«Δυστυχώς απουσιάζατε» («Sorry we missed you»)

Στα Φεστιβάλ του Κόσμου: Τορόντο 2019

Γράφει ο Αλέξανδρος Ρωμανός Λιζάρδος

Στις 15 Σεπτεμβρίου, το 44ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Τορόντο ολοκλήρωσε τη δεκαήμερη γιορτή της 7ης Τέχνης με την ανακοίνωση των βραβείων. Με αφορμή τις περίπου 40 ταινίες που παρακολούθησα, μοιράζομαι μαζί σας μερικές σκέψεις. Θα ήθελα να σας προκαταβάλω ότι στο πλαίσιο ενός φεστιβάλ -όπου βλέπεις ακόμα και πέντε ταινίες στη σειρά, κάνεις συνεντεύξεις, ενημερώνεσαι για την επικαιρότητα- ενδέχεται να έχεις αδικήσει κάποια ταινία. Όποιες από αυτές αξίζουν μια δεύτερη ανάγνωση, επιλέγω να την κάνω με την κυκλοφορία τους στη χώρα μας. Οι πρώτες σκέψεις όμως δίνουν ένα στίγμα πιο αυθόρμητο, λιγότερο φιλτραρισμένο και σίγουρα πιο άμεσο.

Ο Ricky (Chris Hichen) έχει απελπιστεί με τις οικονομικές δυσπραγίες. Θέλοντας να αποκτήσει ένα κεραμίδι πάνω απ’ το κεφάλι του –και το κεφάλι της οικογένειας Turner-, θα δεχτεί εργασία χωρίς συμβόλαιο, με υπερβολικές εργατοώρες που δεν πληρώνονται υπερωριακά, χωρίς τις ανάλογες παροχές που οφείλουν να προσφέρουν οι εργοδότες βάσει νόμου. Η επιλογή δεν έρχεται αβίαστα και -φυσικά- χωρίς συνέπειες. Για να μπορέσει να δώσει την υποχρεωτική εγγύηση, η σύζυγός του Abbie (Debbie Honeywood) θα πουλήσει το αυτοκίνητό της, το μοναδικό όχημα που έχει για να μετακινείται στη δουλειά της. Καθημερινά, όσο εκείνος θα κάνει δρομολόγια, εκείνη θα περιποιείται ηλικιωμένους ή άτομα με αδυναμία να αυτοεξυπηρετηθούν: θα τους ταΐζει, θα τους κάνει μπάνιο, θα τους κρατάει συντροφιά. Η ανεκτίμητη προσφορά της όμως πέρα από την υπομονή, είναι η πηγαία ανθρωπιά της. Ούτε στη δική της δουλειά μετρούν οι υπερωρίες, ούτε ο υπερβάλλων ζήλος αξιολογείται ανάλογα. Εύσημα κανείς τους δεν παίρνει, αλλά πραγματικά δεν τα χρειάζονται. Τα δύο τους παιδιά ουσιαστικά μεγαλώνουν χωρίς οικογένεια αλλά με πολλή αγάπη.

Σε αυτή την αντίφαση πάνω, ο Ken Loach χτίζει μια ευαίσθητη, ανθρώπινη ελεγεία για τους δεσμούς της οικογένειας που αντιμετωπίζει τις δυσκολίες με σθένος και κατάνυξη ελπίζοντας σ’ ένα καλύτερο αύριο. Με τον Paul Laverty για ακόμα μία φορά στο σενάριο, ο νόμος της προσφοράς συνάδει με τις ανάγκες της ζήτησης· με πιο απλά λόγια, και οι δύο προσφέρουν τον καλύτερο εαυτό τους για να χρωματίσουν με αγάπη μια τρυφερή ταινία, να καταδικάσουν τη φθίνουσα πορεία του κράτους πρόνοιας, να υπογραμμίσουν ότι οι άνθρωποι με τις αδυναμίες τους οφείλουν να αντιστέκονται στην καταπάτηση των δικαιωμάτων τους. Με ερασιτέχνες ηθοποιούς, το αποτέλεσμα είναι ακόμα πιο επαγγελματικό. Το διπλό μήνυμα του τίτλου, ένα χαρτί προκατασκευασμένης απολογίας μιας μη γενομένης συνάντησης αγοραστή και υπαλλήλου παράδοσης, συναντά τη συγγνώμη της εργατικής τάξης που δεν κατάφερε να αλλάξει πολλά πράγματα, τη συγγνώμη για όλα όσα έχασαν στην προσπάθεια να κερδίσουν μια ομαλή καθημερινότητα.

Ο Loach όμως δεν είναι σπουδαίος για αυτά τα τετριμμένα – ζει μέσα στα γεγονότα και τις καταστάσεις. Ποιος άλλος σκηνοθέτης της γενιάς του θα υποστήριζε ένα από τα νέα μέλη της οικογένειας, όταν του στερούν το κινητό του ως τιμωρία, με την ακόλουθη διατύπωση: «Επέστρεψε αμέσως το κινητό του Sebastian…», θα πει η Abbie στον Ricky, «και ζήτα του συγνώμη. Σε αυτό το κινητό είναι όλη του η ζωή: οι φίλοι του, τα παιχνίδια του. Με αυτό το κινητό επικοινωνεί».

Τελικά, ο τίτλος της ταινίας είναι το αίσθημα του σινεφίλ όταν τρία χρόνια μετά τη δήλωση του Ken Loach πως δεν θα ξαναγυρίσει ταινία, βλέπεις αυτό το αριστούργημα. Κύριε Loach, εμείς ζητάμε συγγνώμη που –κινδυνέψαμε- να σας χάσουμε. Η φωνή σας είναι και δική μας φωνή όταν σιωπούμε από συνήθεια.

Σύντομα -μετά τις προβολές στο Σαν Σεμπαστιάν και στη Ζυρίχη- φτάνει και στις ελληνικές αίθουσες στα τέλη του μήνα. Φροντίστε να μην απουσιάζετε… Διότι αν απουσιάσετε, το «δυστυχώς» θα πάει σε εσάς που τη χάσατε!

*Η κριτική της ταινίας γράφτηκε μετά την προβολή του φιλμ στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Τορόντο.

Φωτογραφίες: TIFF