Oλλανδία: Δημοψήφισμα κρίνει ξανά τη Συμφωνία Σύνδεσης ΕΕ-Ουκρανίας

Του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου

Σε δημοψήφισμα έχουν προσέλθει οι Ολλανδοί πολίτες σήμερα για να κρίνουν τη συμφωνία σύνδεσης της ΕΕ με την Ουκρανία, 2 χρόνια μετά την υπογραφή της από τις δύο πλευρές. Το δημοψήφισμα προκλήθηκε με τη συγκέντρωση αριθμού υπογραφών μεταξύ των πολιτών και δεν είναι δεσμευτικό. Ωστόσο, η επικράτηση του «OXI» μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις αφενός για το εσωτερικό πολιτικό σκηνικό της χώρας και αφετέρου για τις ισορροπίες στο σύνολο της ΕΕ.

Η σχετική Συμφωνία Σύνδεσης ΕΕ-Ουκρανίας αφορά τη συνεργασία των δύο πλευρών σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο και είναι ανάλογη με εκείνες που έχει υπογράψει η Ευρωπαϊκή Ένωση με σειρά χωρών όπως π.χ. την Αλβανία, τη Σερβία, την Τουρκία, τη Γεωργία, τη Μολδαβία, το Μαρόκο, τη Χιλή κλπ. Ωστόσο, η συγκεκριμένη συμφωνία, όπως και η αντιπαράθεση της ΕΕ με τη Ρωσία γύρω από αυτήν, οδήγησε την Ουκρανία σε εμφύλιο πόλεμο και την Ευρώπη σε μια από τις μεγαλύτερες γεωπολιτικές κρίσεις μετά τη λήξη του ψυχρού πολέμου. Έτσι, ενώ η διαδικασία έγκρισης της Συμφωνίας ξεκίνησε το Μάρτιο του 2012, επί προεδρίας Βίκτορ Γιανουκόβιτς, αυτή ολοκληρώθηκε μόλις το Μάρτιο του 2014, αφού αυτός είχε ανατραπεί και αντικατασταθεί από τον Πέτρο Ποροσένκο.

Έκτοτε όλες οι χώρες μέλη της ΕΕ έχουν επικυρώσει τη Συμφωνία και σε εθνικό επίπεδο, όπως προβλέπεται, πλην της Ολλανδίας. Κι αυτό διότι, ομάδα πολιτών συσπειρωμένη γύρω από το δημοφιλές μπλογκ Geenstijl, (που στα ολλανδικά θα πει «Χωρίς Στιλ») κατόρθωσε να συγκεντρώσει 473.000 υπογραφές με τις οποίες ζητήθηκε η διοργάνωση σχετικού δημοψηφίσματος, με στόχο να ακυρωθεί η έγκριση που είχε δώσει στη Συμφωνία με μεγάλη πλειοψηφία το Ολλανδικό Κοινοβούλιο. Η σχετική πρόβλεψη για διενέργεια επικυρωτικών ή ακυρωτικών δημοψηφισμάτων για πράξεις της διοίκησης έχει εισαχθεί στη συνταγματική τάξη της Ολλανδίας το περασμένο καλοκαίρι. Αυτή προϋποθέτει τη συγκέντρωση τουλάχιστον 300.000 υπογραφών γύρω από ένα ερώτημα που θα τεθεί σε δημοψήφισμα. Προκειμένου δε αυτό να θεωρηθεί έγκυρο είναι απαραίτητο να συμμετέχει τουλάχιστον το 30% των ψηφοφόρων, μεταξύ των οποίων θα πρέπει η μια ή η άλλη θέση να συγκεντρώσει το 50%.

Υπό τις προϋποθέσεις αυτές μπορεί να ζητηθεί η ακύρωση μιας κυβερνητικής απόφασης που έχει αποτυπωθεί σε νόμο. Η εξουσία δεν είναι μεν νομικά υποχρεωμένη να το πράξει, αλλά στην πράξη και βάση των παραδόσεων της Ολλανδίας δεν πρόκειται να αγνοήσει τη λαϊκή βούληση. Αυτό άλλωστε συνέβη και τον Ιούνιο του 2005, όταν σε τότε δημοψήφισμα το 61,5% των πολιτών τοποθετήθηκε κατά της έγκρισης του Ευρωπαϊκού Συντάγματος, έναντι 38,5% υπέρ. Παρότι το εν λόγω δημοψήφισμα ήταν συμβουλευτικού χαρακτήρα -και δεν είχε καν υιοθετηθεί η παραπάνω συνταγματική πρόβλεψη-  η ψηφοφορία εκείνη αποτέλεσε την ταφόπλακα του εγχειρήματος για Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, καθώς η ολλανδική κυβέρνηση δεσμεύτηκε να μην το επικυρώσει (τρεις μέρες πριν το Ευρωσύνταγμα είχε απορριφθεί και σε δημοψήφισμα  στη Γαλλία).

Γιατί οργανώνεται το δημοψήφισμα

Οι οργανωτές του σημερινού δημοψηφίσματος και πολέμιοι της Συμφωνίας Σύνδεσης ΕΕ-Ουκρανίας θεωρούν ότι αυτή ωθεί την Ένωση σε συμμαχία με μία διεφθαρμένη χώρα, που χρειάζεται δισεκατομμύρια ευρώ οικονομικής βοήθειας. Και παρότι πρόκειται μόνο για συμφωνία εμπορικής συνεργασίας, που δεν επιτρέπει στους Ουκρανούς να εργασθούν στην ΕΕ, αυτοί θεωρούν ότι αποτελεί τον προθάλαμο για μελλοντική ένταξη της χώρας στην ΕΕ.

Επιπλέον, στην όλη αντίθεση έχει συμβάλλει και η συντριβή της πτήσης ΜΗ17 των Μαλαισιανών αερογραμμών τον Ιούλιο του 2014. Η εν λόγω πτήση, να υπενθυμιστεί καταρρίφθηκε πάνω από τις εμπόλεμες περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας από εκτόξευση πυραύλου, που ακόμη αγνοείται ο αυτουργός. Κι αν οι περισσότερες υποψίες εξακολουθούν να στρέφονται από τη Δύση προς την πλευρά των φιλορώσων αυτονομιστών, ο θάνατος των περίπου 200 ολλανδών που επέβαιναν στο αεροσκάφος οδήγησαν, πολλούς στην Ολλανδία να μην επιθυμούν να έχει η χώρα τους την οποιαδήποτε σχέση μ’ αυτή την περιοχή.

Τέλος, όπως συμβαίνει σχεδόν πάντα με τα δημοψηφίσματα, ένα μέρος των πολιτών προσέρχεται και ψηφίζει όχι τόσο για το ζήτημα που κρίνεται, αλλά κυρίως για να εκφράσει διαφωνία, διαμαρτυρία, κόπωση κλπ. έναντι της εκάστοτε εξουσίας. Έναν τέτοιο συνδυασμό διαφωνούντων με τη Συμφωνία Σύνδεσης και  δυσαρεστημένων από την εσωτερική πολιτική και οικονομική κατάσταση φοβάται τώρα ο κυβερνών συνασπισμός, ανάμεσα στο VVD του πρωθυπουργού Μαρκ Ρούτε και τους Εργατικούς του Γέρουν Ντάιζεμπλουμ, που υποστηρίζουν τη Συμφωνία. Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν υπερίσχυση του ΟΧΙ, η οποία, αν επιβεβαιωθεί, θα εξασθενήσει τους δύο κυβερνητικούς εταίρους, ένα χρόνο πριν τις επόμενες κοινοβουλευτικές εκλογές. Από την άλλη, αναπόφευκτα θα ενισχύσει το ακροδεξιό Κόμμα της Ελευθερίας (PVV) του  Γκέερτ Βίλντερς,  που καιροφυλακτεί και άλλωστε τοποθετείται και αυτό κατά της Συμφωνίας.

Οι επιπτώσεις ενός ΟΧΙ σε όλη την Ευρώπη

Σε επίπεδο ΕΕ η μη επικύρωση της Συμφωνίας Σύνδεσης από ένα κράτος μέλος δημιουργεί, επίσης, θεσμικό πρόβλημα, καθώς η εφαρμογή της απαιτεί τη συμμετοχή όλων των εταίρων. Έτσι, σε περίπτωση που η εν λόγω Συμφωνία μπλοκαριστεί,  δυόμιση περίπου χρόνια μετά το ξέσπασμα της ουκρανικής κρίσης εξ’ αιτίας  της , ο κερδισμένος θα είναι αναδρομικά ο Βλαντιμίρ Πούτιν. Και τούτο γιατί ο Πρόεδρος της Ρωσίας είχε εναντιωθεί σ’ αυτή τη Συμφωνία, προωθώντας τη Σύνδεση της Ουκρανίας με την Κοινοπολιτεία των Ανεξάρτητων Κρατών (Ρωσία, Λευκορωσία, Μολδαβία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Καζακστάν, Κιργιζία, Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν)  στην οποία, βέβαια, ηγεμονεύει η Μόσχα.

Τέλος, ο απόηχος ενός τέτοιου «όχι» θα ακουστεί σ’ όλη την Ευρώπη. εκλαμβανόμενος σαν μια νέα νίκη του Ευρωσκεπτικισμού. Κι ένας τέτοιος απόηχος, φτάνοντας ειδικά στη Βρετανία, αναμένεται να ενισχύσει τους οπαδούς του  Βrexit στο δημοψήφισμα που θα οργανωθεί εκεί τον ερχόμενο Ιούνιο, για τη σχέση της χώρας με την ΕΕ.