Από τον Μυστικισμό στον Ησυχασμό στην πολιτιστική πλατφόρμα Rembrandt and the Cat

Ο συγγραφέας και θεολόγος Γιώργος Γκόζης παρουσιάζει τη μυστικιστική τάση που εκδηλώθηκε τον 14ο αιώνα την Τρίτη 4 Μαΐου στην πολιτιστική πλατφόρμα Rembrandt and the Cat.

Σε όλες τις θρησκείες της υφηλίου με θεολογικό υπόβαθρο και εσχατολογικό προσανατολισμό, ο μυστικισμός, από κτίσεως κόσμου, ήταν πεδίο δράσης για αγωνιστές, το στάδιο στο οποίο κατέφθαναν οι λίγοι, συνήθως μοναχοί ή ασκητές και πάντα επίπονα.

Η έννοια του μυστικισμού συνδέεται σε ευθεία γραμμή με την κατά κυριολεξία ερμηνεία της ησυχίας ως τρόπος ζωής των λίγων αυτών αφιερωμένων, των επιζητούντων την ένωση με το θείο.

Η στροφή προς τον εσώτερο εαυτό με νέκρωση των αισθήσεων ήταν ζητούμενο κάθε πίστης στην ακραία της έκφραση και στην ησυχία του μυστικισμού εκφραζόταν με κατά βάθος κοινές πρακτικές φαινομενικά τόσο διαφορετικών περί θείου αντιλήψεων: η έκσταση, ο μονισμός και ο πανθεϊσμός του αρχαίου ελληνικού κόσμου, Τάο και wuwei(βού-βέι), Ουπανισάδες και Μπράχμαν του Ινδουισμού, ο Βουδδισμός του Μικρού και του Μεγάλου Οχήματος ως χίνα-γιάνα και μάχα-γιάνα, χασιδισμός και καββάλα στον Ιουδαϊσμό, οι Σούφι του Ισλάμ ως τον Ησυχασμό της Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλησίας με όρους όπως η απάθεια, η αδιάλειπτη προσευχή, η μέθεξη, η θέωση και με αντιφατικές έννοιες όπως «νηφάλια μέθη» και «χαρμολύπη», η διαδρομή ήταν μία αναμέτρηση με τον εαυτό.

Στον 14ο αιώνα στους κόλπους της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας η ησυχαστική έριδα εξελίχθηκε σε θεολογική διαμάχη με επίκεντρο τη μοναστική κοινότητα του Άθωνα. Πρωταγωνιστές της ο μοναχός Γρηγόριος ο Παλαμάς και ο επικριτής του ,επίσης μοναχός Βαρλαάμ από την Καλαβρία, σχετικά με τις πρακτικές του πρώτου κατά την προσευχή με ειδικές τεχνικές προσήλωσης του βλέμματος στη μέση του σώματος,στην καρδιά, στον έλεγχο της αναπνοής και την επανάληψη της τελωνικής ευχής.

Η έριδα μεταφέρεται από το Άγιο Όρος στη Θεσσαλονίκη, όπου δρα το Κίνημα των Ζηλωτών, το οποίο εν μέσω άλλων αιτημάτων, αποζητά την αυτονόμηση της πόλης από την κεντρική διοίκηση της αυτοκρατορίας. Οι παλαμιστές επικρατούν τελικά, ο μοναχός Γρηγόριος αναδεικνύεται μητροπολίτης της πόλης και στον ενωτικό του λόγο της ενθρόνισης οι επικριτές του ζητούν με δάκρυα στα μάτια συγχώρεση.

Ο ησυχασμός ανέδειξε σπέρματα μίας μεταγενέστερης, αιώνες αργότερα, αντίστιξης κοσμικής πολιτείας και ομολογιακής πίστης. Στην εποχή του αναρωτήθηκε: χριστιανική θεολογία ή φιλοσοφία του ελληνικού κόσμου; Μοναστική πρακτική ή κοσμικός προσανατολισμός; Ανατολή ή Δύση; Στην πολιτιστική ομάδα Rembrandt and the cat θα αποζητήσουμε ερωτήματα και θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε ερωτήσεις.