Matrix 4: Οι φιλοσοφικές αναφορές και οι συμβολισμοί που «κληροδοτεί» η τριλογία

Αν υπάρχει μια κοινή αποδοχή για το πρώτο Matrix (αλλά και τις άλλες δύο συνέχειες του), είναι πως το φιλοσοφικό background, τα ερωτήματα που έθετε, οι απαντήσεις αυτών των ερωτημάτων αλλά και οι απορίες που έμεναν στο τέλος, δεν την κατέτασσαν σε μια απλή περιπέτεια.

Φτάνοντας στο τέταρτο μέρος, οι φιλοσοφικές αναφορές που βρίσκονταν στο πυρήνα της τριλογίας του Matrix, δεν θα μπορούσαν να απουσιάζουν από την επανεμφάνιση του Neo και της Trinity στις κινηματογραφικές οθόνες, στο The Matrix Resurrections. Και όπως είναι αναμενόμενο, δημιουργήσαμε μια λίστα με όλα όσα κληροδοτεί η τριλογία στην τέταρτη ταινία της σειράς, για όσους επιλέξετε να πάτε στις αίθουσες, χωρίς να κάνετε επανάληψη με θέαση της τριλογίας κατ’ οίκον.

• Μία από τις πιο εμβληματικές σκηνές του πρώτου Matrix ήταν η πρόσκληση για τον πρωταγωνιστή να ακολουθήσει τη γυναίκα με το τατουάζ του λευκού λαγού. Η αναφορά παραπέμπει στο γνωστό μυθιστόρημα «Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων» του Lewis Carroll. Το βιβλίο βέβαια είχε μια καθαρά Φροϋδική προσέγγιση του ταξιδιού στη λαγουδότρυπα (το αντίστοιχο Matrix), σε αντίθεση με την ταινία, όπου πολλές από τις φιλοσοφικές της αναφορές πατάνε στις θεωρίες του New Order.
• Στο ξεκίνημα της πρώτης ταινίας ο πρωταγωνιστής εμπορεύεται παράνομο λογισμικό. Αυτό το φυλάει μέσα σε ένα βιβλίο με εξώφυλλο τη διατριβή του Γάλλου φιλοσόφου Ζαν Μποντριγιάρ, «Simulacra and Simulation». Σε αυτή τη σκηνή οι Γουατσόφσκι, δημιουργοί της θρυλικής τριλογίας, αποκαλύπτουν τη βάση πάνω στην οποία συνέθεσαν το φιλοσοφικό υπόβαθρο της σύγκρουσης ανθρώπων-μηχανών. Λίγο αργότερα, ο Μορφέας προφέρει την πιο διάσημη ρήση του Μποντριγιάρ: «Καλωσόρισες στην έρημο του πραγματικού». Σύμφωνα με τον φιλόσοφο, στην Εποχή της Πληροφορίας η αναπαράσταση «επικρατεί εξ’ολοκλήρου της αληθινής πραγματικότητας, μιας και βρισκόμαστε στην εποχή του αντίγραφου, της κωδικοποίησης και της ενίσχυσης της πλαστής εικόνας μέσα από τους υπολογιστές, την Εικονική Πραγματικότητα». Ίσως η απάντηση στο ερώτημα τι είναι το Matrix; Ή έστω η αφετηρία για περισσότερες ερωτήσεις.
• Υπάρχει ελεύθερη βούληση ή είναι μία αυταπάτη μέσα στην οποία ζούμε; Η τριλογία ασχολήθηκε πολύ με αυτό το φιλοσοφικό ζήτημα και ο Νίο αποτέλεσε ένα ακόμη «πιόνι» στη σκακιέρα του Αρχιτέκτονα που έφτιαχνε διαρκώς προσομοιώσεις της πραγματικότητας με τον πρωταγωνιστή να επαναλαμβάνει συνεχώς τις ίδιες αντιδράσεις. Αντί για ένα παιχνίδι στη λογική της «Μέρας της Μαρμότας», το ερώτημα που εμφανίζεται στο προσκήνιο είναι Νιτσεϊκής (Friedrich Nietzsche) φύσης που περιλαμβάνει προβληματισμούς όπως «Η ίδια η έννοια του τέλειου “όντος” σημαίνει ότι ο Θεός θα πρέπει να υπάρχει» καθώς και τα «Πρέπει να υπάρχει “κάτι” πέρα από το “τίποτα”», «Η συνείδηση αποδεικνύει ότι υπάρχουν άυλες οντότητες».
• Είναι ο Νίο ο εκλεκτός; Η τριλογία δίνει θετική απάντηση σε αυτό το μεσσιανικό δίλημμα το οποίο ενισχύεται και από την εμφάνιση του Μεροβίγγειου στη δεύτερη ταινία. Οι Μεροβίγγειοι ή Δυναστεία των Μεροβίγγειων ήταν η βασιλική οικογένεια που κυβέρνησε τους Φράγκους από τα μέσα του 5ου αιώνα μέχρι το 751. Σύμφωνα με τους θρύλους, ήταν απόγονοι εξ Αίματος του Ιησού και της Μαρίας Μαγδαληνής και οι Γουατσόφσκι χτίζουν το δικό τους αφήγημα με την παρουσία του.
•  Η μάχη ανθρώπων-μηχανών, ανθρώπινης και τεχνητής νοημοσύνης, ήταν στο επίκεντρο της τριλογίας και αναμένεται να παραμείνει εκεί και στο 4ο Matrix. Άλλωστε, το κλείσιμο του Matrix Revolution οδήγησε σε μία εύθραυστη εκεχειρία τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές με τους ανθρώπους να παραμένουν, απλώς, μπαταρίες για να μπορέσει να συνεχίσει να αναπτύσσεται ο πολιτισμός των μηχανών.
• Το μπλε ή το κόκκινο χάπι; Το ένα οδηγεί στην παραμονή στο Matrix και στις ανέσεις μίας ζωής έτσι όπως την έχει σχεδιάσει ο Αρχιτέκτονας για τους ανθρώπους-μπαταρίες. Το άλλο οδηγεί στην έξοδο από τη «μήτρα» των μηχανών και στην επιστροφή στη σκληρή πραγματικότητα.

Εάν μετά από όσα αναφέραμε, το Matrix δεν σας εγείρει την περιέργεια, ή -ακόμα χειρότερα- αν παρακολουθήσετε και τα τέσσερα μέρη και παραμένετε απροβλημάτιστος, και πάλι έχει επιτευχθεί ο Φιλοσοφικός σκοπός της ταινίας, με το μεμονωμένο Εγώ, που είναι η απόλυτη αρχή του Μαξ Στίρνερ και φυσικά του Ατομικισμού. Με το μπλε χάπι ανά χείρας και το κόκκινο κάπου στο πεπτικό μας σύστημα, το ταξίδι για το προσωπικό σας Matrix αρχίζει πριν καλά-καλά αγοράσετε το εισιτήριο σας.

Κείμενο: Τάσος Οικονόμου – Αλέξανδρος Ρωμανός Λιζάρδος