Από το 1912 οι Ιταλοί κατέλαβαν τα Δωδεκάνησα και με τη συνθήκη των Σεβρών το 1920 θα παραχωρούνταν στην Ελλάδα, με εξαίρεση τη Ρόδο, που θα παρέμενε για ένα διάστημα υπό ιταλική διοίκηση. Η ήττα στην Μικρασιατική εκστρατεία οδήγησε σε αναθεώρηση των ιταλικών στόχων που σε συνδυασμό με την άνοδο του Μουσολίνι στην εξουσία επιχείρησαν να τα εξιταλίσουν. Οι Δωδεκανήσιοι πέρασαν από συνεχείς διώξεις και πιέσεις αλλά άντεξαν μέχρι μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και με μία διετία εγγλέζικης κυριαρχίας (με όχι και τόσο συμμαχική συμπεριφορά αφού προωθούσαν αντιλήψεις περί αυτονομίας των Δωδεκανήσων) έγινε η τελετή παράδοσης των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα από τις βρετανικές αρχές έγινε στις 31/3/1947 στη Ρόδο και η επίσημη τελετή της ενσωμάτωσης στις 7/3/1948. Με αφορμή αυτή τη διπλή επέτειο του Μάρτη προχωρήσαμε σε σχετικό αφιέρωμα. Παρουσιάζουμε και στο δεύτερο και τελευταίο μέρος του συγκεκριμένου αφιερώματος, το πως προσπάθησε ο ιταλικός φασισμός να οργανώσει την παρέμβασή τους στον αθλητισμό των Δωδεκανήσων.
Δεν άργησαν να φανούν οι πραγματικές προθέσεις των Ιταλών, που σκλήρυναν τη στάση τους όχι μόνο στον αθλητισμό, αλλά γενικά σε όλους τους τομείς του δημόσιου βίου.
Είναι 30 Ιανουαρίου 1935, τρία χρόνια μετά τον κανονισμό και την ομοσπονδία που προαναφέραμε και η εφημερίδα «Αθλητικός Χρόνος» , έχει άρθρο με τίτλο: «Ο ιταλικός φασισμός στραγγαλίζει τον αθλητισμόν της αλύτρωτου Δωδεκανήσου».
Παραθέτουμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα: «Θλιβερά μας αγγέλλονται τα εκ της Δωδεκανήσου νέα δια την θέσιν του αυτόθι αθλητισμού. Οι Ιταλοί δυνάσται της νήσου οι οποίοι ουδέν εσεβάσθησαν εκεί κάτω εις τα διαμάντια της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου έθεσαν βέβηλον χείρα και επί του ανθούντος εκεί αθλητισμού και ποδοσφαίρου.
Οι Ιταλοί καραμπινιέροι κατόπιν εντολής του εις Ρώμην δικτάτορος την παρελθούσαν εβδομάδα έκλεισαν τα Γυμναστήρια Ρόδου και Καλύμνου, απαγορεύσαντες επί ποινή αυστηροτάτων τιμωριών (φυλακίσεως και εξορίας) την είσοδον της αθλουμένης νεολαίας εις τον Ιερόν στίβον. Και δεν είναι μόνον τούτο. Οι Ιταλοί φασίσται και κατακτηταί των Δωδεκανήσων από ετών καταβάλλουν τας πλέον υπούλους προσπαθείας να καταπνίξουν όχι μόνον την φωνήν του δικαίου και της ελευθερίας των ατυχών Δωδεκανησίων αλλά και τον αθλητισμόν της Νήσου προσπαθούν να υποδουλώσουν εκμηδενίζοντας την ωραίαν ανάτασιν της νεολαίας προς τα υψηλά ιδανικά της.
Οι Ιταλοί φασίσται ξέρουν καλά την δουλειά τους. Γνωρίζουν πολύ καλά ότι ο αθλητισμός και τα σπορ χαλυβδώνουν το φρόνημα και την ψυχήν, ότι δημιουργούν άλκιμα σώματα και αλκίμους ψυχάς, ότι συντελούν εις το αισθάνεται η νεολαία βαθύτερον τα ανελεύθερα και απρεπή μέτρα του Ιταλικού φασισμού.
Οι νέοι με την ελευθέραν ψυχήν που χαλυβδώνουν τα σπόρ και η παραμονή εις το ύπαιθρον επαναστατούν όταν καταπιέζονται και εξεγείρονται όταν οι δυνάσται προσπαθούν να καταπνίξουν την φωνήν της Ελευθερίας και του δικαίου.
Οι Ιταλοί όμως οι οποίοι παρά πάντα νόμον και ηθικήν κρατούν εις τας όνυχας τη ωμή και ζοφερή δουλείας τα Δωδεκάνησα φοβούνται την επανάστασιν εις την εξέγερσιν της Νεολαίας.
Και δια να προλάβουν την εξέγερσιν η οποία θα στιγματίση τον πολιτισμόν των εις τα μάτια του πεπολιτισμένου κόσμου, απαγορεύουν εις τους νέους να γυμνάζονται και να δίδουν ποδοσφαιρικούς αγώνας δια να μη καλλιεργηθεί το πνεύμα της ευγενούς αμίλλης και της συνδυασμένης προσπαθείας.
Κλείνουν τα γυμναστήρια της Ρόδου και της Καλύμνου, φυλακίζουν τους αθλητάς και καταστρέφουν δια πυρός και σιδήρου την αγωνιστικήν ανάτασιν της νεολαίας.
Τα ανελεύθερα ταύτα μέτρα σπιλούντα τον πολιτισμόν και τας παραδόσεις μας εξήγειραν τον αμιγή Ελληνικόν πληθυσμόν της Δωδεκανήσου ο οποίος ζητεί πλέον δι’ υπομνημάτων προς την Κοινωνίαν των Εθνών να καταπαύση ο ύπουλος πόλεμος του Ιταλικού φασισμού κατά του αθλητισμού των Δωδεκανήσων».
Τρεις ενδεικτικές περιπτώσεις
Στις ιστορικές αναδρομές που κάνουμε συστηματικά έχουμε αναφερθεί και σε περιπτώσεις συλλόγων που πέρασαν δια πυρός και σιδήρου από αυτές τις περιόδους. Υπενθυμίζουμε λοιπόν:
Γυμναστικός Σύλλογος Διαγόρας Ρόδου. Ιδρύθηκε – όχι τυχαία – την 25η Μαρτίου του 1905, με στόχο να πρωτοστατήσει σε κάθε δράση Εθνική, κοινωνική, πνευματική, πολιτιστική και φυσικά, αθλητική. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τότε η Ρόδος ήταν υπό τουρκική κατοχή. Κεντρικό πρόσωπο στην ίδρυση του συλλόγου ήταν ο διευθυντής της Αστικής Σχολής Δημήτριος Ανασταστιάδης.
Η Δωδεκάνησος μετά την ήττα των Τούρκων από τους Ιταλούς, άλλαζε κατακτητή και ο Διαγόρας βρέθηκε στο στόχαστρο των Ιταλών που αντιλαμβανόμενοι ότι ο σύλλογος δεν έμενε μόνο στο αθλητικό πεδίο, αλλά καλλιεργούσε και άλλα ιδεώδη, όπως αυτό της απελευθέρωσης, διέλυσαν τον Διαγόρα το 1929.
Για να κατανοήσουμε πλήρως την κίνηση των Ιταλών, πρέπει να πούμε ότι μέχρι και την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, επιχείρησαν να “εξιταλίσουν” το Δωδεκανησιακό πληθυσμό. Άλλοτε με δέλεαρ την επιλογή υπηκοότητας, δηλαδή όσοι επέλεγαν αν δηλώσουν Ιταλοί υπήκοοι είχαν δικαίωμα στην περιουσία, διευκόλυνση σε σπουδές στην Ιταλία και ένταξη στο δημόσιο τομέα στα Δωδεκάνησα. Όσοι δήλωναν Δωδεκανησιακή υπηκοότητα είχαν δικαίωμα στην περιουσία, αλλά όχι σε σπουδές και εργασιακή αποκατάσταση στο ιταλικό δημόσιο και τέλος όσοι δήλωναν Έλληνες ή Τούρκοι (είχαν μείνει από τα χρόνια της οθωμανικής κατοχής) δεν είχαν δικαιώματα.
Επίσης επιχειρήθηκε η διδασκαλία της ιταλικής γλώσσας στα σχολεία. Κατανοητό λοιπόν γιατί ο Διαγόρας ενοχλούσε τους κοκορόφτερους.
Στα δύσκολα φαίνεται αν ένα σωματείο έχει γερή κοινωνική ρίζα. Έτσι και ο Διαγόρας ανασυστάθηκε το 1945, περίοδο που ακόμα τα Δωδεκάνησα δεν είχαν ακόμα ενωθεί με την Ελλάδα, αλλά ήταν υπό την κυριαρχία των Εγγλέζων, που ονειρεύονταν “αυτόνομη Δωδεκάνησο” στην ουσία δορυφόρο του Ηνωμένου Βασιλείου.
«Κλεάνθης» Παραδεισίου Ρόδου. Δεν αποτελεί μόνο αθλητικό σύλλογο, αλλά ξεκίνησε στα ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα το 1927 σαν Νυχτερινή Σχολή και στα πλαίσια των δραστηριοτήτων της προέκυψε και το ποδοσφαιρικό τμήμα το 1932. Επίσης το Παραδείσι γιορτάζει στις 17 Ιουλίου που είναι η εορτή της Αγίας Μαρίνας.
Η ποδοσφαιρική ομάδα, σαν παράρτημα της σχολής εμφανίστηκε το 1932 και είναι σημαντικό παράδειγμα ότι ο αθλητισμός και η μόρφωση δεν μπορούν να είναι αντιθετικά στοιχεία, αλλά αλληλοσυμπληρούμενα για την πλήρη ανάπτυξη του νου και του σώματος.Οι Ιταλοί όταν επί των ημερών του Ντε Βέκι (Cesare Maria De Vecch – διαδέχτηκε το 1936 τον συγκριτικά με αυτόν «μετριοπαθή» Mario Lago), σκλήρυναν τη στάση τους, διέλυσαν το 1937 τον Κλεάνθη και κατασχέθηκαν βιβλία της Νυχτερινής του Σχολής (αρκετά έσωσε και έκρυψε ο ιερέας Μιχάλης Αθανασιάδης).
Για να έχουμε πλήρη εικόνα των συνθηκών, τον Ιούλιο του 1937 και στη συνέχεια το 1939 ο Ντε Βέκι, Υπουργός Παιδείας και Τετράρχης του Φασισμού, κατήργησε όλα τα ελληνικά έντυπα και η ελληνική γλώσσα έγινε μάθημα προαιρετικό που διδασκόταν χωρίς βιβλία ως την τρίτη τάξη του πενταετούς δημοτικού σχολείου. Διδάσκοντες και διδασκόμενοι υποχρεώνονταν να μιλούν μόνο ιταλικά, με την απειλή αυστηρών κυρώσεων.
Η σύνδεση με τη συγκεκριμένη περίοδο αποτυπώθηκε στο καταστατικό του Κλεάνθη, που συντάχθηκε στα μεταπολεμικά πλαίσια, όταν η Δωδεκάνησος ενσωματώθηκε στην Ελλάδα. Όπως αναφέρεται στο άρθρο 3: «Σκοπός αυτού είναι ο γενικός αθλητισμός αφ’ ενός η ψυχαγωγία των μελών, αφ’ ετέρου δι’ εκδρομών, ορειβασιών και φιλοδραματικών παραστάσεων και τέλος η επανασύστασις της υπό του εχθρού καταστραφείσης Βιβλιοθήκης του Σωματείου». Δεν έλειψαν και οι απολύσεις εκπαιδευτικών και η κάλυψη των θέσεών τους από Ιταλούς δασκάλους που ήρθαν από την Ιταλία. Αρκετές οικογένειες προτίμησαν να μην στέλνουν τα παιδιά στο σχολεία παρά να μάθουν ιταλικά. Παρέμβαση έκανε ο Μητροπολίτης Ρόδου Απόστολος, εκμεταλλευόμενος ένα «παράθυρο» του διατάγματος που επέτρεπε την θρησκευτική κατήχηση και οργάνωσε κρυφά σχολεία που λειτουργούσαν υπό τον μανδύα των κατηχητικών. Όπως αναφέρεται στο βιβλίο «Η ιστορία του ροδιακού αθλητισμού» του Γιώργου Μ. Σεντάκη, η ομάδα ξαναεμφανίστηκε το 1942 και για να διατηρήσει τον αθλητισμό, έκανε λαϊκό συσσίτιο για τους αθλητές και τις οικογένειές τους. Αντίπαλοι ήταν συνήθως ιταλικές και γερμανικές ομάδες.
Ο Κλεάνθης είναι από τις λίγες ελληνικές ομάδες που μπόρεσαν να έχουν κάποια στοιχειώδη δραστηριότητα στα μαύρα κατοχικά χρόνια, όταν η πείνα και οι διώξεις ήταν ανασταλτικοί παράγοντες. Έστειλε έτσι έτσι το μήνυμα ότι ούτε τον αθλητισμό δεν θα μας πάρετε, στεκόμαστε στα πόδια μας και είναι και αυτό μία νίκη ηθικού.
Φοίβος Κρεμαστής Ρόδου. Είναι η συνέχεια της ομάδας Γ.Σ. Ελπίς, η οποία ιδρύθηκε το 1927. Στην συνέχεια η Ελπίδα αντικαθίσταται με το Ιταλικό «Speranza» που έχει την ίδια σημασία. Με την άφιξη του Ντε Βέκκι και την επιβολή των έκτακτων μέτρων για τον αφελληνισμό του Δωδεκανησιακού λαού καταργούνται τα ελληνικά σωματεία και στην θέση της Speranza εμφανίζεται η «GIL». Όταν καταργήθηκε το ποδόσφαιρο οι Κρεμαστενοί κάνουν και πάλι το γήπεδό τους χωράφια. Το ποδοσφαιρικό τμήμα αναβιώνει στα 1945 όπου την Ελπίδα διαδέχεται ο Γ.Σ. Κρεμαστής «ο Φοίβος».
Έρευνα: Νάσος Μπράτσος
Σχετικά θέματα
Η παρέμβαση του ιταλικού φασισμού στον αθλητισμό των Δωδεκανήσων στο Μεσοπόλεμο (Α’ μέρος)
Η ίδρυση του Ε.Μ.Π.Α. το 1946 στα Δωδεκάνησα
Oι “Μπιεμέδες” και η ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα στις 7 Μαρτίου 1948
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος