Η εποχή «των διεθνολόγων» και οι ανησυχίες των νέων για το μέλλον

Ελλάδα, χώρα της «εφημερότητας» και της επικαιρότητας. Παρακολουθώντας κανείς τα καθημερινά δελτία ειδήσεων, διαβάζοντας την έντυπη δημοσιογραφία και παρατηρώντας την επιλεγμένη θεματολογία των κυρίαρχων Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης στην χώρα μας, μπορεί αναμφίβολα να εξάγει ένα ασφαλέστατο συμπέρασμα: ακολουθείται ένα σταθερό μοτίβο αναπροσαρμογής της ατζέντας των media στην επικαιρότητα και μια διαρκής προσπάθεια απόλυτης εξειδίκευσης του εκάστοτε ζητήματος.

* Γράφουν οι φοιτητές Μάγδα Τσόχα και Δημήτρης Πανταζής 

Με άλλα λόγια, αναλόγως των ζητημάτων τα οποία προκύπτουν είτε στην εγχώρια είτε στην διεθνή σκηνή, ζούμε κατά καιρούς στην εποχή των επιδημιολόγων, των σεισμολόγων, των μετεωρολόγων και πολύ πρόσφατα των διεθνολόγων αλλά και των εγκληματολόγων.

Η πάγια αυτή τακτική των ελληνικών μέσων να αναπαράγουν μανιωδώς ένα ζήτημα επικαιρότητας και να αναμασούν τις ίδιες πληροφορίες ξανά και ξανά, να εξαντλούν μέχρι τέλους κάθε του πτυχή του, φροντίζοντας οι προσκεκλημένοι ομιλητές και ομιλήτριες να είναι «ειδικοί» επί του ζητήματος κυριαρχεί σχεδόν απόλυτα στην ελληνική πραγματικότητα κατά την τελευταία δεκαετία. Τοιουτοτρόπως, τα διεθνή θέματα σπανίως ήταν στην κορυφή της ατζέντας των ελληνικών media, και αν κάτι τέτοιο συνέβαινε θα ανακατευθύνονταν στις διαστάσεις αυτών ως προς τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Όλα τούτα οδηγούν σε μια θλιβερή και πολύ αληθινή διαπίστωση: χρειάζεται κάποιο τραγικό γεγονός, μία ιστορική κρίση, όπως μία πολεμική σύρραξη, ώστε να επιστρέψουμε στα ζητήματα της διεθνούς πολιτικής. Η σημασία της μελέτης και κατανόησης των διεθνών σχέσεων σε ένα βασικό, έστω, επίπεδο διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην αντίληψη για τον κόσμο καθώς και τις πολιτικές και στρατηγικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα σ’ αυτόν. Μολαταύτα, οι διεθνολόγοι, οι διεθνείς σχέσεις και η διεθνής πολιτική επανέρχονται -στην ελληνική, τουλάχιστον, πραγματικότητα της ενημέρωση- μόνο μετά από μια μεγάλων διαστάσεων κρίση.

Οι διεθνείς σχέσεις αποτελούν ένα σύνολο αναλυτικών εργαλείων μέσα από τα οποία δύναται να ερμηνεύονται τα γεγονότα που διαδραματίζονται έξω από την εθνική σφαίρα. Ωστόσο, η ιστορία αποδεικνύει τις αδυναμίες τους ως προς την προβλεπτικότητα. Όπως λίγοι κατάφεραν να προβλέψουν την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1939, ή την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, έτσι και σήμερα η πλειοψηφία των διεθνολόγων και των αναλυτών δεν πίστευε ότι ο Πρόεδρος Vladimin Putin θα πραγματοποιήσει μια εισβολή στην γειτονική Ουκρανία, κηρύσσοντας την έναρξη ενός αιματηρού πολέμου. Με τις εξελίξεις αυτές των γεγονότων να λαμβάνουν σταδιακά όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις, στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρέθηκαν κάθε λογής αναλυτές, διεθνολόγοι και πολιτικοί επιστήμονες οι οποίοι κλήθηκαν να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήματα, να κάνουν προβλέψεις και να αποτιμήσουν τις καταστάσεις.

Είναι σίγουρα απορίας άξιο πώς δεν δόθηκε κατά καιρούς η ίδια έκταση σε όμοιας ή και μεγαλύτερης κλίμακας εντάσεις, όπως για παράδειγμα ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία, ο οποίος ξεκίνησε το 2011 και εξακολουθεί να υφίσταται. Καίριες είναι, επίσης, οι εξελίξεις στην Υεμένη, η οποία βασανίζεται τα τελευταία έτη από μια σοβαρή εμφύλια σύρραξη, η οποία λαμβάνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις μετά και την εμπλοκή τρίτων χωρών. Σαφώς και είναι απολύτως λογικό να δίνεται μεγαλύτερη έμφαση σε μια σύρραξη που λαμβάνει χώρα στην ίδια ήπειρο και σίγουρα μια τέτοιας έκτασης διαμάχη στην Ευρώπη μετά από τριάντα περίπου έτη θα λάβει αρκετή προσοχή και “κάλυψη” από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Σε καμία περίπτωση όμως δεν μπορεί να δικαιολογηθεί η παντελής απουσία ενδιαφέροντος για τα διεθνή θέματα που επιδεικνύεται από τα Μ.Μ.Ε. τα τελευταία έτη. Είναι γεγονός πως τα ζητήματα αυτά δεν βρίσκονται στην κορυφή ή έστω στη μέση της ημερήσιας διάταξης. Υπάρχουν πολλές και σημαντικές υποθέσεις των διεθνών σχέσεων, των ευρωπαϊκών ζητημάτων και της διεθνούς πολιτικής, οι οποίες δυστυχώς δεν χαίρουν καμίας αναγνώρισης από τα ελληνικά μέσα και όταν τυχαίνει να την έχουν, η προσέγγισή τους δεν γίνεται ορθώς και επιστημονικά. Παρά λοιπόν το γεγονός ότι ο κόσμος μας είναι στενά συνδεδεμένος με τα θέματα διεθνούς πολιτικής και αφορούν σε όλους μας, η αντιμετώπιση των ζητημάτων αυτών στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται τουλάχιστον απογοητευτική.

Οι πρόσφατες εξελίξεις στην Ουκρανία και η ανάδυση του “ουκρανικού ζητήματος” μπορεί να λειτουργήσει ως μοχλός, ως κινητήρια δύναμη για την περαιτέρω ενασχόληση με τις διεθνείς σχέσεις. Η συνειδητοποίηση πως τα ζητήματα διεθνούς πολιτικής μας αφορούν όλους και επηρεάζουν σχεδόν συνολικά κάθε πτυχή της ζωής μας μακροπρόθεσμα θα ωφελήσει ιδιαιτέρως το κοινωνικό σύνολο και θα δώσει μια καθολικότερη οπτική των πραγμάτων. Οι Έλληνες τηλεθεατές δεν είναι σχεδόν καθόλου εξοικειωμένοι με τον τρόπο λειτουργίας των διεθνών σχέσεων με αποτέλεσμα την αδυναμία επαρκούς κατανόησης των εξελίξεων. Οι διεθνείς σχέσεις και η μελέτη αυτών μπορούν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην αντίληψη μας για τον κόσμο για αυτό και οι νέοι θα πρέπει να κινητοποιηθούν άμεσα.

Σε κάθε περίπτωση, στην Ελλάδα λειτουργούν αρκετά τμήματα Διεθνών Σχέσεων και Πολιτικών Επιστημών, τα οποία συγκεντρώνουν κάθε χρόνο σημαντικό αριθμό υποψηφίων και κατορθώνουν να καταρτίζουν επαρκώς νέες και νέους επιστήμονες με φιλοδοξία να ασχοληθούν με το διεθνές γίγνεσθαι και να εργαστούν πάνω σ’ αυτό. Πολύ σημαντικό ρόλο στην φοιτητική πορεία όλων των ατόμων έχουν οι ενασχολήσεις με δραστηριότητες στον τομέα τον διεθνών σχέσεων, η διαρκής ενημέρωση, η παρακολούθηση σεμιναρίων και συνεδρίων. Υπάρχουν πλέον τόσοι φορείς, think tanks και εθελοντικές οργανώσεις οι οποίες ανθίζουν μέσα στα πανεπιστήμια, συνήθως φτιαγμένα από φοιτητές για φοιτητές, δίνοντας με αυτόν τον τρόπο την ευκαιρία στους νέους να κάνουν ένα σημαντικό βήμα σύνδεσης με την αγορά εργασίας, να εντρυφήσουν στο αντικείμενό τους, εν προκειμένω τις διεθνείς σχέσεις, και να μάθουν όσα περισσότερα γίνεται. Με αφορμή όλα τα παραπάνω, αναφορά γίνεται και στον φοιτητικό οργανισμό SAFIA- Student Association For International Affairs.

SAFIA-Μια φοιτητική ένωση με εστίαση στις Διεθνείς Σχέσεις

Η δράση της ξεκίνησε το 1994, όταν φοιτητές νομικής, διεθνών σχέσεων και πολιτικών επιστημών αποφάσισαν πως θέλουν “να αλλάξουν τον κόσμο” προάγοντας την επιστημονική μελέτη των διεθνών και ευρωπαϊκών σχέσεων, να αναπτύξουν την επικοινωνία μεταξύ της ελληνικής και ξένης ακαδημαϊκής κοινότητας και να δραστηριοποιηθούν σε διεθνή ζητήματα στην βάση των αξιών της δημοκρατίας, της ελευθερίας του λόγου και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η SAFIA διοργανώνει κάθε χρόνο πληθώρα συνεδρίων, ημερίδων, debates και ακαδημαϊκά σεμινάρια, με στόχο την αμεσότερη επαφή των φοιτητών με την επιστημονική κοινότητα. Πολύ σημαντική ακόμη είναι η στελέχωση των ερευνητικών ομάδων μελέτης και της ομάδας αρθρογραφίας, οι οποίες αποτελούνται από ένα συντονιστή και ορισμένους ερευνητές και αρθρογράφους. Τα μέλη της ομάδας, υπό την επίβλεψη του συντονιστή, αναλαμβάνουν την εκπόνηση ενός κειμένου κάθε μήνα από τον Νοέμβριο έως και την έναρξη του νέου ακαδημαϊκού έτους, ενώ παράλληλα κάθε ομάδα φέρει τον έλεγχο ενός επιστημονικού συμβούλου, συνήθως κάποιου καθηγητή, ώστε το αποτέλεσμα να είναι το αρτιότερο δυνατό. Για την ακαδημαϊκή χρονιά 2021-2022 οι ερευνητικές ομάδες μελέτης αποτελούνται από τις εξής θεματικές: Διεθνών Σχέσεων και Εξωτερικής Πολιτικής, Διεθνούς Δικαίου, Κοινωνικών Ζητημάτων και Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Τέλος, υπάρχει και η Ομάδα Αρθρογραφίας από την οποία γράφονται κατά βάση κείμενα γνώμης.

Το Μάιο του 1996, η SAFIA διοργάνωσε το 1ο Πανελλήνιο Κοινοβούλιο Νέων το οποίο θα αποτελέσει ένα νέο πρωτότυπο, χωρίς προηγούμενο θεσμό που θα συγκεντρώσει το ενδιαφέρον των φοιτητών όλης της Ελλάδας. Σήμερα, ο θεσμός αυτός διατηρείται ακέραιος, έχοντας αποκτήσει το κύρος ενός αναγνωρισμένου επιστημονικού εγχειρήματος εκ μέρους των φοιτητών. Λόγω των δυσκολιών που αντιμετωπίστηκαν με την πανδημία COVID-19 το συνέδριο διεξήχθη για μια χρονιά διαδικτυακά, ενώ φέτος, το 2022, το 25ο Πανελλήνιο Κοινοβούλιο Νέων έγινε ξανά δια ζώσης. Αξίζει να σημειωθεί φυσικά πως κατά την διάρκεια του “εξ αποστάσεως μοντέλου” στις διαδικτυακές δράσεις συμμετείχαν και φοιτητές από όλα τα πανεπιστήμια της Ελλάδας, καθώς ο οργανισμός εδρεύει στην Αθήνα και συνήθως στην πλειοψηφία συμμετέχουν φοιτητές από τα πανεπιστήμια των Αθηνών. Όσον αφορά την διαδικασία, κάθε ομάδα στελεχώνεται από έναν συντονιστή και 10 βουλευτές, υπό την επιστημονική επίβλεψη ενός επιστημονικού συμβούλου (καθηγητές ελληνικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και ερευνητές). Ο συντονιστής, όντας υπεύθυνος για την ορθή λειτουργία της επιτροπής του, αναλαμβάνει αρχικά την επεξεργασία του θέματος και την συγκέντρωση σχετικού υλικού, το οποίο διανέμει στα μέλη προς καθοδήγηση της έρευνάς τους. Επιπλέον, οι συντονιστές διασφαλίζουν την ομαλή διεξαγωγή των εργασιών, μεριμνώντας κατά πρώτον για την ποιότητα της έρευνας και κατά δεύτερον για τη διαχείριση του διαθέσιμου χρόνου, με την κατανομή των αρμοδιοτήτων στους συμμετέχοντες και την εποπτεία των εργασιών τους.

Οι βουλευτές κάθε επιτροπής καλούνται να ερευνήσουν, να αναλύσουν, να προβληματιστούν και να ανταλλάξουν απόψεις για το θέμα που έχουν επιλέξει να εκπροσωπήσουν. Στα πλαίσια των διεργασιών του Κοινοβουλίου οι βουλευτές εκπονούν ένα κείμενο μικρής έκτασης με επιστημονικό χαρακτήρα, στο οποίο υποστηρίζεται μια θέση και αποτυπώνονται τα συμπεράσματα της έρευνας της ομάδας καθώς βέβαια και οι προτάσεις και οι λύσεις για την αντιμετώπιση του εξετασθέντος προβλήματος.

Οι επιστημονικοί σύμβουλοι επισφραγίζουν την επιστημονικότητα των εργασιών των ομάδων. Συγκεκριμένα, σε συνεννόηση με τους συντονιστές, καθοδηγούν σε πρώτη φάση την έρευνα με την εισφορά βιβλιογραφίας ενώ την τρίτη ημέρα των εργασιών του Κοινοβουλίου, επισκέπτονται τις ομάδες για μια αναλυτικότερη προσέγγιση των εξετασθέντων ζητημάτων και έναν έλεγχο επιστημονικότητας του συνταχθέντος κειμένου.

Η συνολική διάρκεια του Κοινοβουλίου είναι πέντε ημέρες. Κατά την πρώτη ήμερα λαμβάνουν χώρα οι εγγραφές και η Τελετή Έναρξης. Κατά τις δύο επόμενες μέρες τα μέλη των επιτροπών, δεδομένης της προετοιμασίας τους και της πρότερης κατανομής των εργασιών, εργάζονται για την συγγραφή του κειμένου. Είναι πράγματι μια απαιτητική και δυναμική διαδικασία που περιλαμβάνει τη συνεχή ανταλλαγή απόψεων προς τη συμφωνία των θέσεων που τελικά θα υποστηριχθούν και την σύνταξη ενός υφολογικά ενιαίου και επιστημονικά έγκυρου κειμένου. Οι εργασίες επί αυτού ολοκληρώνονται κατά τη τρίτη ημέρα, όποτε και θα πρέπει να αποσταλεί στον επιστημονικό συμβούλιο της κάθε επιτροπής πρωτόλειο του κειμένου.

Το πρωινό της τέταρτης ημέρας, πραγματοποιείται η επίσκεψη του επιστημονικού συμβούλου, ο οποίος, έχοντας διαβάσει το κείμενο, διατυπώνει τις τυχόν επισημάνσεις του και απαντά στα ερωτήματα των βουλευτών. Εν συνεχεία, τα μέλη της ομάδας επεξεργάζονται την τελική μορφή του κειμένου, ενσωματώνοντας τις διορθώσεις του συμβούλου, και το καταθέτουν στην Οργανωτική Επιτροπή μέχρι και το απόγευμα. Ο εναπομένων χρόνος αφιερώνεται στην προετοιμασία της παρουσίασης που θα ακολουθήσει την επόμενη ημέρα και στην ανάγνωση των κειμένων των υπολοίπων επιτροπών. Οι βουλευτές ως πρώτιστο στόχο θα πρέπει να έχουν τον επιστημονικό και ακαδημαϊκό χαρακτήρα της παρουσίασης. Μπορούν βεβαίως να επιλέξουν έναν δημιουργικό τρόπο παρουσίασης των πορισμάτων τους (βίντεο, συμμετοχή σε πάνελ slides κλπ.) τηρουμένων πάντοτε των ανωτέρω ορίων.

Την πέμπτη και τελευταία ημέρα, παρουσιάζεται ενώπιον του σώματος του Κοινοβουλίου η έρευνα κάθε επιτροπής. Κατόπιν, οι βουλευτές της εισηγήτριας επιτροπής δέχονται κοινοβουλευτικό έλεγχο, απαντώντας στις ερωτήσεις των υπολοίπων βουλευτών και δίνοντας τις ζητούμενες διευκρινίσεις. Μετά την ολοκλήρωση των εισηγήσεων ακολουθεί ψηφοφορία, με κριτήριο την ποιότητα του πορίσματος καθώς και της παρουσίασης και του κοινοβουλευτικού ελέγχου των επιτροπών. Οι τρεις επικρατέστερες επιτροπές αναδεικνύονται από την πρόσθεση των ψήφων, εξασφαλίζοντας έτσι την αξιολόγηση του συνόλου της εργασίας, της έρευνας και της παρουσίας των ομάδων.

Η πρωτοτυπία του ΠΚΝ έγκειται στο γεγονός ότι εξαίρει και καλλιεργεί την επιστημονικότητα, την εις βάθος και ουσιαστική έρευνα του εξεταζόμενου ζητήματος (χωρίς να αναλώνεται στην τήρηση τύπων) , την ομαδικότητα και συνεργασία των συμμετεχόντων.

Φέτος, το 25ο Πανελλήνιο Κοινοβούλιο Νέων έλαβε χώρα στις 16-20 Μαρτίου στην Αθήνα, στο χώρο “Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός” για την τελετή έναρξης και τελετή λήξης ενώ οι ημέρες εργασιών πραγματοποιήθηκαν στο New York College, στο κτίριο της Καλλιθέας. Οι επιτροπές ήταν επτά, με ζητήματα της επικαιρότητας, εξαιρουμένου του “Ουκρανικού ζητήματος” το οποίο θεωρήθηκε πολύ πρόσφατο ώστε να αναλυθεί επιστημονικά από φοιτητές. Οι φετινές επιτροπές είχαν θέματα όπως “Το χρηματιστήριο της ενέργειας και ο ρόλος του στην ενεργειακή κρίση”, “ Η Προεδρία Biden και οι ΗΠΑ σε επανεκκίνηση: υπάρχει μέλλον για την διεθνή φιλελεύθερη τάξη;”, “Κλιματική ενέργεια, ανθρώπινη κινητικότητα και ασφάλεια: προκλήσεις και προοπτικές”, “Η άνοδος των Ταλιμπάν και τα δικαιώματα των γυναικών στο Αφγανιστάν”, “Οι προσπάθειες στρατηγικές αυτονόμησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης: ένα κύκνειο άσμα ή μια νέα αρχή;”, “Generation Z και Social Media: ο φόβος να μην χάσεις ό,τι συμβαίνει στις ζωές των άλλων- το φαινόμενο FoMO” ενώ από το 2019 και μετά κάθε χρόνο υπάρχει και μια μαθητική επιτροπή, στελεχωμένη από μαθητές λυκείου με την φετινή να έχει αναλάβει το θέμα “Προς μια πορεία εκσυγχρονισμού της εκπαιδευτικής διαδικασίας: ο ρόλος και η σημασία των νέων τεχνολογιών”.

Παρά λοιπόν την γενικότερη αδράνεια που παρατηρείται στην χώρα μας αναφορικά με τις διεθνείς εξελίξεις και την κάλυψη αυτών από τα εγχώρια Μ.Μ.Ε., υπάρχουν αναμφίβολα ομάδες και σημαντικός αριθμός φοιτητών οι οποίοι όχι μόνο έχουν “δίψα για μάθηση” και αγαπούν το αντικείμενο των διεθνών σχέσεων, ή πολιτικών επιστημών ή νομικής το οποίο και επέλεξαν να ακολουθήσουν, αλλά φροντίζουν να γεμίζουν τον ελεύθερο χρόνο τους με εξωπανεπιστημιακές δραστηριότες οι οποίες έχουν να τους προσφέρουν γνώση, εμπειρία και πολύτιμες αναμνήσεις.

Η στάση των μέσων ενημέρωσης μπορεί ενδεχομένως να είναι αρκετά απογοητευτική για τους περισσότερους θεατές, η σωστή εκπαίδευση όμως και κατάρτιση των νεότερων γενιών, η ευκαιρίες που δίνονται ώστε να έρθουν σε μεγαλύτερη τριβή με τις διεθνείς σχέσεις και η διεπιστημονικότητα που διέπει το αντικείμενο και ανοίγει “ορίζοντες” σίγουρα δίνει μια ελπίδα για την εξέλιξη στην συνέχεια.

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα της SAFIA εδώ: https://safia.gr/

* Η Μάγδα Τσόχα είναι προπτυχιακή φοιτήτρια του τμήματος Διεθνών, ευρωπαϊκών και περιφερειακών σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Πρόεδρος του φοιτητικού οργανισμού SAFIA. Ο Δημήτρης Πανταζής είναι μεταπτυχιακός φοιτητής στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Υπεύθυνος των Ερευνητικών Ομάδων του οργανισμού SAFIA.