«Jojo Rabbit»

Στα Φεστιβάλ του Κόσμου: Τορόντο 2019

Γράφει ο Αλέξανδρος Ρωμανός Λιζάρδος

Στις 15 Σεπτεμβρίου, το 44ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Τορόντο ολοκλήρωσε τη δεκαήμερη γιορτή της 7ης Τέχνης με την ανακοίνωση των βραβείων. Με αφορμή τις περίπου 40 ταινίες που παρακολούθησα, μοιράζομαι μαζί σας μερικές σκέψεις. Θα ήθελα να σας προκαταβάλω ότι στο πλαίσιο ενός φεστιβάλ -όπου βλέπεις ακόμα και πέντε ταινίες στη σειρά, κάνεις συνεντεύξεις, ενημερώνεσαι για την επικαιρότητα- ενδέχεται να έχεις αδικήσει κάποια ταινία. Όποιες από αυτές αξίζουν μια δεύτερη ανάγνωση, επιλέγω να την κάνω με την κυκλοφορία τους στη χώρα μας. Οι πρώτες σκέψεις όμως δίνουν ένα στίγμα πιο αυθόρμητο, λιγότερο φιλτραρισμένο και σίγουρα πιο άμεσο.

Η πιο εμπνευσμένη αντιπολεμική πικρή κωμωδία των τελευταίων χρόνων καταφέρνει αυτό που απέτυχε να κάνει με ειλικρίνεια το La vita è bella – να δείξει τη φρίκη του πολέμου από την οπτική ενός παιδιού που έχει συνταχθεί με τον παραλογισμό του φανταστικού του φίλου, του Αδόλφου Χίτλερ.

Ο Jojo (Roman Griffin Davis) βρίσκεται σε κατασκήνωση εκπαίδευσης πολεμιστών στο πλευρό του Γ’ Ράιχ. Τα παιδιά παίρνουν όπλα, δηλώνουν πίστη και υποταγή στον χιτλερικό παραλογισμό, ενόσω δέχονται πλύση εγκεφάλου για τους «τερατόμορφους Εβραίους» και την ανάγκη να αφαιρείς τη ζωή όποιου κρίνεις κατώτερο ή διαφορετικό. Στη μεγάλη δοκιμασία του – κατά την οποία πρέπει να στραγγαλίσει ένα κουνέλι, ο 10χρονος (κάπου τόσο είναι) θα αποτύχει και έτσι θα αποκτήσει το κοροϊδευτικό προσωνύμιο Jojo Rabbit που θα τον ακολουθεί σαν κατάρα σε ό,τι κι αν κάνει. Με τον Χίτλερ (ο σκηνοθέτης της ταινίας Taika Waititi υποδύεται με λαχταριστή χάρη τον Αυστριακό εξολοθρευτή) στη φαντασία του και στο πλευρό του, θα προετοιμάζεται για τις μάχες χωρίς ακόμα να έχει μάθει να δένει τα παπούτσια του, να κάνει δηλαδή «λαγουδοαυτάκια», όπως θα του πει και η αντιστασιακή μητέρα του Rosie (Scarlett Johansson).

Η παιδική ηλικία στο βωμό μιας θυσίας χωρίς πραγματικό αποδέκτη γίνεται υλικό μιας πικρής κωμωδίας που, παρ’ όλη την πρωτοτυπία της, μας παραπέμπει συνειρμικά σε ένα πολιτικών προεκτάσεων «Γιο του Ράμπο» (Son of Rambo) αν τον σκηνοθετούσε ο Wes Anderson. Ευτυχώς για εμάς, αυτή η κινηματογραφική τερατογέννεση δεν επιτελείται γιατί πίσω από την κάμερα, στο σενάριο, στον πρωταγωνιστικό ρόλο και στη σκηνοθεσία βρίσκεται ο δημιουργός του What we do in the shadows. Μ’ έναν καταρράκτη έμπνευσης, σκηνοθετεί, γράφει και πρωταγωνιστεί σε μια πολιτική ταινία χωρίς ψήγμα διδακτισμού, η οποία μιλάει για το τότε και το σήμερα, το πριν και το μετά, τα θύματα που έγιναν θύτες χωρίς τη θέληση τους. Με πλειάδα εξαιρετικών καρατεριστών, που στο φτερό γλιτώνουν την πρόσκρουση με τα όρια, το Jojo Rabbit είναι όχι μόνο ό,τι καλύτερο έχει να αναδείξει η φετινή διοργάνωση του Φεστιβάλ του Τορόντο (μαζί με το Marriage Story), αλλά ίσως η πιο πρωτότυπη απόπειρα να μιλήσεις για θέματα ταμπού ντόμπρα και με πρόθεση πρόληψης ανάλογων καταστάσεων στο κοντινό μέλλον.

Αυτή η τόσο παράξενη αντιπολεμική ταινία θα μας θυμίσει -δια στόματος ενός χαρακτήρα -ότι «it is not a good time to be a nazi» – πως ουδέποτε υπήρξε αυτή η εποχή· όλα αυτά με μουσική υπόκρουση το Heros που ερμήνευσε ο David Bowie στα γερμανικά. H Scarlett Johansson υποδύεται μια κατανυκτική μητέρα με χιούμορ και μέτρο. Ο Sam Rockwell δίνει μια εξωστρεφή ερμηνεία και σε καθηλώνει στην ελάχιστη σε διάρκεια παρουσία του. Ακόμα και η -για εμένα- υπερβολική σε κάθε παρουσία της Rebel Wilson, δεν διαπερνά τον χώρο που της αναλογεί. Η ψυχή όμως της ταινίας είναι -και παραμένουν- ο νεαρός Roman Griffin Davis στο κινηματογραφικό του ντεμπούτο και ο χιουμορίστας οραματιστής Taika Waititi, που ευτυχώς ήρθε να καλύψει το κενό που αφήνει ταινία την ταινία ο Tim Burton, ο οποίος με συνέπεια τα τελευταία χρόνια μάς απογοητεύει.

Ο Χίτλερ έχασε τον πόλεμο, και ως αντιπαράδειγμα -ευτυχώς- εμπνέει μια ταινία που θα χαρώ πολύ αν κερδίσει στις μεγάλες κατηγορίες των Oscar. Το Jojo Rabbit δείχνει να είναι η καλύτερη μουσική εξόδου της 20th Century Fox στο νέο αιώνα της Disney, της οποίας η φανφάρα προβλέπω πως θα μας απογοητεύσει κινηματογραφικά.

*Η κριτική της ταινίας γράφτηκε μετά την προβολή του φιλμ στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Τορόντο.

Φωτογραφίες: TIFF/Getty Wire Images
Βίντεο: TIFF/TIFF Talks