποτίμησης, ελέγχου και αμφισβήτησης.

Αναγνωρίζοντας τα σημάδια 

Πώς μπορούμε λοιπόν να αναγνωρίσουμε ότι βρισκόμαστε σε μία σχέση με έναν γονιό, έναν φίλο ή έναν σύντροφο που μας φέρεται «τοξικά», παίζει με το μυαλό μας και εν τέλει μας κακοποιεί, ακόμα και με μορφές που είναι δύσκολα διακριτές;

• Ένα πολύ χαρακτηριστικό γνώρισμα στις σχέσεις με άτομα που έχουν ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά, είναι η αίσθηση που έχουμε ότι η σχέση δεν είναι υγιής, φροντιστική, ευγενική. Θα αισθανθείς πολλές φορές ότι σε κατηγορεί άδικα ότι εσύ φταις, δεν είσαι πιστή, φροντιστική, αρκετή, συνεπής κλπ. Άλλες φορές θα αναγνωρίσεις ότι δεν μπορεί να σου ζητήσει συγγνώμη και να αλλάξει την συμπεριφορά που σε έχει πληγώσει και έτσι βρίσκεστε συνεχώς σε ένα φαύλο κύκλο κατηγοριών, υποτίμησης ή/και βίας.

• Άλλες φορές θα πιάσεις τον εαυτό σου να σκέφτεσαι ότι κάποιες συμπεριφορές αυτού του ανθρώπου, σου φαίνονται αρκετά ανώριμες. Την ίδια στιγμή, εσύ μπορεί να αφήνεις σημαντικά κομμάτια του εαυτού και της ζωής σου ώστε να συμμορφωθείς με αυτούς τους κανόνες που σου έχει θέσει. Οι υπερβολικές απαιτήσεις, η παράλογη ζήλεια, οι ανελαστικοί και μονομερείς κανόνες, είναι μερικά τέτοια παραδείγματα συμπεριφοράς προς εσένα. Άλλες φορές μπορεί ο άνθρωπος με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά να γίνεται αγενής, απαιτητικός, τιμωρητικός, ή να σε απειλεί ότι θα σε χωρίσει/ εγκαταλείψει/ απολύσει ή ότι θα σταματήσει να σε βοηθάει.

• Ένα άλλο πολύ συχνό χαρακτηριστικό γνώρισμα ότι είσαι σε μια ναρκισσιστική σχέση, είναι ότι φοβάσαι να μιλήσεις, ντρέπεσαι να εκμυστηρευτείς στους δικούς σου ανθρώπους ότι βιώνεις αυτή την κατάσταση, ενώ άλλες φορές μπορεί να έχεις την αίσθηση ότι κινδυνεύεις ή ότι δεν είσαι ασφαλής.

• Πολύ συχνά θα νιώθεις θυμό, θα έχεις μια αίσθηση αποδιοργάνωσης και ότι συμπεριφέρεσαι διαφορετικά. Αξίζει να αναρωτηθείς πώς νιώθεις με αυτό το άτομο; Πώς νιώθεις και πώς συμπεριφέρεσαι με άλλους ανθρώπους; Πριν γνωρίσεις αυτό το άτομο πίστευες ότι έχεις ένα ακέραιο χαρακτήρα, ότι μπορείς να ακούσεις τον άλλον, ότι έχεις ενσυναίσθηση και ότι μπορείς να συζητήσεις ή/και να διαφωνήσεις αρμονικά; Μήπως αυτό το άτομο βγάζει τον χειρότερό σου εαυτό γιατί νιώθεις ότι καταπατά τα όριά σου; Μήπως σε κατηγορεί ότι κάνεις αυτό που ο ίδιος κάνει σε εσένα και αισθάνεσαι ότι σε χειραγωγεί;

• Καταβάλεις μεγάλη προσπάθεια να αποδείξεις ότι είσαι καλός άνθρωπος, λογικός, πιστός, εργατικός, ταλαντούχος κτλ. Ο άνθρωπος με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά, σε κατηγορεί ότι σου λείπουν αυτές οι αρετές. Εάν σκεφτείς τον εαυτό σου και τη ζωή σου σε άλλες σημαντικές για εσένα σχέσεις, πιστεύεις ότι διαθέτεις αυτές τις αρετές, έχουν υπάρξει άνθρωποι που στις έχουν αναγνωρίσει; Μήπως οι αμφιβολίες σου ξεκίνησαν να υπάρχουν μέσα από αυτήν τη διαρκή υποτίμηση και τη βαρύτητα που έχουν αποκτήσει τα δικά του λόγια;

• Σε μία σχέση με κακοποιητικά χαρακτηριστικά, θα προσπαθείς συνεχώς να «μαζέψεις τα σπασμένα». Εάν είσαι εσύ το άτομο που προσπαθεί μονίμως να επιλύσει τους καβγάδες, να αποσοβήσει διαφορές και εντάσεις, να «σώσει» τον άλλον από οποιαδήποτε κατάσταση μπορεί να έχει μπλέξει λόγω του «εκρηκτικού» του χαρακτήρα ή ακόμα και να πεις ψέματα για να τον καλύψεις/ προστατέψεις, τότε βρίσκεσαι σε μία σχέση που δεν σε ωφελεί.

• Οι άνθρωποι που δυσκολεύονται να εφαρμόσουν και να διασφαλίσουν τα όρια, συχνά εμπλέκονται σε σχέσεις με άτομα που διέπονται από ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά ή συμπεριφορές. Αισθάνεσαι αδύναμη να ορθώσεις το ανάστημά σου ή να εκφράσεις ηχηρά αυτά που αισθάνεσαι; Όταν εκφράζεις το πώς νιώθεις, αισθάνεσαι ότι σε κριτικάρει, ότι σε εγκαταλείπει ή ότι σε τιμωρεί; Νιώθεις ότι δεν αντέχεις αυτό το συναίσθημα και στο τέλος εγκαταλείπεις την προσπάθεια να υπερασπιστείς τον εαυτό σου;

• Οι υγιείς σχέσεις μας κάνουν να αισθανόμαστε ελεύθεροι, δυνατοί, ανεξάρτητοι. Μήπως εσύ αισθάνεσαι όμως εξαρτημένη από αυτή την σχέση; Η εξάρτηση μπορεί να είναι οικονομική ή και συναισθηματική. Μπορεί να αισθάνεσαι αυτή την σχέση σαν αόρατα αλλά πανίσχυρα δεσμά που σε κρατάνε με αυτόν τον άνθρωπο. Αυτός ο τραυματικός δεσμός, σε κάνει να νιώθεις ανίσχυρος να διακόψεις την επικοινωνία με αυτόν τον άνθρωπο ή να μην απαντήσεις στις κλήσεις και τα τηλεφωνήματά του, ακόμη κι όταν γνωρίζεις ότι θα πληγωθείς, όπως πληγώνεσαι συνήθως από αυτό το πρόσωπο. Είναι τρομακτικό να συνειδητοποιήσουμε το πόσο «εξαρτημένοι» είμαστε από κάποιον που μας κακοποιεί ή/και μας πληγώνει τόσο πολύ.

• Τέλος, πολύ συχνά βλέπουμε τα σημάδια μιας ναρκισσιστικής – κακοποιητικής σχέσης, ακόμη και στο σώμα μας. Η βία ακόμα κι αν είναι μόνο λεκτική, ψυχολογική ή συναισθηματική, αρχίζει να διαφαίνεται στο σώμα σου. Εάν τινάζεσαι σε ένα τυχαίο άγγιγμα στο σώμα σου, εάν νιώθεις ανεξήγητους πόνους που δεν οφείλονται σε οργανικά αίτια, εάν υποτροπιάζουν νοσήματα που είχες υπό έλεγχο, τότε πιθανά να υποφέρεις από συμπτώματα κακοποίησης. Πολύ συχνά παρατηρούνται σε άτομα που βρίσκονται σε εξαρτητικές σχέσεις, πονοκέφαλοι, ζαλάδες, εξάντληση, κατάθλιψη, διαταραχές άγχους ή ακόμα και παθήσεις όπως η ινομυαλγία ή το Σύνδρομο Μετατραυματικού Στρες. Το αίσθημα ότι το άτομο χάνει τελικά την αίσθηση του εαυτού του, του αυτοελέγχου και της αυτοφροντίδας του, το κάνει να αισθάνεται ακόμη πιο αδύναμο και υποχείριο, εγκλωβισμένο στον ιστό ενός νάρκισσου. Ντροπή, πόνος και απόσυρση είναι τα επόμενα στάδια που περνά το άτομο, μέσα σε αυτή την σχέση.

Αξίζουμε μία υγιή σχέση

Πόσο χειρότερο χρειάζεται να γίνει πριν αντιμετωπίσουμε κατάματα την αλήθεια για αυτή την σχέση μέσα στην οποία είμαστε εγκλωβισμένοι;

Φυσικά, δεν σημαίνει ότι όλοι οι άνθρωποι με τους οποίους δεν ταιριάζουμε ή δεν μας δείχνουν ενσυναίσθηση, είναι νάρκισσοι.

Το ζητούμενο δεν είναι να «διαγνώσουμε» μια ναρκισσιστική διαταραχή σε ένα πρόσωπο με το οποίο συνδεόμαστε ή σχετιζόμαστε.

Το ζητούμενο μας είναι να αναγνωρίσουμε ότι εάν δεν αισθανόμαστε φροντίδα, ασφάλεια, αναγνώριση και σεβασμό σε μια σχέση, έχουμε κάθε δικαίωμα να προσπαθήσουμε να απεγκλωβιστούμε από αυτήν.

Τα συναισθήματα μας έχουν αξία και δεν χρειάζεται να τα δικαιολογήσουμε ή να τα εγκρίνουν άλλοι, πέρα από εμάς!

Εάν υπάρχουν στη ζωή μας άνθρωποι που αδιαφορούν για τα συναισθήματά μας, μας κάνουν να αισθανόμαστε πόνο ή/και ντροπή με τον τρόπο που συμπεριφέρονται σε εμάς, τότε αυτή μάλλον δεν είναι μια υγιής σχέση.

Οι αξίες μας και τα όνειρά μας για τη ζωή, μπορούν να γίνουν φάρος ώστε να μπορέσουμε να φωτίσουμε το πώς θέλουμε να είναι δομημένες οι σχέσεις μας. Να το αναγνωρίσουμε και να το διασφαλίσουμε για τον εαυτό μας.

Δεν χρειάζεται να αλλάξουμε τους άλλους ανθρώπους. Χρειάζεται να ζήσουμε εμείς τη ζωή μας σύμφωνα με τις δικές μας αξίες, τα όνειρα και τις επιθυμίες μας.

Το αίσθημα πληρότητας δεν χρειάζεται να βιωθεί μέσα από την σχέση με έναν άλλον άνθρωπο. Η πληρότητα, ο σεβασμός, η αγάπη, είναι δώρα που μπορούμε να τα χαρίσουμε οι ίδιοι στον εαυτό μας.

Εάν βιώνεις εσύ αυτή την κατάσταση, ζήτησε στήριξη και βοήθεια από κάποιον ειδικό ή έναν δικό σου άνθρωπο, που εμπιστεύεσαι.

Σχετικά άρθρα:

• Τα 12 σημάδια συναισθηματικού χειρισμού και πώς να τον αντιμετωπίσετε
• Ποιοι είναι οι δύο τύποι ναρκισσιστών και τι πυροδοτεί τον καθένα τους