Ανάλυση: Πώς έφτασε έως εδώ ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία

Αφού η Ρωσία προετοιμάστηκε για πολλές εβδομάδες αναπτύσσοντας μια τεράστια στρατιωτική δύναμη κατά μήκος των συνόρων της με την Ουκρανία και τη γειτονική Λευκορωσία, ο Ρώσος ηγέτης Βλαντιμίρ Πούτιν εξαπέλυσε αυτό που ουκρανοί αξιωματούχοι περιέγραψαν ως « εισβολή πλήρουν κλίμακας» στη χώρα στις 24 Φεβρουαρίου 2022. Γεγονός που σηματοδότησε την αρχή ενός ζοφερού νέου κεφαλαίου και μιας μεγάλης επέκτασης ενός οκταετούς πολέμου  στα ανατολικά της χώρας που είχε ήδη στοιχίσει χιλιάδες ζωές.

Επιμέλεια – Μετάφραση: Γρηγόρης Τάτσης

«Η ειρήνη στην ήπειρό μας έχει καταρρεύσει», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ το πρωί μετά την έναρξη της εισβολής. «Τώρα έχουμε πόλεμο στην Ευρώπη σε μια κλίμακα και τέτοιου τύπου που πιστεύαμε ότι ανήκε στην ιστορία».

Μια σύντομη περίληψη μιας μακράς ιστορίας

Στα τέλη του 1700, μεγάλο μέρος της επικράτειας της Ουκρανίας έγινε μέρος της ρωσικής αυτοκρατορίας υπό την Αικατερίνη της Μεγάλη.

Η Ουκρανία πολέμησε για την ανεξαρτησία στις αρχές του 20ου αιώνα, αλλά έχασε και έγινε μέρος της Σοβιετικής Ένωσης.

«Η Ουκρανια αποτελούσε μια ξεχωριστή οντότητα από την αρχή», εξήγησε η ιστορικός Ανν Απλμπάουμ στην εκπομπή του CBS «Sunday Morning». «Είχε πάντα τη δική της γλώσσα. Είχε πάντα το δικό της καθεστώς εντός της ΕΣΣΔ».

Στη δεκαετία του 1930 κάτω από την κυριαρχία του Ιωσήφ Στάλιν οι γεωργικές εκτάσεις και το σιτάρι των Ουκρανών κατασχέθηκαν και ο λιμός που προέκυψε σκότωσε περίπου 4 εκατομμύρια ανθρώπους.

Η Ουκρανία κήρυξε την ανεξαρτησία της μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991. Εκείνη την εποχή, ένα σημαντικό μέρος του σοβιετικού πυρηνικού οπλοστασίου στεγαζόταν εντός των συνόρων της Ουκρανίας η οποία και συμφώνησε να μεταφέρει αυτά τα όπλα στη Ρωσία.

Τα τελευταία χρόνια, η δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση της Ουκρανίας έχει πλησιάσει πιο κοντά στη Δυτική Ευρώπη, αλλά οι πολιτιστικοί δεσμοί με τη Ρωσία, ειδικά στο ρωσόφωνο ανατολικό τμήμα της χώρας, παραμένουν βαθείς και ισχυροί.

Η Ρωσία έχει εισβάλει στην Ουκρανία στο παρελθόν

Οι ρωσικές δυνάμεις εισέβαλαν για τελευταία φορά στην ανατολική Ουκρανία το 2014.  Αυτή τη φορά, ο Πούτιν ισχυρίστηκε ότι η επίθεση ήταν απλώς μια άμυνα των Ρώσων που ζουν στην ανατολική περιοχή του Ντονμπάς, πολλοί από τους οποίους δεν υποστήριξαν ποτέ τη σχετικά νέα φιλοδυτική κυβέρνηση της χώρας.

Αλλά ο Πούτιν χρησιμοποίησε την εισβολή για να διεκδικήσει μέρος της Ουκρανίας για τη Ρωσία, προσαρτώντας μονομερώς τη χερσόνησο της Κριμαίας. Η προσάρτηση αυτή δεν αναγνωρίζεται από τη διεθνή κοινότητα, αλλά η Ρωσία ελέγχει αδιαμφισβήτητα το έδαφος από το 2014.

Από το 2014, ένας πόλεμος σιγοβράζει στο Ντονμπάς μεταξύ των υποστηριζόμενων από τη Ρωσία αυτονομιστικών δυνάμεων και της ουκρανικής κυβέρνησης. Μια ειρηνευτική συμφωνία του 2015 τερμάτισε σε μεγάλο βαθμό τις μεγάλες μάχες, αλλά οι μάχες αυτές συνεχίστηκαν, αφήνοντας περισσότερους από 14.000 νεκρούς , σύμφωνα με την ουκρανική κυβέρνηση.

Τρεις ημέρες πριν από την τελευταία του εισβολή, ο Πούτιν  αναγνώρισε μοομερώς  την ανεξαρτησία δύο αποσχισμένων περιοχών  στο Ντονμπάς — των αυτοαποκαλούμενων «Λαϊκών Δημοκρατιών» του Ντόνετσκ και του Λουχάνσκ. Η κίνηση αυτή οδήγησε τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους να επιβάλουν  νέες κυρώσεις  στη Ρωσία.

Τώρα, όπως  είπε ο πρεσβευτής της Ουκρανίας στον ΟΗΕ , η φιλοδοξία του Πούτιν να «αποκαταστήσει τη Ρωσική Αυτοκρατορία» έχει προχωρήσει πέρα ​​από την προσάρτηση της ουκρανικής χερσονήσου της Κριμαίας, την οποία οι δυνάμεις του κατέλαβαν το 2014.

Τι θέλει ο Πούτιν;

Ο ισχυρός ηγέτης της Ρωσίας μιλά συχνά για τους εθνοτικούς δεσμούς μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας και προειδοποιεί κατά της επέκτασης του ΝΑΤΟ πιο ανατολικά προς τα σύνορά του.

Ο απόστρατος στρατηγός Μακ Μάστερ , πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας, δήλωσε στο “CBS Mornings” μετά την εισβολή ότι ο Πούτιν προσπαθούσε “να επαναφέρει τη Ρωσία στο εθνικό μεγαλείο”.

«Αυτό πηγαίνει πίσω στην κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 αυτό που ο Πούτιν είδε ως καταστροφή και αυτό από το οποίο αργότερα οδήγησε τον Πούτιν στην εξουσία το 2000, ξέρετε, πριν από 22 χρόνια», είπε ο Μακ Μάστερ . «Τον έχει οδηγήσει η εμμονή να επαναφέρει τη Ρωσία στο εθνικό μεγαλείο. Και το σχέδιό του δεν είναι να κάνει τη Ρωσία σπουδαία, είναι στην πραγμτικότητα να σύρει όλους τους άλλους κάτω και βλέπετε, ξέρετε, αυτή τη συνεχή εκστρατεία, οποιοδήποτε από τα πρώην εδάφη της Σοβιετικής Ένωσης και των χωρών του πρώην Συμφώνου της Βαρσοβίας, πραγματικά, έχει σχεδιαστεί για να αποκαταστήσει τη ρωσική επιρροή».

Εβδομάδες πριν από την εισβολή, η Αντρέα Κένταλ -Τέϊλορ ,πρώην ανώτερος αναλυτής των μυστικών υπηρεσιών, είπε στον συνεργάτη εθνικής ασφάλειας του CBS News, Μάικλ Μορέλ, ότι πίστευε ότι υπήρχαν επίσης «ζητήματα κληρονομιάς» για τον Πούτιν.

«Ο Πούτιν σκέφτεται μακροπρόθεσμα», είπε. “Νομίζω ότι πιστεύει ότι είναι ο τελευταίος Ρώσος ηγέτης διατεθειμένος να πάρει τέτοια ρίσκα για να επιβεβαιώσει τον ρόλο της Ρωσίας ως μεγάλη δύναμη. Και έτσι νομίζω ότι γι’ αυτόν, η ώρα είναι ότι λέει το δικό του ρολόι.. Βλέπει τη  Δύση να βρίσκεται σε παρακμή. Βλέπει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι αποσπασμένες. Βλέπει τη διατλαντική σχέση υπό πίεση και τώρα, για να επιτύχει αυτούς τους πολύ μαξιμαλιστικούς στόχους,  νομίζω ότι  θεωρεί αυτή τη συγκυρία  ως την κατάλληλη στιγμή να δράσει».

Όπως ανέφερε ο Ντέιβιντ Μάρτιν του CBS News τον Ιανουάριο, στόχος του Πούτιν είναι να κρατήσει την Ουκρανία —τη δεύτερη μεγαλύτερη χώρα στην ήπειρο— μακρυά από την κοινή πορεία με τις δημοκρατίες της Ευρώπης.

«Αυτό που παρακινεί τον Πούτιν», είπε ο πρώην πρεσβευτής του ΝΑΤΟ Ιβο Ντάαλντερ  στο CBS News, «είναι μια ανησυχία για την ανεξαρτησία της Ουκρανίας . Μια ανησυχία ότι μια λειτουργική, επιτυχημένη, ευημερούσα δημοκρατία στην Ουκρανία αποτελεί άμεση απειλή για την κυριαρχία του, επειδή θα δώσει στους ανθρώπους στη Ρωσία την ιδέα ότι και αυτοί θα μπορούσαν να απολαύσουν αυτό που απολαμβάνει η Ουκρανία και να ξεσηκωθούν ενάντια στην αυταρχική του κυριαρχία».

Πριν ξεκινήσει η Ρωσία την εισβολή, ο Πούτιν απαίτησε από το ΝΑΤΟ να αποκλείσει την αποδοχή νέων μελών από τα πρώην σοβιετικά κράτη, με το πιο σημαντικό, την Ουκρανία , και να αποσυρθούν οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ από θέσεις σε άλλες χώρες κοντά στη Ρωσία. Οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ απέρριψαν κατηγορηματικά το αίτημα να αποκλειστούν τυχόν νέα μέλη.

Πολλοί αναλυτές πιστεύουν ότι στόχος του Πούτιν είναι να ανατρέψει την τρέχουσα κυβέρνηση της Ουκρανίας, ώστε να μπορεί να αντικατασταθεί από ένα νέο φιλορωσικό καθεστώς.

Είναι η Ουκρανία μέλος του ΝΑΤΟ;

Όχι. Η Ουκρανία έχει καταστήσει την προσπάθεια για ένταξη στο ΝΑΤΟ ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής της εθνικής ασφάλειας και αρνήθηκε να υποχωρήσει από αυτή τη φιλοδοξία ακόμη και όταν η εισβολή της Ρωσίας έγινε πιο βάναυση. Ακόμη και πριν από την τρέχουσα σύγκρουση δεν υπήρχε συζήτηση για την ένταξη της Ουκρανίας στη συμμαχία σύντομα.

Ενώ πολλοί Ουκρανοί, ειδικά στα ανατολικά της χώρας, είναι φιλορώσοι, οι Ουκρανοί ανέτρεψαν τον τελευταίο φιλορώσο πρόεδρό τους το 2014 και έκτοτε εκλέγουν σταθερά φιλοδυτικούς πολιτικούς.

«Οι Ουκρανοί θέλουν να είναι στο ΝΑΤΟ», είπε ο πρεσβευτής της Ουκρανίας στον ΟΗΕ Σεργκίι Κίσλιτσα στην Πάμελα Φολκ του CBS News στις αρχές Φεβρουαρίου. «Πριν από το 2014, ήταν ήδη πολύ φιλοευρωπαϊκοί… Εκείνη τη στιγμή και πριν από το 2014, δεν υπήρχε πλειοψηφία. Εάν ρωτούσατε το έθνος, δεν θα είχαμε πάνω από το 50% των Ουκρανών υπέρ της ένταξης στο ΝΑΤΟ . Τώρα, έχουμε πολύ υψηλά νούμερα Ουκρανών που αν ερωτηθούν θα πουν πως  θέλουν να είναι στο ΝΑΤΟ. Γιατί τώρα συνειδητοποιούν ότι η προσπάθεια να αμυνθούμε μόνοι μας δεν είναι μόνο αμφισβητήσιμη από στρατιωτική άποψη, αλλά είναι επίσης εξαιρετικά ακριβή οικονομικά».

Αλλά στα τέλη Φεβρουαρίου, εν μέσω άμεσων διαπραγματεύσεων μεταξύ της κυβέρνησής του και της Ρωσίας, ο Πρόεδρος Ζελένσκι έδειξε για πρώτη φορά ότι η Ουκρανία ήταν πρόθυμη να εξετάσει το ενδεχόμενο να υιοθετήσει ένα ουδέτερο καθεστώς ως έθνος.

Στις αρχές Μαρτίου υπήρξαν ενδείξεις ότι οι συνομιλίες θα μπορούσαν να σημειώσουν κάποια πρόοδο  και ο Ζελένσκι είπε σε μια ομάδα Ευρωπαίων συμμάχων ότι η χώρα του έπρεπε να δεχτεί ότι η πόρτα για την ένταξη στο ΝΑΤΟ ήταν «κλειστή».

Γιατί είναι το πρόβλημα της Αμερικής;

Καθώς η Ουκρανία δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ και οι περισσότεροι από τους ευρωπαίους συμμάχους τους έχουν αποκλείσει το ενδεχόμενο αποστολής στρατευμάτων στη χώρα για να βοηθήσουν στην άμυνα του εδάφους της. Αντίθετα, έχουν παράσχει στρατιωτικό υλικό, μετρητά και διπλωματική υποστήριξη.

Το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την απόκρουση της επιθετικότητας της Ρωσίας είναι δύσκολο να εξηγηθεί. Η Ουκρανία δεν είναι σημαντικός εμπορικός εταίρος και μια απειλή για το έδαφος ή την κυριαρχία της και δεν αποτελεί άμεση απειλή για τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Όμως, οι πιο ισχυρές δημοκρατίες του κόσμου αγωνίζονται για χρόνια να κρατήσουν υπό έλεγχο τις μυριάδες κακόβουλες ενέργειες του Πούτιν – από τη διεκδίκηση της Κριμαίας, μέχρι τη δηλητηρίαση αντιφρονούντων στο βρετανικό έδαφος και τη βοήθεια στο καθεστώς Ασαντ να κάνει βάναυσο πόλεμο στο λαό του στη Συρία.

Καθώς ο Πούτιν επιδιώκει τώρα να εμβαθύνει τους δεσμούς της Ρωσίας με την Κίνα , ένα άλλο ισχυρό έθνος που θέλει να παρουσιάσει το δυτικό μοντέλο δημοκρατίας ως παρελθόν, οι ΗΠΑ έχουν ξεκάθαρο συμφέρον να αναστρέψουν την τελευταία και τολμηρότερη προσπάθειά του να τη φέρει σφήνα μεταξύ των μελών του ΝΑΤΟ.

Πηγή: cbsnews.com