Ακριβώς πριν από έναν αιώνα… Κυριακή 31 Οκτωβρίου 1921

Μια ματιά στα γεγονότα και στην κάλυψή τους από τον ημερήσιο Τύπο της εποχής.

Έρευνα : Μανιώ Μάνεση

Οι εορτασμοί γίνονται την παραμονή της συμπλήρωσης ενός έτους από τις εκλογές της 1^ης Νοεμβρίου που σήμαναν την ήττα του Ελευθέριου Βενιζέλου και την επιστροφή στην εξουσία του ‘’παλαιοκομματισμού’’. Στην αρθρογραφία, ο απολογισμός καταγράφει με τον σαφέστερο τρόπο το διχασμό της ελληνικής κοινωνίας και τα πολιτικά πάθη που χαρακτηρίζουν την εποχή…

ΑΘΗΝΑΪΚΗ

• Ο ΛΑΟΣ ΕΣΑΛΠΙΣΕ ΚΑΙ ΤΑ ΤΕΙΧΗ ΤΗΣ ΙΕΡΙΧΟΥΣ ΕΠΕΣΑΝ

«Οι εμπειρογνώμονες των εκλογών ευρέθησαν την ημέραν εκείνην προ αλύτου αινίγματος. Η μακρά πείρα των εκλογικών οργίων, των επιδεικτικών διαδηλώσεων και των σκηνοθετημένων συμπλοκών εχρεωκόπησεν οικτρώς. Αι προβλέψεις και οι υπολογισμοί επίσης. Η περίπτωσις υπήρξε πρωτοφανής διά την Ελλάδα τουλάχιστον. […] Ο μέγας λαός, εσάλπισε και τα τείχη της Ιεριχούς έπεσαν»

• ΕΠΙ ΤΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΕΤΕΙΟΥ

ΑΣΤΡΑΠΗ

• Η ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ

«Παρήλθεν η μαύρη εκείνη εποχή της τυραννίας και της δουλοφροσύνης. Η θύελλα του Νοεμβρίου ανέτρεψε το καθεστώς πολιτικής και κοινωνικής αισχρότητος, όπερ εξεπροσώπει την θέλησιν ολίγων ανθρώπων, και εκ της πτώσεως αυτού ανέκυψε το καθεστώς της λαϊκής θελήσεως, όπερ εκείνοι εφαντάσθησαν ότι είχε ταφή οριστικώς. Εν έτος παρήλθεν εσωτερικής ελευθερίας. […] Η επέτειος της μεγάλης νίκης είνε εξόχως σημαντική. Νικηταί και ηττημένοι διδάσκονται εξ αυτής πολλά»

ΕΘΝΟΣ

• 1^Η ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ

«Ο ΜΕΓΑΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ όστις βαρυαλγής περιφέρει τον πόνον της εξορίας του ανά τον κόσμον. Όταν ήλθε προ δωδεκαετίας, η Ελλάς έθνησκεν υπό τα πλήγματα του παλαιοκομματισμού και της διαφθοράς […] Και όταν μετά μακρούς και θυελλώδεις αγώνας, καθ’ ους ελευκάνθη η κόμη του, έφευγεν εις την εξορίαν, αφήκεν όπισθέν του Ελλάδα με σύνορα την Τσατάλτζαν και το Αφιόν Καραχισσάρ. […] Θα έλθη ημέρα, καθ’ ην δεν θα υπάρξη Ελληνική πόλις, που να μ κοσμείται και να μη στεφανώνη τον πάλλευκον ανδριάντα του μεγάλου εξορίστου»

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ

• ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΤΟΥ ΜΟΥΣΤΑΦΑ-ΚΕΜΑΛ. ΧΩΡΙΣΤΗ ΕΙΡΗΝΗ ΜΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΣΥΜΜΑΧΟΥΣ. ΤΙ ΣΥΝΙΣΤΟΥΝ ΟΙ ΕΝΑΠΟΜΕΙΝΑΝΤΕΣ ΦΙΛΕΛΛΗΝΕΣ

«Εις την απίθανον όμως ταύτην αλλ’ όχι αδύνατον περίπτωσιν καθ’ ην οι τρεις Σύμμαχοι ήθελονσυνάψει χωριστήν ειρήνην μετά της Τουρκίας, ΟΙ ΕΝΑΠΟΜΕΙΝΑΝΤΕΣ ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΥΝΕΒΟΥΛΕΥΣΑΝ ΔΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΥ ΟΔΟΥ ΑΥΤΗΝ, ΝΑ ΜΗ ΑΠΟΠΕΙΡΑΘΗ ΝΑ ΣΥΝΕΧΙΣΗ, ΜΟΝΗ ΑΥΤΗ ΠΛΕΟΝ ΕΜΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΝ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΑΓΩΝΑ, ΔΙΟΤΙ ΑΙ ΣΥΝΕΠΕΙΑΙ ΘΑ ΕΙΝΕ ΑΠΙΣΤΕΥΤΩΣ ΔΕΙΝΑΙ. Ως γνωρίζω, της τοιαύτης φιλικής υποδείξεως έλαβε γνώσιν και ο πρωθυπουργός κ. Γούναρης»

• Η ΣΦΙΓΞ

ΕΜΠΡΟΣ

• Η ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΕΚΘΕΣΙΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΣΑΓΓΑΡΙΟΥ

ΤΟ ΑΘΑΝΑΤΟΝ ΤΡΟΠΑΙΟΝ ΤΟΥ ΣΑΓΓΑΡΙΟΥ. ΟΛΑΙ ΑΙ ΦΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΤΡΟΜΕΡΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ. ΠΩΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΙ ΑΠΕΦΑΣΙΣΘΗΣΑΝ ΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ. Η ΠΡΩΤΗ ΦΑΛΕΡΑ ΕΝΤΥΠΩΣΙΣ ΔΙΑ ΤΑΣ ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΧΘΡΟΥ

• ΑΠΟ ΣΗΜΕΡΟΝ ΕΙΣ ΤΟ ‘’ΕΜΠΡΟΣ’’

ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΓΡΑΦΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΟΛΟΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟΝ ΔΙΑ ΤΟΥ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΥ ΑΣΥΡΜΑΤΟΥ ΤΟΥ ‘’ΕΜΠΡΟΣ’’

ΕΣΠΕΡΙΝΗ

• Ο ΛΑΟΣ ΠΑΝΗΓΥΡΙΖΕΙ ΤΗΝ ΠΤΩΣΙΝ ΤΗΣ ΤΥΡΑΝΝΙΔΟΣ
• Ο ΠΑΝΗΓΥΡΙΣΜΟΣ ΜΙΑΣ ΕΠΕΤΕΙΟΥ

«Έτος συμπληρούται σήμερον αφ’ ης ο Ελληνικός Λαός διά της πλέον εντίμου, αλλά και της πλέον νομίμου οδού ανέτρεψαν ένα φρικώδες καθεστώς, ανομίας και εγκληματικότητος. […] Ο Λαός εορτάζει σήμερον την ανατροπήν του Βενιζελισμού, εορτάζει την απολύτρωσίν του από ενός τυραννικού εφιάλτου, ο οποίος επίεζε τα στήθη του, αφήρει την πνοήν του, αφήρει την λαλιά του και εκράτει πάντοτε ύπερθεν της κεφαλής του την μάχαιραν του δημίου. […] Και αποτελεί ύβριν και περιφρόνησιν κατά του λαού το αύθαδες τόλμημα της ‘’Πατρίδος’’ σήμερον, η οποία την ημέραν καταλύσεως της τυραννίας δημοσιεύει την εικόνα του Τυράννου»

• ΠΟΙΟΝ ΕΙΝΕ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΩΝ

ΕΣΤΙΑ

• ΠΩΣ ΕΦΘΑΣΑΜΕΝ ΕΙΣ ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΝ ΑΠΡΟΧΩΡΗΤΟΝ. ΤΑ ΤΡΟΜΑΚΤΙΚΑ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ

«Αυτός είνε ο απολογισμός εθνικής δράσεως των μετανοεμβριανών Κυβερνήσεων. Τόσον εις το οικονομικόν, όσον εις το Μικρασιατικόν, το Ηπειρωτικόν, το Δωδεκανησιακόν και τα λοιπά εθνικά ζητήματα, οι κυβερνήται της 1^ης Νοεμβρίου ενεργήσαντες κατ’ αντίθετον ακριβώς τρόπον προς τον εκ της Βενιζελικής παραδόσεως διαγραφόμενον, δεν επέτυχον ειμή συμφοράς μόνον να συσσωρεύσουν»

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

• ‘’ΤΩΝ ΟΙΚΙΩΝ ΗΜΩΝ ΕΜΠΙΠΡΑΜΕΝΩΝ…’’

«Αλλοίμονον! Η Μεγάλη Ελλάς, η Νικήτρια Ελλάς, ΕΤΑΦΗ την 1^ην Νοεμβρίου του 1920. Και διότι ετάφη η Ελλάς αυτή, που ήτο ο καρπός δεκαετών αγώνων. Και διότι, μετά εν έτος, ο Πρωθυπουργός της επαιτεί εν Ευρώπη συμπαθείας και υποστηρίξεις, τας οποίας, εν τούτοις, είχομεν. Δι’ όλ’ αυτά, και διά την αβεβαιότητα της αύριον και την εσωτερικήν παραλυσίαν και την οικονομικήν καταβαράθρωσιν οργανούνται εορταί και πανηγύρεις, κατά περιφρόνησιν προς το λαϊκόν αίσθημα και την εντύπωσιν εν τω εξωτερικώ»

• Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΗΣ ΒΟΡ. ΗΠΕΙΡΟΥ. ΠΩΣ ΕΧΑΣΑΜΕΝ ΤΑ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ

ΝΕΑ ΕΛΛΑΣ

• ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Η ΑΜΥΝΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

«Η κοινωνία έχει καθήκον προς εαυτήν να αμυνθή, και έχει εις χείρας της τα μέσα της αμύνης. Πανταχού δε, εξαιρουμένης της Ελλάδος, πάσα κοινωνία ημύνθη και ενεργητικώς και παθητικώς κατά της υπό των ολίγων εξοντωτικής εκμεταλλεύσεώς της. Και ενεργητική μεν άμυνα, είνε να μη αφίνη ακαταδιώκτους τους αισχροκερδείς […] Είνε δε παθητική άμυνα άμυνα, η αποχή από της αγοράς των πολυτελών και ακριβών ειδών του βίου, η περιστολή της πολυτελείας, η αγοραστική απεργία»

ΝΕΑ ΗΜΕΡΑ

• Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ

«Δεν επρόκειτο κατά την δοθείσαν πέρυσι μάχην να κριθή η τύχη ενός πολιτικού κόμματος, δεν επρόκειτο η νίκη να διαμφισβητηθή μεταξύ δύο αντιμαχομένων μερίδων, δεν επρόκειτο το γέρας να απονεμηθή εις εκάτερον των αντιμετώπων αρχηγών. […] Νίκην ηθικήν, νίκην μεγίστην, νίκην ενέχουσαν σημασίαν υψηλού υποδείγματος διαρκούς και αφθάρτου αξίας δι’ όλας τας επερχομένας γενεάς αποτελεί η περυσινή νίκη του ελληνικού λαού της οποίας εορτάζομεν σήμερον την επέτειον»

• ΑΙ ΜΑΧΑΙ ΠΕΡΙ ΤΟΝ ΣΑΓΓΑΡΙΟΝ. Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΦΑΣΙΣ ΤΟΥ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΟΣ. ΟΛΟΚΛΗΡΟΝ ΤΟ ΑΚΡΙΒΕΣ ΚΕΙΜΕΝΟΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΕΛΙΚΗΣ ΕΚΘΕΣΕΩΣ
• Ο ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΕΝ Ν. ΥΟΡΚΗ

ΝΕΟΛΟΓΟΣ ΠΑΤΡΩΝ

• Η ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΗΝ. ΠΟΛΙΤΕΙΩΝ. ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΧΑΡΔΙΓΚ

Ελευθέρα διεθνής συνεργασία, χωρίς καμμίαν συμμαχίαν

ΠΑΤΡΙΣ

• ‘’Ο ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΤΩΣΙΝ ΤΟΥ’’

(ΑΓΝΩΣΤΟΙ ΚΑΙ ΑΝΕΚΔΟΤΟΙ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΙ ΓΡΑΦΕΙΣΑΙ ΔΙΑ ΤΗΝ ‘’ΠΑΤΡΙΔΑ’’ ΥΠΟ ΕΜΠΙΣΤΟΥ ΑΥΤΟΠΤΟΥ ΚΑΙ ΑΥΤΗΚΟΟΥ ΦΙΛΟΥ ΤΟΥ)

«Ένας χρόνος συμπληρούται αύριον, από την ημέραν που ο Ελληνικός Λαός αφήρεσε την εμπιστοσύνην του από τον άνδρα ο οποίος εκυβέρνησε –όπως το εκυβέρνησε- το σκάφος του Ελληνικού κράτους και τας τύχας του Ελληνισμού, δέκα μόνον χρόνια, τα οποία έφθασαν εις αυτόν διά να αναστήση λησμονημένας εις σκονισμένους τόμους της ιστορίας, τας αναμνήσεις τας προ δέκα αιώνων. […] Και η 1^η Νοεμβρίου θα μείνη εις την ιστορίαν ως ημέρα αποφράς, ή ημνέρα εθνικής παλιγγενεσίας, αναλόγως της κληρονομίας την οποίαν θα καταλίπουν εις εκείνους οι υπεύθυνοι διά την απόφασιν της αυριανής επετείου»

ΠΟΛΙΤΕΙΑ

• Η ΨΗΦΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

«Ο σπόρος ερρίφθη. Σπόρος εντιμότητος και υπερηφανείας. Σπόρος καθαρώς ελληνικός, προωρισμένος να θαυματουργήση εν τη ελληνική γη. Αποτυχίαι και πικρίαι της στιγμής θα παρέλθουν και τα εθνικά αποτελέσματα της ηθικής εξυψώσεως της χώρας, επιτευχθείσης την ημέραν της 1^ης Νοεμβρίου, δεν θα αργήσουν να φανούν. Σήμερον, αύριον, αργότερον. Αδιάφορον. Η Ελλάς τελικώς θα κατισχύση των δυσχερειών και των κινδύνων της, διότι είναι η κοιτίς λαού, όστις δεν ηττήθη, αλλ’ ενίκησε περιφανώς, εν μία τραχυτάτη πάλη της ελευθερίας κατά της βίας»

ΠΡΩΪΝΗ

• ΑΙ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΠΤΩΣΕΩΣ ΤΟΥ κ. ΜΠΡΙΑΝ

«Η πτώσις του κ. Μπριάν, είνε ενδεχόμενον […] Αλλ’ η πτώσις του κ. Μπριάν δεν σώζει την Γαλλικήν πολιτικήν από του ολισθηρού κατηφόρου, εις τον οποίον την εξώθησεν η Γαλλική κεφαλαιοκρατία […] Η κεφαλαιοκρατία δεν έχει ούτε καρδίαν, ούτε ηθικήν, διά τούτο η Γαλλική πολιτική απωλέσασα προ πολλού το αίσθημα, απώλεσεν ήδη και αυτά τα προσχήματα των εσχάτων λειψάνων της ηθικής»

• ΠΩΣ ΥΠΕΔΕΧΘΗΣΑΝ ΤΟΝ κ. ΓΟΥΝΑΡΗΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗΝ – ΜΙΑ ΣΥΓΚΡΙΣΙΣ ΜΕ ΤΑ ΤΑΞΙΔΙΑ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ

ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ

• ΖΗΤΩ Η 1^Η ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ

«Ο Βενιζελισμός ο οποίος επιμένει να μετρά τα αποτελέσματα της 1^ης Νοεμβρίου με το μέτρον της δραχμής, με το μέτρον των εδαφικών μας κερδών ή των εδαφικών μας ζημιών, με το μέτρον της αξίας ή της απαξίας των πολιτικών ανδρών οι οποίοι τον διεδέχθησαν εις την Εξουσίαν, με οιονδήποτε υλικόν μέτρον, αποδεικνύεται ανίκανος να ωφεληθή από το ηθικόν μάθημα το οποίον του εδόθη. […] Ο Ελ. Βενιζέλος υπήρξεν ανάξιος της Ελλάδος. Τούτο απεφάνθη ο Ελληνικός λαός την 1^ην Νοεμβρίου, αποδείξας εις όλους ότι αυτός είνε και θα μένη πάντοτε άξιος της Ελλάδος»

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

• ΤΟ ΜΕΛΕΤΩΜΕΝΟΝ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΕΩΣ

Η ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΩΝ ΠΡΟΣ ΤΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΙΣ ΚΕΝΤΡΩΝ, ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΩΝ, ΣΩΜΑΤΕΙΩΝ & ΠΡΟΣΟΔΟΥΣ ΤΟΥΣ ΕΡΓΑΤΑΣ

• Η ΕΠΕΤΕΙΟΣ

«Αλλά ποίοι είναι λοιπόν τότε εκείνοι που γιορτάζουν την επέτειον της 1^ης Νοεμβρίου; Είναι οι άνθρωποι που εις τον μακρόν αγώνα του λαού κατά της βενιζελικής δικτατορίας είδαν το μέσο να έλθουν στα πράγματα για να εξυπηρετήσουν τα ατομικά των συμφέροντα»

ΣΚΡΙΠ

• Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΛΑΟΣ ΠΑΝΗΓΥΡΙΖΕΙ ΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗΝ ΤΟΥ ΝΙΚΗΝ
• ΖΗΤΩ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ. ΖΗΤΩ Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
• Η ΣΗΜΕΡΟΝ ΚΑΙ Η ΑΥΡΙΟΝ

«Όσοι δεν υπήρξαν ποτέ άξιοι της ελευθερίας και δεν εξετίμησαν τα αγαθά της, εκείνοι φυσικώς δεν εθρήνησαν διά την απώλειαν αυτής. Αυτοί νοσταλγούν το προνοεμβριανόν καθεστώς. Διότι έχει και η τυραννία τας ευνοίας και τας θωπείας της, έχει και η δουλεία τα θέλγητρα, τας απολαύσεις και τα κέρδη της. […] Σήμερον εορτάζομεν την νίκην ενός λαού. Αύριον θα εορτάσωμεν τα αποτελέσματά της»