Τέχνη και δημόσιος χώρος

Το ert.gr ταξιδεύει στην Πράγα και επισκέπτεται μία από τις μεγαλύτερες πολιτιστικές διοργανώσεις.

του Θωμά Σίδερη

Η «Prague Quadrennial», είναι μία ομπρέλα πολιτιστικών δράσεων, που όπως λέει και το όνομά της, διοργανώνεται κάθε τέσσερα χρόνια. Καταφέρνει να συγκεντρώνει πρωτοπόρους και ξεχωριστούς νέους καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο σε μία γιορτή που φέρνει τον πολιτισμό στον δημόσιο χώρο και τον διαχέει με έναν τρόπο μοναδικό στην πόλη.

Η Πράγα είναι μία ξεχωριστή ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Εκεί που νομίζεις ότι βρίσκεις κοινά χαρακτηριστικά με άλλες πόλεις, την ίδια στιγμή επιβεβαιώνεις τη μοναδικότητά της. Πίσω από τη θορυβώδη τουριστική βιτρίνα της, ορδές τουριστών κατακλύζουν το θαυμάσιο κέντρο της και συνωστίζονται στη Γέφυρα του Καρόλου, η Πράγα και κατ’ επέκταση η Τσεχία έχει να επιδείξει καινοτομία, τεχνολογικά επιτεύγματα και αξιοθαύμαστα πολιτιστικά γεγονότα.

Ένα απόγευμα, πίνοντας καφέ στο ιστορικό κέντρο, σε μία καφετέρια-γκαλερί που ανήκει στην οικογένεια του συγγραφέα και μετέπειτα Προέδρου της χώρας Βάτσλαβ Χάβελ και συζητώντας με την καθηγήτρια Ιστορίας στο πανεπιστήμιο του Καρόλου Καταρζίνα Κράλοβα, μου επιβεβαίωσε μερικές παρατηρήσεις που είχα κάνει τις προηγούμενες μέρες. Η Τσεχία είναι μία ήρεμη χώρα, με κοινωνική ειρήνη, με έναν από τους χαμηλότερους δείκτες ανεργίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την ίδια στιγμή με μία στάση απέναντι στους ξένους και μετανάστες, αν όχι ξενοφοβική, τουλάχιστον σκεπτικιστική. Αλλά για να κατανοήσεις το παρόν πρέπει να ανατρέξεις στο παρελθόν και να το ανασυνθέσεις.

Την ώρα που η μικρή πρωτεύουσα της Τσεχίας ασφυκτιά κάτω από το τουριστικό βάρος, που ναι μεν φέρνει συνάλλαγμα, αλλά απ’ ό,τι φαίνεται αυτό μάλλον δεν πολυενδιαφέρει τους Τσέχους, την ίδια ώρα η καρδιά της πόλης λειτουργεί ακατάπαυστα σαν μία μηχανή αναζωογόνησης που διαρκώς παράγει πολιτισμό. Και είναι πράγματι θαυμαστό πώς μία πολιτιστική διοργάνωση που δεν έχει τα χαρακτηριστικά της μπιενάλε, να καταφέρνει να συγκεντρώσει τόσους πολλούς πρωτοποριακούς καλλιτέχνες από κάθε γωνιά της γης: από την Ιαπωνία, τη Μογολία, την Αυστραλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι τη Ρωσία, την Τουρκία, την Ελλάδα και την Κύπρο.

Για 13 μέρες η Πράγα έγινε μία σκηνή πάνω στην οποία συναντήθηκαν αιφνίδια ο δημόσιος χώρος με την καλλιτεχνική έκφραση και δημιουργία. Περφόρμανς, ευφάνταστες εγκαταστάσεις με ενσωματωμένες όλες τις τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις, ιδιαίτερη μνεία στη γιαπωνέζικη εγκατάσταση που γινόταν αντιληπτή με τη μέθοδο της επαυξημένης πραγματικότητας αλλά βαθιά ποιητική ωστόσο, πρωτότυπες κατασκευές και μακέτες, άλλες με έντονο πολιτικό σχολιασμό, όπως της ομάδας καλλιτεχνών από τη Βαρκελώνη που καυτηρίαζε την ωμή αστυνομική βία.

Ένα μεγάλο μέρος των δράσεων ελάμβανε χώρο στην τεράστια πλατεία μπροστά από τα επιβλητικά κτίρια του 18ου αιώνα. Ένα τείχος από λευκά τούβλα, άμεση παραπομπή στα τείχη του ψυχρού πολέμου, το οδόστρωμα της πλατείας χαραγμένο με πολύχρωμες κιμωλίες – όρια και αστικά σύνορα πάνω στα οποία ισορροπούσαν οι περφόρμερς. Ανάμεσά τους και μία ομάδα κοριτσιών, η Κάρλα, η Αλεξάνδρα και η Κατερίνα, οι δύο εξ αυτών γεννημένες στην Ελλάδα, με μία πρωτότυπη περφόρμανς που καλούσε τους επισκέπτες της διοργάνωσης σε ένα ασταμάτητο jumping αναζητώντας το ατομικό DNA μέσα από το DNA της πόλης, με έντονους συμβολισμούς και με μία υποστηριχτική εφαρμογή που κατέβαζαν οι συμμετέχοντες στο κινητό τους τηλέφωνο. Μία ομάδα νέων παιδιών που δούλεψαν σκληρά, σκορπισμένα σε διαφορετικές ευρωπαϊκές πόλεις, που όμως τους ενώνει η νεανική δημιουργία, η ευρηματικότητα και το ταλέντο.

Σημαντικό ρόλο για την επιτυχία της συγκεκριμένης διοργάνωσης έπαιξαν τα τσεχικά κέντρα πολιτισμού, που λειτουργούν σε διάφορες χώρες της Ευρώπης και κινητοποιούν το πολιτιστικό δυναμικό της κάθε χώρας. Ανάλογο κέντρο λειτουργεί και στην Αθήνα, με υπεύθυνη τη Lucie Kuligova, με ποικίλες πολιτιστικές δράσεις που ανιχνεύουν τις κοινές αφετηρίες Ελλάδας και Τσεχίας.