Ακριβώς πριν από έναν αιώνα… Κυριακή 4 Απριλίου 1921

Μια ματιά στα γεγονότα και στην κάλυψή τους από τον ημερήσιο Τύπο της εποχής.

Έρευνα: Μανιώ Μάνεση

Οι δηλώσεις του ‘’τέως Γενικού Επιτελάρχου’’ υποστρατήγου Γουβέλη ’’ίνα μάθη ο Ελληνικός λαός πού είναι αι ευθύναι’’, ενισχύουν τον προβληματισμό για την πορεία της Μικρασιατικής εκστρατείας ο οποίος καταγράφεται καθημερινά σχεδόν στα πρωτοσέλιδα. Ειδικά μετά το ‘’ατύχημα’’ του Εσκή Σεχήρ πληθαίνουν και οι φωνές που αφήνουν αιχμές για αναζήτηση ευθυνών αν δεν έρθει η τελική μεγάλη νίκη. Η καθυστέρηση εκκένωσης των Δωδεκανήσων από τις ιταλικές δυνάμεις, βάσει της Συνθήκης των Σεβρών, αρχίζει να απασχολεί την αρθρογραφία, ενώ το φεμινιστικό συνέδριο ταράζει τα νερά της κοινωνίας του 1921.

ΑΘΗΝΑΪΚΗ

• ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΛΟΙΠΟΝ ΚΑΤΑΔΙΩΚΤΙΚΗ ΑΡΧΗ;

«Αλλ’ επιτέλους δεν γνωρίζομεν, μα την αλήθειαν, ποίον άλλον προορισμόν έχει η πολυάριθμος αύτη κουστωδία των Εισαγγελέων, οίτινες θεώνται απαθώς τα τελούμενα και παρακολουθούν με πρωτοφανή αναισθησίαν τα γραφόμενα εν τω τύπω»

• ΠΑΡΗΛΘΕΝ ΑΝΕΠΙΣΤΡΕΠΤΙ Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΗΣΕΩΣ

«Ούτε πιστεύομεν ότι υπάρχει κανείς εν τη χώρα σκεπτόμενος ότι ο τρόπος, καθ’ ον διεξήχθη η τελευταία Μικρασιατική εκστρατεία θα μείνη ανεξέλεγκτος και ότι δεν θα ζητηθώσιν εν καιρώ ευθύναι παρ’ εκείνων οι οποίοι τον απεφάσισαν και τον διηύθυνον»

ΑΣΤΡΑΠΗ

• ΟΙ ΥΠΑΙΤΙΟΙ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

«Ο Ελληνικός λαός απεδέχθη τον νέον πόλεμον χωρίς γεγγυσμούς και με όλον τον ιερόν ενθουσιασμόν του. Αλλά δεν λησμονεί τους υπέχοντας την ευθύνην δι’ αυτόν. Και αν οι βενιζελικοί δημοσιογράφοι έχουν τόσην ανασχυντίαν ώστε να απειλούν ότι θα ζητήσουν λογοδοσίαν διά πάσαν σταγόνα αίματος, ήτις θα εχύνετο υπέρ την ανάγκην, πρέπει και να μη λησμονούν ότι αυτοί δεν έδωκαν ακόμη λόγον δι’ όσον αίμα εχύθη έως τώρα χωρίς αμοιβήν και δι’ εκείνο το οποίον έρρευσεν εξ αιτίας του στυγερού εγκλήματος της Ουκρανίας»

• ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟΝ

«Δεν γνωρίζομεν ποία καλά θα προκύψουν ακριβώς από την φεμινιστικήν κίνησιν των τελευταίων ετών […] Εκείνο όμως το οποίον από της στιγμής αυτής αντιλαμβανόμεθα, είναι ότι, αι κυρίαι δεν έχουν και τόσον αγαθάς διαθέσεις εν σχέσει προς τους άνδρας […] Πριν απαιτήση ελευθερίαν η γυναίκα ας ληφθή μέριμνα βελτιώσεως της ελληνικής οικογενείας. Χωρίς ιεραρχίαν εις το σπίι δεν γίνεται τίποτε. Δεχόμεθα να υποχωρήσωμεν ημείς από το ένα μέρος, αλλά είναι ανάγκη να υποχωρήσουν και αι γυναίκες από το άλλο. Προ δε της ελευθερίας των υπάρχει κάτι σπουδαιότερον, υψηλότερον. Η μόρφωσίς των. Μορφώσατε γυναίκας και κατόπιν θραύετε τα δεσμά των εάν υπάρχουν τοιαύτα. Ελευθερία άνευ μορφώσεως είναι κάτι το πολύ επικίνδυνον. Επικινδυνωδέστατον»

ΕΘΝΟΣ

• ΚΑΙ ΠΕΡΑΝ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΤΩΝ ΣΕΒΡΩΝ

«Είνε πραγματικώς πολύ ύποπτος ο θόρυβος τον οποίον εδημιούργησαν κ’ εξακολουθούν να προκαλούν αι κυβερνητικαί εφηερίδες γύρω από το δόγμα του ‘’ανεκτελέστου’’ της Συνθήκης των Σεβρών […] Ο θόρυβος όμως ο δημιουργούμενος σήμερον υπό του κ. Γούναρη και των οργάνων του, η φιλολογία περί Μικρασιατικού Προμηθέως και Κεμαλικού γυπός δεν δύνανται παρά να εμπνεύσουν ευλόγους ανησυχίας εις την Ελληνικήν Κοινήν Γνώμην, η οποία έχει αρκετήν διορατικότητα διά να ίδη, πού τείνουν αι τοιαύται προσπάθειαι. Η ανησυχία δε αύτη επιτείνεται εκ των σημερινών πληροφοριών ότι ο εν Αθήναις πρεσβευτής της Ιταλίας κ. Μοντάνια, αφιχθείς ήδη εις Ρώμην είνε επιφορτισμένος με εκτάκτου σπουδαιότητος αποστολην του κ. Γούναρη προς τον κ. Σφόρτσα»

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ

• ΤΟ ΚΑΘΗΚΟΝ ΤΗΣ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΕΩΣ

«Και εις εποχήν ακόμη ειρήνης, πόσον δε μάλλον εις ημέρας πολέμου, η απλή ενός Γενικού Επιτελάρχου αντικατάστασις αποτελεί διά το Κράτος μεγίστης σημασίας γεγονός. Δηλώσεις δε τοιαύται, ως αι χθεσιναί δηλώσεις του υποστρατήγου κ. Γουβέλη, εις ημέρας πολέμου –υφ’ ας και πολεμικάς και διπλωματικάς περιστάσεις ευρισκεται η Ελλάς – προκαλούν ουχί μόνον εσωτερικά αλλά και εξωτερικά ζητήματα […] Αι δηλώσεις του τέως Γεν. Επτελάρχου, αίτινες δεν θα τύχωσι βεβαίως επιδοκιμασίας, βαρύνουν την Εθνοσυνέλευσιν με το καθήκον να εξετάση δεόντως αυτάς»

 Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΦΑΣΙΣ

«Το τελευταίον στάδιον της πάλης του ελληνικού Λαού εναντίον του κοτζαμπασισμού υπήρξεν ο αγών κατά του παλαιοκομματισμού. Ο παλαιοκομματισμός εστάθη μία μορφή του κοτζαμπασισμού – η εσχάτη […] Η αναβίωσις του παλαιοκομματισμού, ο νέος αυτός θρίαμβος του κοτζαμπασισμού, είνε η τελευταία του αναλαμπή. Και δεν είνε διόλου μακράν η ημέρα, κατά την οποίαν θα παραστώμεν εις τον οριστικόν ενταφιασμόν του»

ΕΜΠΡΟΣ

• ΟΥΔΕΝ ΑΚΟΜΗ ΟΡΙΣΤΙΚΟΝ ΠΕΡΙ ΝΕΩΝ ΗΛΙΚΙΩΝ
• ΑΝΤΙΘΕΤΟΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΙ ΔΙΑ ΤΗΝ ΕΚΚΕΝΩΣΙΝ ΤΩΝ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΩΝ
• Η ΙΤΑΛΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΚΑΙ Η ΑΓΓΛΙΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΙΣ

«Δεν εξεπλάγη κανείς εν Ελλάδι από την γενομένην ανακοίνωσιν του περιεχομένου της Ιταλοτουρκικής συμφωνίας, εις εκ των όρων της οποίας είνε η υποχρέωσις, ην ανέλαβεν η Ιταλία όπως έναντι των οικονομικών παραχωρήσεων τας οποίας επέτυχεν εν Μικρασία, να υποστηρίξη όλας τας αξιώσεις της Τουρκίας εις το ζήτημα της Συνθήκης της Ειρήνης, άρα και την απόδοσιν εις την Τουρκίαν, της Σμύρνης και της Θράκης […] Υπεράνω των όρων οιασδήποτε συμφωνίας και των εχθροτήτων και των ραδιουργιών οιασδήποτε πολιτικής ακούεται σήμερον και θ’ ακουσθή μέχρι τέλους η φωνή των Ελληνικών πυροβόλων, ήτις πολλών ταράσσει τας ακοάς»

• Η ΜΑΥΡΗ ΜΟΙΡΑ ΤΩΝ ΑΡΜΕΝΙΩΝ – ΜΟΝΗ ΕΛΠΙΣ Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ

ΕΣΠΕΡΙΝΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ

• ΗΝΩΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΠΕΙΘΑΡΧΟΥΝΤΕΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΚΑΙ ΣΠΟΥΔΑΙΑ

«Αι γενικαί γραμμαί της ημερησίας διαταγής του νέου Επιτελάρχου είνε αι αυταί αιώνιοι γραμμαί της πειθαρχίας και της συγκεντροτικότητος προς εξυπηρέτησιν του σκοπού της νίκης. Εις τας γραμμάς ταύτας εγκλείεται η αυτοθυσία προς την πατρίδα, η αφοσίωσις προς τον Βασιλέα, η ομόνοια και η αλληλεγγύη των δυνάμεων, τας οποίας ή εκπροσωπούν ή διαχειρίζονται τα άτομα και των οποίων δυνάμεων αι συνιστάμεναι οφείλουν να τείνουν προς την ειλικρινή εξυπηρέτησιν του γενικού σκοπού, του σκοπού της νίκης. Εάν η ένωσις δημιουργή την ισχύν, η ισχύς είνε η μήτηρ της νίκης»

• ΤΟ ΠΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΑΛΗΣ ΤΟΥ ΑΙΣΩΠΟΥ

«Είναι τοις πάσι γνωστόν, διότι είνε και η εμφανεστέρα άποψις της θέσεως της Αγγλίας εν Ανατολή, ότι Κεμαλισμός, ή κατ’ επέκτασιν Μουσουλμανισμός και Αγγλική κυριαρχία είνε πλέον δύο αντίθετα πράγματα […] Αλλά δεν εννοεί ούτε η Γαλλική, ούτε η Ιταλική διπλωματία, ότι πραγματοποιημένου του οικτρού τούτου αναχρονισμού, τον οποίον επιδιώκουσι, δηλαδή της παλινορθώσεως της παμμουσουλμανικής κυριαρχίας εν Ανατολή, ότι ορύσσουσιν υπονόμους υπό τους ιδίους εαυτών πόδας;»

ΕΣΤΙΑ

• ΑΙ ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΙΣ ΤΟΥ κ. ΓΟΥΒΕΛΗ

«Ο τρόπος με τον οποίον ο Κυβερνητικός Τύπος υπεδέχθη τις προχθεσινές ανακοινώσεις του τέως Αρχηγού του Επιτελείου, είναι αρκετά χαρακτηριστικός του πνεύματος του κρατούντος παρά τη Κυβερνήσει. Ο κ. Γουβέλης δεν εδίστασε ν’ ανακοινώση εις τον Ελληνικός λαόν ότι υπάρχουν εις το υπουργείον των Στρατιωτικών δύο εμπιστευτικαί εκθέσεις του περί της στρατιωτικής καταστάσεως, των οποίων υποχρέωσιν έχει να λάβη η Εθνοσυνέλευσις»

• ΤΑ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ

«Η παραχώρησις των Δωδεκανήσων εις την Ελλάδα δεν θα κατορθωθή άνευ οριστικής υπέρ της Ελλάδος διαρρυθμίσεως της καταστάσεως εν τη Ανατολή. Αφ’ ης στιγμής την διαρρύθμισιν αυτήν ανέλαβεν ο Ελληνικός στρατός, οι θαυμασταί τοι κ. Σφόρτσα έχουν, δικαιότατα, πάντα λόγον να μην είνε απολύτως ήσυχοι»

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

• ΝΑ ΟΜΙΛΗΣΗ Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΙΣ ! ΠΩΣ ΚΡΙΝΟΥΝ ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΝ

«Πλήν της ανασυγκροτήσεως του Γενικού Επιτελείου και της αντιπολιτικωτάτης μετονομασίας αυτού εις ‘’ΒΑΣΙΛΙΚΟΝ ΑΡΧΙΣΤΡΑΤΗΓΕΙΟΝ’’, ουδέν άλλο μέτρον της Κυβερνήσεως είδομεν […] Εν τω μεταξύ, αι αμφιβολίαι δια την στρατιωτικήν κατάστασιν επιτείνονται και τα δημοσιεύματα, ζητούντα ευθύνας διά τα ατυχήματα πληθύνονται […] Ας είπη λοιπόν την αλήθειαν, που είνε σώτειρα […] Αργά ή γρήγορα αι ευθύναι αύται θα ζητηθούν, διά να συμφέρη εις την Κυβέρνησιν και κομματικώς –αφού τα πάντα, δυστυχώς, σχετίζονται με το κόμμα- ο καθορισμός των ευθυνών, διά τα ατυχήματά μας» 

• ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΔΙΑ ΤΗΝ ΒΕΛΤΙΩΣΙΝ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ.

ΕΠΕΡΑΤΩΘΗ Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΔΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΚΛΗΣΙΝ ΝΕΩΝ ΗΛΙΚΩΝ

ΝΕΑ ΕΛΛΑΣ

• ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΩΝ ΑΠΕΙΛΟΥΝΤΩΝ ΤΟ ΕΘΝΟΣ ΚΙΝΔΥΝΩΝ

«Ξυπνήσατε σεις οι διοικούντες σήμερον την Ελλάδα. Χρησιμοποιήσατε όλας τας εθνικάς δυνάμεις. Ενεργήσατε με πνεύμα εθνικόν και όχι αντιβενιζελικόν. Σκεφθήτε ως άνθρωποι του μέλλοντος και όχι του παρελθόντος. Προτιμήσατε την μοίραν του Βενιζέλου και όχι του Δηλιγιάννη […] Με τα σφάλματά σας τρίβουν τας χείρας εκ χαράς οι εχθροί μας, φανεροί και κρυφοί. Με την διόρθωσιν των σφαλμάτων σας θα χαρή το Έθνος και υπεράνω όλων θα κερδίσετε σεις. Τότε και μόνο τότε θ’ αποκατασταθήτε εις την εκτίμησιν του Έθνους»

• 1821-1921. Ο ΠΑΛΑΙΟΣ ΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΣ Ο ΟΔΗΓΩΝ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΝ ΕΙΣ ΤΟΝ

ΟΛΕΘΡΟΝ. Ο ΤΡΙΚΟΥΠΗΣ ΚΑΙ Ο ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ

ΠΑΤΡΙΣ

• ΠΟΙΟΙ ΟΙ ΣΚΟΠΟΙ, ΚΑΙ ΠΟΙΑ ΤΑ ΜΕΣΑ

«Η κυβέρνησις ως και ολόκληρον το σημερινόν καθεστώς, προήλθεν από πολιτικήν αντιπολεμικήν, ο επιστρατισμός δε, τ.ε. αι αντιπολεμικαί, πραιτωριαναί οργανώσεις, εις τας οποίας εσαγήνευσε τον άλκιμον πληθυσμόν η πλέον αθέμιτος προπαγάνδα, απετέλεσε και εξακολουθεί ν’ αποτελή το κυριώτερον στήριγμά των. Και η μεν Κυβέρνησις, η κορυφή του συστήματος αυτού, πιεζομένη από τα πράγματα, προσηρμόσθη εις την ανάγκην της διεξαγωγής του πολέμου, αλλ’ η λαϊκή βάσις του συτήματος τούτου δεν ήτο δυνατόν να μεταβάλη ολόκληρος τόσον ταχέως σκοπούς και διαθέσεις»

• ΝΑ ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΟΥΝ ΤΗΝ ΑΝΥΠΟΜΟΝΗΣΙΑΝ ΤΩΝ

«…δεν αποδοκιμάζομεν τας εκδηλουμένας τάσεις, όπως δεν αποδοκιμάζομεν και την τάσιν της εμφανίσεως Δημοκρατικής Ενώσεως, προερχομένης από τα σπλάχνα του Κόμματος των Φιλελευθέρων και εξελισσομένης εις το Ελληνικόν Δημοκρατικόν κόμμα, αποσχιζόμενον από τους Φιλελευθέρους. Αλλά δεν είνε τώρα, καθ’ ην στιγμήν διεξάγεται ο υπέρτατος αγών διά την σωτηρίαν της Μεγάλης Ελλάδος, ο κατάλληλος καιρός»

ΠΟΛΙΤΕΙΑ

• ΚΑΙ ΕΝ ΒΛΕΜΜΑ ΠΡΟΣ ΤΑ ΕΞΩ

«Παρά τας προφανείς διαφοράς των συμμαχικών αντιλήψεων επί του τρόπου της πιέσεως της Γερμανίας, οι Σύμμαχοι θα ενεργήσουν εν τέλει από κοινού. Και λέγεται ήδη ότι η Γερμανία ητοίμασε νέας προτάσεις, αίτινες επρόκειτο ν’ ανακοινωθούν χθες ή σήμερον και εφ’ων θα συγκληθή όπως συζητήση εν Παρισίοις, νέα Διάσκεψις Διασυμμαχική […] Από της καθαρώς Ελληνικής απόψεως, δεν είναι άσκοπος η παρακολούθησις της νέας ταύτης ζυμώσεως της διεθνούς καταστάσεως. Είναι γνωστόν και αποδεδειγμένον το αλληλένδετον του Ανατολικού προς τα λοιπά εκκρεμή παγκόσμια ζητήματα […] Από της απόψεως ταύτης η νέα εγγύτατα ημών ζύμωσις, δύναται να θεωρηθή ως συντελεστική διά την απρόσκοπτον συνέχισιν του Ελληνικού αγώνος»

• ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟΝ – ΣΑΒΒΑΤΟΒΡΑΔΟ

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

• ΠΡΟΣ ΝΕΑΝ ΕΠΙΣΤΡΑΤΕΥΣΙΝ !

«Ο λαός βλέπει ήδη ότι η ιστορία που ήρχισε δεν θα έχη τέλος. Η Κυβέρνησις αντιλαμβάνεται την αγωνίαν του λαού. Γνωρίζει ήδη πλέον το μέγεθος και τους κινδύνους της περιπετείας εις την οποίαν περιεπλάκη  […] Αλλά μη έχουσα το θάρρος να κάμη την ειρήνην, διά να μη φανή ολιγώτερον τολμηρά του Βενιζέλου, μη δυναμένη πλέον να την κάμη διότι ανέλαβεν υποχρεώσεις απέναντι της Αγγλίας εις βάρος του Ελληνικού λαού, αποφασίζει να συνεχίση τον πόλεμον»

• ΜΙΑ ΣΟΒΑΡΑ ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑ

«Ο λόγος του τέως Γεν. Επιτελάρχου κ. Γουδέλη, αυτόχρημα λόγος πολιτικός, ‘’ίνα μάθη ο Ελληνικός λαός πού είναι αι ευθύναι’’, έρχεται και αυτός ακόμη να υπενθυμίση εις την Κυβέρνησιν, ότι δεν δύναται του λοιπού να κρύβεται από τον λαόν η κατάστασις, ακόμη δε περισσότερον η πολιτική, ην μετέρχεται η Κυβέρνησις, πολιτική βαρειών ευθυνών»

ΣΚΡΙΠ

• ΝΕΑ ΣΦΟΔΡΟΤΑΤΗ ΝΥΚΤΕΡΙΝΗ ΕΠΙΘΕΣΙΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΗΣ

ΠΑΡΑΞΕΩΣ ΤΗΣ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ

• ΕΠΙ ΤΟΥΤΟΥ Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΛΑΟΣ ΑΠΟΡΕΙ

«Η Τουρκία, η υπογράψασα εις τας Σέβρας μίαν συνθήκην, διά της οποίας υπεχρεούτο εις διάλυσιν των ανταρτικών συμμοριών της Ανατολίας, όχι μόνον δεν πράττει τούτο, αλλά ενούται μετ’ αυτών […] Εφ’ όσον αι στρατιωτικαί επιχειρήσεις στρέφονται πλέον κατά του επισήμου Τουρκικού Κράτους, εφ’ όσον η ελευθερία δράσεως ην εζητήσαμεν και ελάβομεν δεν αφορά τον κατά των ανταρτικών οργανώσεων του Μουσταφά Κεμάλ αγώνα μόνον, διατί ο Ελληνικός λαός δεν κινείται, ΟΥΤΕ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΖΕΤΑΙ ΝΑ ΚΙΝΗΘΗ, καθ’ όλα τα σημεία της Τουρκικής Αυτοκρατορίας; Επί τούτου κυρίως, ο Ελληνικός Λαός απορεί»