Αλέξης Μινωτής: 31 χρόνια από τον θάνατο του κορυφαίου θεατρανθρώπου – Αφιέρωμα από το Αρχείο της ΕΡΤ

Ο Αλέξης Μινωτής (Μινωτάκης) γεννήθηκε στα Χανιά στις 8 Αυγούστου 1900.

Ήρθε στην Αθήνα το 1921 και ακολουθώντας τον θίασο του Αιμίλιου Βεάκη και του Χριστόφορου Νέζερ συμμετείχε σε περιοδείες στην επαρχία κυρίως με την παράσταση Οιδίποδας τύραννος. Εντάχθηκε στο θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη όπου συνεργάστηκε με τους Μήτσο Μυράτ, τον Δημήτρη Ροντήρη και Βασίλη Λογοθετίδη. Δοκιμάστηκε με επιτυχία σε όλα τα θεατρικά είδη όμως ξεχώρισε από νωρίς στην τραγωδία. Κατά την περίοδο 1925 – 1930 συνεργάστηκε με τον Σπύρο Μελά και ξεχώρισε για τις ερμηνείες του με την πρωτοποριακή “Ελεύθερη Σκηνή”, ενώ υπήρξε συν-θιασάρχης στο θέατρο Βεάκη – Παξινού – Μινωτή.

Το 1936 ταξιδεύει στην Αγγλία και τη Γερμανία με κρατική υποτροφία όπου ακολουθεί κύκλο θεατρικών σπουδών, εξελίσσοντας το ταλέντο του και προσθέτοντας τα διδάγματα του θεατρικού εξπρεσιονισμού στο καλλιτεχνικό οπλοστάσιό του. Κατά τη δεκαετία 1932 – 1942 αναδεικνύεται σε βασικό πρωταγωνιστή του Εθνικού Θεάτρου.

Ο Αλέξης Μινωτής διέγραψε μία λαμπρή πορεία με μία καριέρα διεθνούς ακτινοβολίας, δίνοντας το προσωπικό του στίγμα σε ρόλους στο αρχαίο δράμα και ειδικά στον Οιδίποδα, διακρίθηκε σε ρόλους από έργα του διεθνούς ρεπερτορίου όπως ο Ιούλιος Καίσαρας, ο Άμλετ, ο Πέερ Γκυντ, οι Βρικόλακες, Δον Κάρλος του Σίλλερ, Ιβάν ο τρομερός, ο Μάκβεθ, ο Βασιλιάς Ληρ, σε έργα των Μπρεχτ, Λόρκα, Μπέκετ, αλλά και στο σύγχρονο ελληνικό ρεπερτόριο.

Το 1940 παντρεύτηκε την Κατίνα Παξινού και μαζί δημιουργούν το Βασιλικό Θέατρο, όμως το 1941 φεύγουν στις ΗΠΑ, όπου ο Μινωτής θα παίξει σε μία σειρά από κινηματογραφικές ταινίες του Χόλυγουντ όπως: «Notorious» (1946) του Άλφρεντ Χίτσκοκ, «Ατλαντίς» (1949) του Γκρεγκ Τάλλας, «Πανικός στους δρόμους» (1950) του Ηλία Καζάν και «Η χώρα των Φαράω» (1955) του Howard Hawks.

Από το 1952 επανέρχεται σταδιακά στην Ελλάδα μαζί με την Κατίνα Παξινού για έκτακτες εμφανίσεις σε θεατρικές παραστάσεις, συμμετείχε επίσης στις παραστάσεις αρχαίων δραμάτων του Εθνικού Θεάτρου στη Νέα Υόρκη με τον «Οιδίποδα Τύραννο» του Σοφοκλή σε δική του σκηνοθεσία. Ακολούθησαν οι τραγωδίες «Εκάβη» (1955) και «Μήδεια» (1956) του Ευριπίδη στις οποίες πρωταγωνίστησε η Κατίνα Παξινού, καθώς και οι τραγωδίες «Αντιγόνη» (1956), με πρωταγωνίστρια την Άννα Συνοδινού και «Οιδίπους επί Κολωνώ», όπου πρωταγωνίστησε ο ίδιος.

Το 1957 συμμετέχει στην κινηματογραφική ταινία το «Παιδί και το Δελφίνι» με τη Σοφία Λόρεν και το 1958 ανέβασε σε Αμερική και Αγγλία την όπερα του Κερουμπίνι «Μήδεια» παραδίδοντας μία υποδειγματική σκηνοθεσία με τη μοναδική Μαρία Κάλλας. Ο Αλέξης Μινωτής υπήρξε επίσης καλλιτεχνικός διευθυντής (1964-67) και γενικός διευθυντής (1974-80) του Εθνικού Θεάτρου. Τελευταία εμφάνισή του στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου ήταν το καλοκαίρι του 1989 με τον «Οιδίποδα επί Κολωνώ» του Σοφοκλή.

Το Αρχείο της ΕΡΤ με αφορμή την επέτειο 31 ετών από το θάνατο του μεγάλου θεατράνθρωπου, στις 11 Νοεμβρίου του 1990, παρουσιάζει την εκπομπή:

ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ

Ο ΑΛΕΞΗΣ ΜΙΝΩΤΗΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΔΑΥΡΟ

(video)

Το επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ, σε σκηνοθεσία Λάκη Παπαστάθη και παραγωγής 1995, προβλήθηκε 5 χρόνια μετά το θάνατό του Αλέξη Μινωτή.

Το οπτικοακουστικό υλικό που προβάλλεται προέρχεται κυρίως από ερασιτεχνικές λήψεις του σκηνογράφου Διονύση Φωτόπουλου από τις πρόβες, την παράστασης, αλλά και την καθημερινότητα των ηθοποιών στη αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου για το έργο «Φοίνισσες» του Ευριπίδη, το 1988, με τον Αλέξη Μινωτή στη σκηνοθεσία και στο ρόλο του Οιδίποδα.

Η μετάφραση του έργου ήταν του Γεράσιμου Σπαταλά, η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη και η χορογραφία της Μαρίας Χορς. Προβάλλονται λήψεις από τις πρόβες του χορού και τις δοκιμές στα χορικά, όπου ο Α. Μινωτής παρακολουθεί και κατευθύνει, η Μαρία Χορς ενώ διδάσκει το χορό, και η διευθύντρια χορωδιών και μουσικός, Έλλη Νικολαΐδου, ενώ διδάσκει τα χορικά.

Η σπουδαία χορογράφος Μαρία Χορς μιλάει για το έργο του Μινωτή και θυμάται περιστατικά και ιστορίες από τη μακρόχρονη συνεργασία τους. Υπογραμμίζει  την επιθυμία του Μινωτή να παίξει όλους τους Οιδίποδες καθώς και την ένταση με την οποία  εκείνος και η Κατίνα Παξινού υποδύονταν τους ρόλους τους σε όλες τις πρόβες, ωθώντας  τους υπόλοιπους ηθοποιούς να βρίσκονται σε εγρήγορση.

Παρακολουθούμε λήψεις με τον Μινωτή στο δωμάτιό του στην Επίδαυρο, στα καμαρίνια του αρχαίου θεάτρου, όπου ο Δ. Φωτόπουλου και ο μακιγιέρ Γιώργος Σκένδρος φροντίζουν το κοστούμι και το μακιγιάζ του Μινωτή, ενώ ο ίδιος σχολιάζει τις ενδυματολογικές επιλογές των σύγχρονων θεατρικών μεταφορών του Οιδίποδα.

Παρακολουθούμε επίσης το ζευγάρι Λεωνίδα και Κάκια Λιακοπούλου στην αυλή της διάσημης ταβέρνας τους, «Λεωνίδας», στην Επίδαυρο. Μιλάνε  για τον Α. Μινωτή, για τις συνήθειες και τις απαιτήσεις του κάθε φορά που πήγαινε στην ταβέρνα τους.

Παρεμβάλλεται απόσπασμα από συνέντευξη του το 1977 όπου ο Μινωτής ντυμένος με το θεατρικό κοστούμι του για το ρόλο του στον «Οιδίποδα Επί Κολωνώ» μιλάει για την σπουδαιότητά της κληρονομιάς του αρχαίου δράματος και αναφέρεται στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου και στις ενέργειες αναβίωσης και προβολής αυτού του θεατρικού είδους. Παρακολουθούμε επίσης ασπρόμαυρο αρχειακό υλικό με πλάνα του Α. Μινωτη με τον Κωστή Μπαστιά να συνομιλούν στην Επίδαυρο το 1938 όπου βρέθηκαν για την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή, την πρώτη σύγχρονη θεατρική παράσταση στην Επίδαυρο, αλλά και πλάνα από αυτή καθώς και από την προσέλευση του κόσμου στο χώρο του θεάτρου.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι λήψεις από τη γενική πρόβα της παράστασης “Φοίνισσες” το 1988 με τον Μινωτή στο ρόλο του Οιδίποδα και τη Μαρία Σκούντζου στο ρόλο της Αντιγόνης, όπου αναφέρεται και η συνηθισμένη πρακτική του Μινωτή να επιτρέπει τη δωρεάν είσοδο σε αυτές τις πρόβες στους κατοίκους του χωριού και της ευρύτερης περιοχής. Σε αυτή τη γενική πρόβα ο Μινωτής είναι 88 ετών και είναι ο μόνος που δεν φοράει το κοστούμι της παράστασης. Ακολουθούν πλάνα και από την κανονική παράσταση «Οιδίποδας Επί Κολωνώ» στο αρχαίο θέατρο Επιδαύρου.

Σκηνοθεσία – ερευνητής: ΛΑΚΗΣ ΠΑΠΑΣΤΑΘΗΣ

Αρχειακό υλικό: ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ

Έτος παραγωγής: 1995

Πρώτη τηλεοπτική προβολή: 1/8/1995

Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr

Σύνταξη: Βλάσης Κομνηνός