«Γνωσιακό Συμπεριφορικό Δράμα»: Η μέθοδος – «όπλο» για την αντιμετώπιση των παιδικών φοβιών διακρίνεται διεθνώς

Ο μικρός Έρικ που φοβάται το κούρεμα και τα κομμωτήρια αντιμετωπίζει τον τρομερό Ψαλιδοχέρη προκειμένου να σώσει το λιονταράκι του…

Ο μικρός Έρικ είχε πάνω έναν χρόνο να κόψει τα μαλλιά του εξαιτίας της φοβίας του για τo κούρεμα όταν ξεκίνησε την παρέμβαση και όχι μόνο δεν είχε καμία επιθυμία να αντιμετωπίσει τη φοβία του, αλλά η παραμικρή αναφορά στο θέμα μπορούσε να οδηγήσει σε θερμό επεισόδιο (εκρήξεις θυμού / κλάματα).

Ωστόσο μέσα στο πλαίσιο της φανταστικής ιστορίας, δεν δίστασε να αντιμετωπίσει τον τρομερό Ψαλιδοχέρη (φοβικό ερέθισμα) και να κουρευτεί προκειμένου να σώσει το αγαπημένο του λιονταράκι που ήταν παγιδευμένο.

Το παραπάνω απόσπασμα αποτελεί μέρος του άρθρου της καινοτόμου μελέτης της Δρος Χάριτος Καρνέζη και του καθηγητή Kevin Tierney με τίτλο “Treating specific phobias in high functioning children with autism, using the Cognitive Behaviour Drama (CBD) model: A case study” δημοσιεύτηκε στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό (peer- reviewed Journal) “Practice Innovations”, της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρίας (APA, American Psychological Association).

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη επιστημονική και επαγγελματική οργάνωση ψυχολόγων στις Ηνωμένες Πολιτείες και ταυτόχρονα το μεγαλύτερο σωματείο ψυχολόγων στον κόσμο.

Το άρθρο περιγράφει πώς το μοντέλο ΓΣΔ παρείχε το κίνητρο σε ένα εξάχρονο αγόρι με διάγνωση αυτισμού, τον Έρικ, να συμμετάσχει σε μια διαδικασία σταδιακής έκθεσης στο φοβικό ερέθισμα (κομμωτήριο στην συγκεκριμένη περίπτωση), που οδήγησε στην πλήρη εξάλειψη του φόβου του, καθώς και στη διατήρηση των αποτελεσμάτων της θεραπείας για έναν χρόνο μετά την παρέμβαση.

Η ικανοποίησή του μάλιστα που τα κατάφερε, έγινε ιδιαιτέρως αντιληπτή στις επόμενες συνεδρίες, καθώς αποζητούσε επίμονα τον Ψαλιδοχέρη για να ξανακουρευτεί και μιλούσε ακατάπαυστα για τα οφέλη του κουρέματος. Η στάση του αυτή είναι ενδεικτική της καίριας σημασίας που έχει για την αυτοεκτίμηση και αυτοεικόνα ενός παιδιού η άμεση αντιμετώπιση φοβιών, ακόμα και όταν δεν επηρεάζουν την λειτουργικότητά τους στην καθημερινότητα, όπως στην περίπτωση του Έρικ.

Τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης υποστηρίζουν προγενέστερες μελέτες των Καρνεζη και Tierney αναφορικά με την αποτελεσματικότητα του ΓΣΔ στην αντιμετώπιση ειδικών φοβιών σε παιδιά με διαταραχές αυτιστικού φάσματος.

Το παραπάνω αποτιμάται ως μια νέα σημαντική διεθνής επιστημονική διάκριση για το Γνωσιακό Συμπεριφορικό Δράμα (ΓΣΔ), ως μεθόδου εξάλειψης παιδικών φοβιών.

Τι είναι το Γνωσιακό Συμπεριφορικό Δράμα (ΓΔΣ);

Πρόκειται για ένα ψυχοπαιδαγωγικό μοντέλο βασισμένο σε επιστημονική μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο πανεπιστήμιο Trinity της Ιρλανδίας και είναι ειδικά σχεδιασμένο για την αντιμετώπιση των κοινωνικών και επικοινωνιακών δυσκολιών που συχνά αντιμετωπίζουν παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση, υψηλής λειτουργικότητας αυτισμό (ΥΛΑ) και σύνδρομο Asperger. Το ΓΣΔ συνδυάζει για πρώτη φορά την τέχνη του θεάτρου με αρχές και τεχνικές από θεραπευτικές μεθόδους της ψυχολογίας, όπως η γνωσιακή και η συμπεριφορική.

Η παρούσα μελέτη που υλοποιήθηκε στο πανεπιστήμιο του Δουβλίνου της Ιρλανδίας (Trinity College Dublin) προτείνει το μοντέλο Γνωσιακού Συμπεριφορικού Δράματος (ΓΣΔ) ως μέσο αντιμετώπισης μιας εκ των μεγαλυτέρων προκλήσεων στη θεραπεία παιδικών φοβιών -αυτή της έλλειψης κινήτρου και της αντίστασης στη θεραπεία.

Πώς μια διαδραστική περιπέτεια βοηθά το παιδί να ξεπεράσει τους φόβους του;

Το θεραπευτικό πρωτόκολλο του ΓΣΔ συνδυάζει γνωσιακές και συμπεριφορικές προσεγγίσεις, που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές για την εξάλειψη φοβιών κυρίως σε ενήλικες, με την τέχνη του δράματος προκειμένου να δημιουργήσει ένα πρόγραμμα προσαρμοσμένο αναπτυξιακά σε μικρότερα παιδιά που δεν έχουν την ψυχοσυναισθηματική ωριμότητα να ανταποκριθούν και να ωφεληθούν από τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία στην κλασική της μορφή. Μέσα από διαδραστικές περιπέτειες βασισμένες στα ειδικά ενδιαφέροντα τους, επιχειρείται η δημιουργία ενός φανταστικού πλαισίου που θα δελεάσει ακόμα και τα πιο απρόθυμα παιδιά να συμμετέχουν στην θεραπευτική διαδικασία η οποία είναι δομημένη κατά τέτοιο τρόπο ώστε να τους παρέχει τις δεξιότητες και το κίνητρο να αντιμετωπίσουν το φοβογόνο ερέθισμα.

Πού έγκειται η καινοτομία της συγκεκριμένης μελέτης;

Μιλάμε ίσως για τη μοναδική μελέτη για φοβίες στην παγκόσμια βιβλιογραφία όπου ο στόχος της θεραπείας δεν γνωστοποιείται στον θεραπευόμενο, δεν συζητείται κατά τη διάρκεια της θεραπείας και η συναίνεσή του δεν αποτελεί προϋπόθεση συμμετοχής, αλλά αναπόσπατο κομμάτι της στοχοθεσίας της παρέμβασης.

Η απόκρυψη μάλιστα του θεραπευτικού στόχου από το παιδιά αποτελεί το βασικό πυλώνα της επιτυχίας του ΓΣΔ, που έχει ως πρωταρχικό στόχο να τονώσει την αυτοεκτίμησή τους δίνοντας έμφαση στις δυνατότητες και όχι στις δυσκολίες και στα ελλείμματά τους, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα μοτίβο υποστήριξης θετικών συμπεριφορών και προσδοκιών αυτό-αποτελεσματικότητας που θα συμβάλει προοδευτικά στην επιτυχή αντιμετώπιση απαιτητικότερων δοκιμασιών, όπως αυτή της έκθεσης στο φοβικό ερέθισμα.

Πώς ο τρομερός Ψαλιδοχέρης τελικα «βοηθά» το παιδί;

Η χρήση της δραματικής μεταφοράς που δικαιολογεί τη φοβία (π.χ. στην περίπτωση της φοβίας του Ερικ για το κούρεμα, ο κουρέας δεν ήταν ένας απλός άνθρωπος αλλά ο τρομερός Ψαλιδοχέρης που φημολογείται ότι τρώει παιδιά) συμβάλλει περαιτέρω στην προστασία της αυτοεικόνας τους. Συγχρόνως, τους επιτρέπει να υιοθετήσουν μέσα στη φανταστική ιστορία μια διαφορετική ταυτότητα και κατ’ επέκταση συμπεριφορά (του ατρόμητου υπερήρωα που ξεπερνάει όλα τα εμπόδια), από αυτήν που έχουν στην πραγματική τους ζωή (φοβος για τα κουρεία παραδείγματος χάριν), σπάζοντας έτσι τη συμπεριφορική αλυσίδα που συνδέει το φοβικό ερέθισμα με την δυσλειτουργική συμπεριφορά/ αντίδραση (πάλης ή αποφυγής).

Τέλος, η αποσιώπηση του στόχου παρέμβασης διευκολύνει και επιταχύνει την δημιουργία μιας καλής θεραπευτικής σχέσης, αφού το παιδί δεν βλέπει τη συνεδρία σαν απειλή και τον θεραπευτή σαν αντίπαλο, αλλά ως ισότιμο συμπαίκτη και συνδημιουργό μιας διαδραστικής περιπέτειας στην οποία έχει τον έλεγχο και βιώνει την ικανοποίηση της επιτυχίας.

• Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε την ιστοσελίδα: www.cbdmethod.com ή επικοινωνήστε με τη Δρα Χάρις Καρνέζη 6944171522 – karnezih@tcd.ie