Η καινοτομία του «Mind Room» και πως βοήθησε την Μίλαν και την Τσέλσι να «εκτοξευτούν»

Φράνκο Μπαρέζι. Ρομπέρτο Ντοναντόνι. Ρομπέρτο Μπάτζιο. Αυτά τα ονόματα είναι συνώνυμα με τα χρόνια δόξας της Μίλαν. Είναι επίσης χαραγμένα στη μνήμη κάθε Ιταλού οπαδού που είδε τις ήττες της χώρας στη διαδικασία των πέναλτι του Παγκοσμίου Κυπέλλου το 1990 και το 1994.

Και οι τρεις μίλησαν για το τραύμα που ένιωσαν επειδή έχασαν τα πέναλτι. Και οι τρεις αναζήτησαν παρηγοριά στο «Mind Room», το πρώτο εργαστήριο ψυχολογίας του ιταλικού ποδοσφαίρου. Υποστηριζόμενο από τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι και αναγνωρισμένο από μια διαδοχή προπονητών της Μίλαν από τον Arrigo Sacchi έως τον Carlo Ancelotti, το Mind Room βοήθησε στη δημιουργία μιας άνευ προηγουμένου σειράς επιτυχίας καθώς οι Rossoneri κέρδισαν 21 μεγάλα τρόπαια κατά τη διάρκεια των 23 χρόνων λειτουργίας τους από το 1986.

Συνδυάζοντας τη θεραπεία ανακούφισης από το άγχος με τη γνωστική εκπαίδευση και τη νευροεπιστήμη, ο αντίκτυπος του εργαστηρίου θα ήταν αισθητός τόσο μακριά όσο το Chelsea, όπου ο ιδρυτής του κατασκεύασε μια παρόμοια διάταξη το 2009. Τα πράγματα είχαν προχωρήσει πολύ από τότε που σχεδιάστηκε το πλάνο για την πρώτη ενσάρκωση, σε μια συνάντηση μεταξύ ενός προσεχώς Ιταλού πρωθυπουργού και ενός ερασιτέχνη πρωταθλητή καράτε.

Ο Dr Bruno Demichelis ήταν μαθητής πολεμικών τεχνών από τότε που ήταν νεαρός έφηβος. Το 1971, σε ηλικία 24 ετών, ηττήθηκε σε έναν διεθνή αγώνα καράτε από έναν λιγότερο φανταχτερό Ιάπωνα αντίπαλο. Δυσκολεύτηκε να επεξεργαστεί την ήττα και επέστρεψε σπίτι στην Ιταλία αναζητώντας απαντήσεις. “Δεν ήταν τεχνικό πρόβλημα ή σωματικό πρόβλημα. Ήμουν πολύ καλά προπονημένος. Τελικά, ένας φίλος μου μου είπε: “Είναι ψυχικό πρόβλημα;” θυμάται ο Ντεμικέλις στο Football Psychology Show του Δεκεμβρίου 2020. “Συνειδητοποίησα ότι είχα εκπαιδευτεί με Ιάπωνες για τόσο καιρό, δεν ήταν πλέον απλώς εκπαιδευτές ή δάσκαλοι για μένα. Ήταν οι ήρωές μου. Ψυχολογικά, δεν μπορείς να νικήσεις τους ήρωές σου. Ήταν αυτο-σαμποτάζ”. Η ανάκριση του Ντεμικέλις προκάλεσε ενδιαφέρον για την ψυχολογία. Τελικά ολοκλήρωσε διδακτορικό στο αντικείμενο και βρήκε δουλειά ως σύμβουλος στη Fininvest, έναν όμιλο μέσων ενημέρωσης που ανήκει στον Μπερλουσκόνι. Τον Φεβρουάριο του 1986 ο Μπερλουσκόνι αγόρασε την Μίλαν. Διαισθανόμενος μια ευκαιρία, ο Ντεμικέλις κανόνισε μια συνάντηση με τον νέο ιδιοκτήτη του συλλόγου. Ήταν μια συζήτηση που θα του άλλαζε τη ζωή. Το παιχνίδι του Ντεμικέλις ήταν ξεκάθαρο: έχετε δει τα οφέλη της ψυχολογικής υποστήριξης στον επιχειρηματικό κόσμο. Τώρα εφαρμόστε τα στο ποδόσφαιρο. Η απάντηση του Μπερλουσκόνι ήταν εξίσου άμεση. «Ο ιδιοκτήτης με ρώτησε αν ήμουν οπαδός της Μίλαν», λέει ο Demichelis, τώρα 74 ετών.

“Είπα “Όχι”. Τον θυμάμαι να έκανε λίγο πίσω και σκέφτηκα “ωχ όχι”. Μετά με ρώτησε αν ήμουν οπαδός της Ίντερ. Είπα “Όχι” και πήγε λίγο πιο πίσω. Πριν ρωτήσει εμένα την τρίτη ερώτηση, είπα «Δεν είμαι οπαδός καμίας ομάδας!»». Μετά από μια συνάντηση δυόμιση ωρών, ο Ντεμικέλις διορίστηκε ως επιστημονικός συντονιστής της Μίλαν, καθιστώντας τον τον μοναδικό εν ενεργεία ψυχολόγο της Serie A. Μετά από ένα επιτυχημένο ξεκίνημα στον σύλλογο που τον είδε να κερδίζει την υποστήριξη του μάνατζερ Arrigo Sacchi, οι υπηρεσίες του Demichelis είχαν μεγάλη ζήτηση. Αξιοποιώντας την ευκαιρία, εξασφάλισε επένδυση για ένα εξειδικευμένο εργαστήριο ψυχολογίας με έδρα το Milanello, το προπονητικό κέντρο του συλλόγου. Το Mind Room μόλις είχε γεννηθεί. Ο σκοπός του ήταν διπλός.

Πρώτον, επέτρεψε στον Demichelis να κάνει ομαδικές συνεδρίες, ικανοποιώντας την αυξανόμενη όρεξη της ομάδας της Μίλαν για ψυχολογική υποστήριξη. Δεύτερον, έδωσε την ευκαιρία να απαντήσει σε μια ερώτηση με την οποία είχε παλέψει εδώ και καιρό: Πώς προσπαθείτε να ποσοτικοποιήσετε και να υποστηρίξετε επιστημονικά την ψυχολογική ανάπτυξη ενός παίκτη, συνδέοντάς το με τις επιδόσεις στο γήπεδο;

Το Mind Room λειτούργησε ως εν μέρει ιερό, εν μέρει πνευματικό κέντρο εκπαίδευσης. Ομάδες έως και οκτώ μελών της πρώτης ομάδας – κάθονταν σε υπερσύγχρονες καρέκλες μηδενικής βαρύτητας – ήταν συνδεδεμένες με εξοπλισμό, συμπεριλαμβανομένων μηχανημάτων πολυγράφου, που χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση δεικτών όπως η αρτηριακή πίεση και οι ρυθμοί αναπνοής. Ένα γυάλινο χάσμα χώριζε τους παίκτες και έναν φιλομαθή Ντεμικέλις, ο οποίος έψαχνε για φυσιολογικά σημάδια της ψυχικής κατάστασης ενός παίκτη (ή αυτό που ονόμασε «αντικειμενικά δεδομένα στην «νοητική περιοχή»»).

Για παράδειγμα, εάν ένας παίκτης έλεγε ότι ένιωθε αναστολή ή έλλειψη αυτοπεποίθησης λόγω μυϊκής καταπόνησης, ο Demichelis θα διεξήγαγε ένα τεστ ηλεκτρομυογράφημα για να μετρήσει τη μυϊκή ηλεκτρική δραστηριότητα. Οι μετρήσεις του επέτρεψαν να ποσοτικοποιήσει καταστάσεις όπως η «σφιχτότητα» μετά τον αγώνα και να λάβει ανάλογες διορθωτικές ενέργειες, συμπεριλαμβανομένης της προσεκτικά βαθμονομημένης προπόνησης αναπνοής.

Με αυτόν τον τρόπο, το Mind Room όχι μόνο βοηθούσε τη σωματική ανάκαμψη και απόδοση, αλλά επίσης υποστήριζε την ανάπτυξη ψυχολογικών χαρακτηριστικών όπως η αυτοπεποίθηση. Ο Demichelis χρησιμοποίησε επίσης αποτελέσματα από τεστ Mind Room για να επινοήσει ασκήσεις γνωστικής εκπαίδευσης. Αυτά αφορούσαν τη χρήση συσκευών βιοανάδρασης, όπως ηλεκτρόδια, τα οποία, όταν τοποθετηθούν στο τριχωτό της κεφαλής ενός ατόμου, μπορούν να παρακολουθούν την ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου. Βλέποντας πώς συμπεριφέρονται οι νευρώνες ενός ατόμου, καθίσταται δυνατό να εστιάσουμε στην ενίσχυση των συνάψεων που σχετίζονται με δεξιότητες όπως η επίλυση προβλημάτων. Αυτός ο τύπος θεραπείας έχει σχεδιαστεί για να βοηθήσει τους παίκτες να διαμορφώσουν εκ νέου τον τύπο της αρνητικής «εσωτερικής ομιλίας» που μπορεί να τους επηρεάσει σε καταστάσεις υψηλής πίεσης. Ο Baresi, ο Baggio και ο Donadoni ήταν μεταξύ αυτών που νοσηλεύτηκαν.

Ο Ντεμικέλις λέει: “Ένας από αυτούς μου είπε, “Άφησα την μπάλα κάτω και έκανα τρία τέσσερα βήματα πίσω. Και μετά πέρασε μια μικρή σκέψη από το μυαλό μου: τι θα γίνει αν χάσω;””. “Είπε, “Αυτό με χτύπησε. Άρχισα να κοιτάζω την μπάλα σαν να ήταν τίγρη. Μετά κοίταξα τον προπονητή: μια άλλη τίγρη. Μετά κοίταξα τους παίκτες και τους συμπαίκτες μου: άλλες 21 τίγρεις. Μετά σκέφτηκα για τους ανθρώπους που έβλεπαν στο σπίτι. Σε μια στιγμή, είχα 4 δισεκατομμύρια τίγρεις να με κοιτάζουν. Έτρεμα. Ένιωσα σύγχυση. Σχεδόν ένιωσα να κλάψω».

Πέρα από την ανακούφιση από το άγχος και τη γνωστική προπόνηση, το Mind Room εστίασε επίσης στη βελτίωση της ταχύτητας αντίδρασης των παικτών χρησιμοποιώντας τεστ χρόνου απόκρισης. Στους συμμετέχοντες παρουσιάστηκαν δύο κουμπιά και ένα ζευγάρι λάμπες, κάνοντας κλικ στο αριστερό ή το δεξί κουμπί, εάν η αντίστοιχη λάμπα άναβε. Τα βέλη που αναβοσβήνουν – που συχνά δείχνουν προς την αντίθετη κατεύθυνση από το φως που ήταν αναμμένο – χρησιμοποιήθηκαν για να προσθέσουν μεγαλύτερο βαθμό δυσκολίας στην εξέταση. Αν και η ιδέα ακούγεται βασική, η μείωση του χρόνου που απαιτείται για τους παίκτες για να ανταποκριθούν σε ταχέως μεταβαλλόμενες καταστάσεις εντός γηπέδου -ακόμη και κατά μερικά δέκατα του δευτερολέπτου- θεωρήθηκε ως ένας ακόμη τρόπος με τον οποίο η Μίλαν θα μπορούσε να επεκτείνει την καριέρα ισχυρών όπως ο Alessandro Costacurta και Paolo Maldini, που έπαιξαν μέχρι τα 41 τους.

«Δεν μπορείς να εκπαιδεύσεις 37χρονους παίκτες για να γίνουν σωματικά πιο γρήγοροι, αλλά μπορείς να τους εκπαιδεύσεις να γίνουν πιο γρήγοροι στην ανάλυση καταστάσεων», λέει ο Demichelis. “Εάν μπορούν να επεξεργάζονται δεδομένα πιο γρήγορα, μπορούν να πάρουν πιο γρήγορες αποφάσεις. Γι’ αυτό μπορέσαμε να κρατήσουμε τους παίκτες σε λειτουργία.” Ο Clarence Seedorf ήταν η ενσάρκωση αυτού του ήθους. Με το παρατσούκλι «The Professor» από τους συμπαίκτες, ο Seedorf επισκεπτόταν τακτικά το Mind Room, το οποίο θεωρούνταν ο ψυχολογικός «σταθμός» μέσα σε ένα ευρύτερο σωματικό και νοητικό «κύκλωμα», αλλιώς γνωστό ως Milan Lab. Η αφοσίωση του Ολλανδού στην αυτο-ανάπτυξη θα απέδιδε με περισσότερους από έναν τρόπους.

Ο Demichelis εξηγεί: “Ο γενικός διευθυντής του Milan Lab του είπε: “Ουάου, είσαι 31, αλλά από άποψη φυσικής κατάστασης είσαι 26. Η βιολογική σου ηλικία είναι πολύ, πολύ νεότερη”. “Ο Σέεντορφ είπε, “Δώστο μου αυτό γραμμένο”. Πήγε στον Διευθύνοντα Σύμβουλο και είπε, “Κοίτα τι λέει το εργαστήριό σου για μένα. Είμαι 26, βιολογικά μιλώντας, οπότε επεκτείνετε το συμβόλαιό μου για τέσσερα ακόμη χρόνια.” Και το έκαναν!»

Η φυσιολογία του Seedorf που αψηφούσε την ηλικία ίσως βοηθήθηκε από τους καθημερινούς εξάλεπτους ελέγχους υγείας που παρουσίασε ο Demichelis, ως μέρος του ρόλου του ως επιστημονικού συντονιστή του συλλόγου. Συνδυάζοντας δεδομένα GPS με φυσιολογικές μετρήσεις όπως η μεταβλητότητα του καρδιακού ρυθμού, οι έλεγχοι χρησιμοποιήθηκαν για την ανάπτυξη ενός συστήματος «βαθμολόγησης κινδύνου». Παρακολουθώντας τις αλλαγές στο σκορ ενός παίκτη έναντι μιας βασικής γραμμής, ο Demichelis ήταν σε θέση να υποδείξει πιθανή ευαισθησία σε τραυματισμό και να εφαρμόσει προληπτικά θεραπεία.

Για παράδειγμα, μια πτώση 10% στο σκορ ενός παίκτη θα δημιουργήσει μια κίτρινη σημαία, με μια μείωση 20% με αποτέλεσμα μια πορτοκαλί σημαία. Μια μείωση 30% θα σήμαινε μια κόκκινη σημαία και προληπτική θεραπεία στο Mind Room. Σύμφωνα με τον Ντεμικέλις, οι μέθοδοι που βοήθησε να εισαχθούν συνέβαλαν στο να μειώσει η Μίλαν τους τραυματισμούς των μαλακών μορίων κατά 91% κατά τη διάρκεια της θητείας του στον σύλλογο. Είναι ένα εντυπωσιακό στατιστικό στοιχείο που έγινε δυνατό εν μέρει από την υποστήριξη που έλαβε το Mind Room τόσο σε επίπεδο συνεδριάσεων όσο και σε διευθυντικό επίπεδο. «Είχα τους παίκτες στο πλευρό μου γιατί είχαμε τον σύλλογο με το μέρος μας.» λέει ο Ντεμικέλις. “Είχαμε τον προπονητή στο πλευρό μας γιατί πίστευε στη φιλοσοφία μας. Τότε, είπε στους παίκτες, “Δεν παίζεις ποδόσφαιρο με το πόδι σου. Παίζεις ποδόσφαιρο με τον εγκέφαλό σου”. Είναι μεγάλο πλεονέκτημα για έναν αθλητικό ψυχολόγο».

Η αποχώρηση των Ancelotti και Demichelis το 2009 ουσιαστικά τερμάτισε τη χρήση του Mind Room στο Milanello, αλλά το ιταλικό ζευγάρι δημιούργησε μια αντίστοιχη βάση στο Stamford Bridge μετά την ένταξή του στην Chelsea.

Ο Petr Cech ήταν μεταξύ πολλών παικτών που είχαν την ευκαιρία να επωφεληθούν από τις μεθόδους που χρησιμοποίησε ο Demichelis στο Μιλάνο, τις οποίες ο καθηγητής ψυχολογίας Marc Jones περιγράφει ως πραγματικά καινοτόμες. «Το Mind Room άνοιγε νέους δρόμους όσον αφορά την ενσωμάτωσή του στο προπονητικό περιβάλλον», λέει ο Jones, ο οποίος έχει συνεργαστεί με πολλούς ποδοσφαιρικούς συλλόγους. «Το γεγονός ότι υπήρχε φυσική παρουσία στο προπονητικό γήπεδο της Μίλαν ήταν, αναμφίβολα, η εξαίρεση παρά ο κανόνας».

Ο Τζόουνς ελέγχει τον Τζον Σάιερ και τον Κρις Κόνολι – που αμφότεροι παρείχαν ψυχολογική υποστήριξη στους παίκτες της Τότεναμ στις αρχές της δεκαετίας του 1980 – ως οιονεί πρόδρομοι του Ντεμικέλις, αλλά πρέπει να ανατρέξετε στο 1958 και στον Βραζιλιάνο νικητή του Παγκόσμιου Κυπέλλου ψυχολόγο Ζοάο Καρβαλάες για να βρείτε έναν παρόμοιο διακοσμημένο παράδειγμα εργαστηρίου αφιερωμένου στην εκπαίδευση γνωστικών δεξιοτήτων. Ενώ η ανάσυρση του τροπαίου της Μίλαν δείχνει τον αντίκτυπο του Mind Room, η δημόσια μαρτυρία των διευθυντών που υποστήριξαν το πνευματικό τέκνο του Demichelis είναι ίσως εξίσου σημαντική. Στο βιβλίο του «The Immortals», η εκτίμηση του Sacchi για το εργαστήριο είναι τέτοια που περιγράφει τον Demichelis ως «έναν ψυχολόγο που χρειαζόμουν περισσότερο από τους παίκτες».

Ο Αντσελότι, εν τω μεταξύ, μίλησε για την «αξία» που προσέθεσε ο Ντεμικέλις στην Τσέλσι «με την εμπειρία του από το εργαστήριο του Μιλάνου». Την εκτίμηση φαίνεται να απηχούν οι παίκτες με τους οποίους συνεργάστηκε ο Ντεμικέλις. Το 2014, μετά τον διορισμό του ως προπονητής της Μίλαν, ο Σέεντορφ παρέσυρε τον πρώην συνάδελφό του πίσω στο Σαν Σίρο. Η επανένωση ήταν βραχύβια – η διευθυντική βασιλεία του Seedorf έληξε μετά από τέσσερις μήνες – αλλά η μακροχρόνια κληρονομιά του Mind Room είναι καλά εδραιωμένη. Η επιτομή της καινοτομίας που χαρακτήριζε τη λειτουργία της Μίλαν εκτός και εντός γηπέδου κατά τη δεκαετία του 1990, τη ρίζα του ιδρυτή της.

«Βελτιώσαμε δεξιότητες που είναι πολύ καλά καθορισμένες: ανάκαμψη, προσοχή, αντοχή, ταχύτητα στην ανάλυση καταστάσεων και στη λήψη αποφάσεων», λέει ο Demichelis. «Η διαφορά είναι ότι οι παίκτες μας μπόρεσαν να αναπτύξουν αυτές τις δεξιότητες υπό πίεση. «Ως παίκτης, πρέπει να έχεις αυτή την ικανότητα αν πρόκειται να εκτελείς πέναλτι στον τελικό του Παγκοσμίου Κυπέλλου».

Πηγή: BBC
Mετάφραση: Σπύρος Αμπελάκης