Μια γεωπολιτική ανάλυση του John Feffer για το Foreign Policy in Focus γύρω από την προσέγγιση των δύο γιγαντιαίων δυνάμεων που ενώνουν τις δυνάμεις τους και τη Δύση να ανησυχεί στη σκέψη ίδρυσης μιας μελλοντικής ανατολικής συμμαχίας.
Επιμέλεια -απόδοση : Γρηγόρης Τάτσης
Όταν ο μεγαλύτερος καταναλωτής ορυκτών καυσίμων στον κόσμο συνεργάζεται με έναν από τους μεγαλύτερους προμηθευτές στον κόσμο, ο πλανήτης είναι ο μεγαλύτερος χαμένος.
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ταξίδεψε στο Πεκίνο για τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες για να δείξει αλληλεγγύη στον μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο του στη διοργάνωση την οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Καναδάς, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Αυστραλία επέλεξαν να μποϊκοτάρουν. Η δήλωση που υπέγραψε ο Πούτιν με τον Κινέζο ηγέτη Σι Τζινπίνγκ επιβεβαιώνει τα αλληλοεπικαλυπτόμενα συμφέροντά τους, την κοινή τους επιμονή στο δικαίωμα να κάνουν ό,τι θέλουν εντός των συνόρων τους και την αποστροφή τους για τον αποσταθεροποιητικό χαρακτήρα διαφόρων στρατιωτικών ενεργειών των ΗΠΑ.
Η δήλωση σχετικά με τη δημοκρατία, την οικονομική ανάπτυξη και τη δέσμευση στους στόχους του Παρισιού για το κλίμα του 2015 ήταν πολύ έντονα διατυπωμένη. Αλλά η χρονική στιγμή της δήλωσης υποδηλώνει ότι πρόκειται πραγματικά για σκληρή στάση και όχι σε πεδίο εντυπώσεων. Ο Πούτιν δεν ταξίδεψε μέχρι το Πεκίνο και ο Σι δεν συναντήθηκε με τον πρώτο ξένο ηγέτη εδώ και δύο χρόνια μόνο για να καταγράψουν μια γενική δήλωση αρχών. Ο Πούτιν χρειάζεται τις πλάτες της Κίνας για το ζήτημα της Ουκρανίας και σε αντάλλαγμα υποστηρίζει τις κινεζικές αξιώσεις έναντι της Ταϊβάν και του Χονγκ Κονγκ.
Κάτι τέτοιο δεν φαντάζει εύκολο, δεδομένου ότι οι δύο χώρες έχουν εδώ και καιρό μια σχέση επιφυλακτική. Στο παρελθόν, η Ρωσία έβλεπε τις παγκόσμιες οικονομικές φιλοδοξίες της Κίνας με ανησυχία και μια μερίδα Ρώσων θεωρητικών καλλιεργούσε σενάρια συνωμοσίας εκφράζοντας ανησυχία για μεγάλους αριθμούς Κινέζων που μετακινούνταν στην υποκατοικημένη ρωσική Άπω Ανατολή. Πριν αναλάβει ο Πούτιν, η Κίνα ένιωθε άβολα με την πολιτική αστάθεια του βόρειου γείτονά της. Μετά τον Πούτιν, το Πεκίνο δεν ήταν ευχαριστημένο με τις στρατιωτικές βλέψεις του Κρεμλίνου στις γειτονικές χώρες.
Όμως αυτό δείχνει να αλλάζει. «Για πρώτη φορά σε οποιαδήποτε από τις πρόσφατες επιθέσεις της Ρωσίας, ο Πούτιν κέρδισε την ανοιχτή υποστήριξη του ηγέτη της Κίνας», γράφει ο Ρόμπιν Ράιτ στο The New Yorker. «Η Κίνα δεν υποστήριξε τον πόλεμο της Ρωσίας στη Γεωργία το 2008, ούτε την εισβολή της στην Ουκρανία το 2014, ούτε έχει αναγνωρίσει την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία». Η γεωπολιτική της νέας σχέσης Κίνας- Ρωσίας είναι σίγουρα σημαντική. Αλλά ας ρίξουμε μια ματιά στο τι τροφοδοτεί πραγματικά αυτή τη νέα συμμαχία.
Η «φιλία» των ορυκτών καυσίμων
Στον Αρκτικό ωκεανό ακριβώς απέναντι από το στρατιωτικό φυλάκιο του νησιού Νοβάγια Ζέμλια (Νέα Γη), στο τελευταίο ανατολικό σημείο της Ευρώπης, η Ρωσία έχει κατασκευάσει τη βορειότερη εγκατάσταση φυσικού αερίου στον κόσμο: το Yamal LNG. Πάνω από 200 πηγάδια έχουν ανοίξει για να αντλήσουν το ισοδύναμο 4 δισεκατομμυρίων βαρελιών πετρελαίου.
Πυρηνοκίνητα παγοθραυστικά καθαρίζουν το λιμάνι της Σαμπέτα για τα δεξαμενόπλοια υγροποιημένου φυσικού αερίου τα οποία μεταφέρουν τα καύσιμα σε νότια σημεία. Η Ρωσία σχεδιάζει επίσης να κατασκευάσει μια σιδηροδρομική γραμμή για να μεταφέρει 60 εκατομμύρια τόνους φυσικού αερίου ετησίως έως το 2030. Η κλιματική αλλαγή ευνόησε τη Ρωσία καθώς διευκόλυνε την πρόσβαση στα κοιτάσματα φυσικού αερίου, ενώ η Κίνα με κονδύλια του «δρόμου του μεταξιού» κατέχει περίπου το 30% του Yamal LNG.
Η Κινεζική συμμετοχή εντάσσεται στα έργα της Πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI) δηλ. της παγκόσμιας στρατηγικής ανάπτυξης και υποδομών που υιοθέτησε η κινεζική κυβέρνηση το 2013 επενδύοντας σε 70 χώρες και διεθνείς οργανισμούς. Το Yamal είναι ωστόσο μια επικίνδυνη επένδυση επειδή η τήξη του μόνιμου παγετού θέτει σε κίνδυνο όλη αυτή την υποδομή εξόρυξης.
Αλλά η Κίνα χρειάζεται τεράστιες ποσότητες ενέργειας για να διατηρήσει την οικονομία της να αναπτύσσεται με τον ρυθμό που η κεντρική κυβέρνηση κρίνει απαραίτητο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τόσα πολλά από τα έργα της πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI) που αφορούν τη Ρωσία επικεντρώνονται στα ορυκτά καύσιμα.
Στην κορυφή της λίστας βρίσκεται ο πρώτος αγωγός Power of Siberia, ο οποίος άνοιξε το 2019 για την άντληση φυσικού αερίου από τη ρωσική Άπω Ανατολή στην Κίνα. Ένας δεύτερος τέτοιος αγωγός είναι υπό εξέταση, με προοπτική να συνδέει την Κίνα με την Yamal LNG.
Αυτή τη στιγμή, το φυσικό αέριο από τη ρωσική Αρκτική προμηθεύει τους καταναλωτές στην Ευρώπη. Με έναν δεύτερο αγωγό Power of Siberia, η Ρωσία θα μπορούσε να αντιμετωπίσει πιο εύκολα ένα μποϊκοτάζ από ευρωπαίους εισαγωγείς. Ο Yamal, παρεμπιπτόντως, βρίσκεται ήδη υπό κυρώσεις των ΗΠΑ, γεγονός που έχει κάνει την κινεζική οικονομική υποστήριξη ακόμη πιο απαραίτητη.
Η Κίνα επενδύει συνολικά 123,87 δισεκατομμύρια δολάρια στις τρεις φάσεις του έργου Power of Siberia, που είναι περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη επένδυση πετρελαίου και φυσικού αερίου της πρωτοβουλίας BRI και τετραπλάσιο από ό,τι η Κίνα ξοδεύει σε ενέργεια από τη Σαουδική Αραβία.
Αλλά αυτές δεν είναι οι μοναδικές συνδέσεις Belt and Road μεταξύ των δύο χωρών. Πέντε από τα 10 κορυφαία έργα εξόρυξης BRI βρίσκονται στη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένου ενός συγκροτήματος εξόρυξης άνθρακα 1,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Η Κίνα επενδύει επίσης σε μια ζώνη ελεύθερου εμπορίου στην Αρκτική και σε αναβαθμισμένες σιδηροδρομικές και οδικές συνδέσεις μεταξύ των δύο χωρών.
Η αρκούδα και ο δράκος παρά τις κοινές προσπάθειες εξακολουθούν να έχουν τις διαφωνίες τους. Όπως γράφει ο Gaye Christoffersen στο Asan Forum: «Η Κίνα εστίασε σε έργα υποδομής χρήσιμα για την εισαγωγή ρωσικών φυσικών πόρων, ενώ η Ρωσία εστίασε στην ανάπτυξη βιομηχανιών επεξεργασίας πόρων. Οι δύο πλευρές δεν κατάφεραν να καταλήξουν σε συναίνεση. Αργότερα, η Κίνα επέμεινε, ως κράτος κοντά στην Αρκτική, στην ισότιμη εταιρική σχέση για την ανάπτυξη της διαδρομής της Βόρειας Θάλασσας, ενώ η Ρωσία απαίτησε σεβασμό για την κυριαρχία της και απέρριψε τους ισχυρισμούς της Κίνας για την Αρκτική».
Όμως η βασική σχέση παραμένει. Η Ρωσία έχει ενέργεια να πουλήσει και η Κίνα είναι πρόθυμος αγοραστής. Σε μια παράπλευρη συμφωνία για παράδειγμα, η Κίνα συμφώνησε να αγοράσει πετρέλαιο και φυσικό αέριο αξίας 117,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
«Η Rosneft, ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου της Ρωσίας, ανακοίνωσε μια νέα συμφωνία για την προμήθεια 100 εκατομμυρίων τόνων αργού πετρελαίου μέσω του Καζακστάν στην κινεζική κρατική εταιρεία China National Petroleum Corporation τα επόμενα δέκα χρόνια, ενώ ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός Gazprom δεσμεύτηκε να μεταφέρει 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικό αέριο ετησίως στην Κίνα μέσω ενός νέου αγωγού», γράφει ο Frederick Kempe στο Atlantic Council.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν εγκατέλειψε την Ευρώπη. Έχει ακόμα φίλους στην Ουγγαρία του Βίκτωρ Ορμπάν στη Σερβία του Αλεξάντερ Βούτσιτς. Η Ευρώπη παραμένει η μεγαλύτερη αγορά για το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Και τόσο το ΝΑΤΟ όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση συνεχίζουν να προσελκύουν το ενδιαφέρον των χωρών στα ρωσικά σύνορα, πράγμα που σημαίνει ότι το Κρεμλίνο πρέπει να δώσει μεγάλη προσοχή στη δυτική πλευρά του.
Αλλά η κρίση στην Ουκρανία, ακόμα κι αν δεν εξελιχθεί σε πόλεμο, θα μπορούσε να αποτελέσει σημείο καμπής στη σύγχρονη γεωπολιτική. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Σι Τζινπίνγκ μοιράζονται πολλά κοινά. Αντλούν μεγάλο μέρος της δημόσιας αξιοπιστίας τους όχι από μια αφηρημένη πολιτική ιδεολογία αλλά από τις εκκλήσεις και τις μόνιμες αναφορές τους στις πατρίδες τους. Αμφότεροι έχουν αποστροφή στον φιλελευθερισμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τον έλεγχο της κυβερνητικής εξουσίας. Παρά τη συμμετοχή τους σε διάφορους παγκόσμιους θεσμούς, πιστεύουν ακράδαντα σε μια κυρίαρχη θέση που δεν θέτει κανέναν περιορισμό σε αυτό που κάνουν εντός των συνόρων των χωρών τους.
Όμως, η πιο σημαντική ίσως πτυχή των ταυτόσημων κοσμοθεωριών τους είναι η προσέγγισή τους στην ενέργεια και το κλίμα. Τόσο η Κίνα όσο και η Ρωσία έχουν δεσμευτεί να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή. Έχουν δεσμευτεί να επιτύχουν ουδετερότητα άνθρακα έως το 2060, αν και και οι δύο καταφεύγουν σε μια άστοχη λογιστική για να αντισταθμίσουν τις πραγματικές τους εκπομπές άνθρακα και να εκπληρώσουν τις δεσμεύσεις τους στο Παρίσι.
Η Κίνα είναι πιο σοβαρή όσον αφορά την εγκατάσταση υποδομών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με ηλιακή, αιολική και άλλες πηγές που ευθύνονται για το 43 τοις εκατό της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Η δέσμευση της Ρωσίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε αυτό το σημείο είναι αμελητέα. Αλλά και οι δύο παραμένουν συνδεδεμένοι με τα ορυκτά καύσιμα.
Είναι θέμα οικονομικής αναγκαιότητας για τη Ρωσία ως τον μεγαλύτερο εξαγωγέα φυσικού αερίου στον κόσμο, τον δεύτερο μεγαλύτερο εξαγωγέα πετρελαίου και τον τρίτο μεγαλύτερο εξαγωγέα άνθρακα. Τα ορυκτά καύσιμα αντιπροσώπευαν πάνω από το 60% των εξαγωγών της χώρας το 2019. Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο από μόνα τους παρέχουν πάνω από το ένα τρίτο του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού.
Όλα αυτά βρίσκονται σε κίνδυνο επειδή ένας μεγάλος αριθμός πελατών της Ρωσίας προσπαθούν να απογαλακτιστούν από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων για να μειώσουν τις εκπομπές άνθρακα και να μειώσουν την εξάρτησή τους από το Κρεμλίνο. Όχι όμως η Κίνα. Παρά τις σημαντικές επενδύσεις του σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, το Πεκίνο εξακολουθεί να είναι τεράστιος καταναλωτής ορυκτών καυσίμων.
Η κινεζική ζήτηση για φυσικό αέριο αυξάνεται τα τελευταία χρόνια και δεν θα κορυφωθεί μέχρι το 2035, κάτι που είναι άσχημο νέο για τον κόσμο, αλλά καλό για τη ρωσική βιομηχανία φυσικού αερίου. Η κατανάλωση πετρελαίου, η οποία είναι υπερδιπλάσια από αυτή του φυσικού αερίου και αυξάνεται πιο αργά, θα κορυφωθεί το 2030.
Με άλλα λόγια, η Ρωσία και η Κίνα θα εξακολουθήσουν να χρησιμοποιούν όσο το δυνατόν περισσότερα ορυκτά καύσιμα και να εκπέμπουν όσο περισσότερο άνθρακα μπορούν τις επόμενες δύο δεκαετίες για να ενισχύσουν τις οικονομίες τους και την ηγεμονική τους ισχύ στις γειτονικές τους χώρες.
Αλλά αν ο μεγαλύτερος καταναλωτής ορυκτών καυσίμων στον κόσμο συνεργαστεί με έναν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς στον κόσμο, δεν ενοχλεί μόνο τους στρατηγούς του ΝΑΤΟ και το υπερατλαντικό κατεστημένο. Θα πρέπει να ανησυχεί οποιονδήποτε πιστεύει ότι έχουμε ακόμα την ευκαιρία να αποτρέψουμε την ανεξέλεγκτη κλιματική αλλαγή έως το 2050.
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος