Χανιά: Εκδήλωση για την προσχολική αγωγή από το ΚΚΕ

Την Τετάρτη 31 Οκτώβρη το απόγευμα, στο Εργατικό Κέντρο Χανίων παρουσιάστηκε η θέση του ΚΚΕ «για την προσχολική αγωγή των σύγχρονων αναγκών και δυνατοτήτων».

Την κεντρική ομιλία έκανε ο Κυριάκος Ιωαννίδης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνος του Τμήματος Παιδείας και Έρευνας της ΚΕ του Κόμματος. Μετά την ομιλία ακολούθησε πλούσια συζήτηση για τα ζητήματα της προσχολικής αγωγής αλλά και της διαπαιδαγώγησης των παιδιών μας συνολικά.

Παρατίθεται η ομιλία του σ. Κ. Ιωαννίδη.

 

Αγαπητές φίλες και φίλοι, συντρόφισσες και σύντροφοι.

Βαδίζοντας προς την τελική ευθεία των εκδηλώσεων για τα 100 χρόνια του Κόμματος μας, τιμάμε την ιστορία μας, πρώτα απ’ όλα με σεβασμό στην ηρωική δράση μας και με κριτική μελέτη της συμβολής του ΚΚΕ στην υπόθεση της διεκδίκησης των κοινωνικών αναγκών, στη μόρφωση και στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών του λαού.

Ούτε ευλογούμε τα γένια μας, ούτε υπερβάλλουμε σε διαπιστώσεις, όταν λέμε ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας έβαλε τη σφραγίδα του στις διεκδικήσεις και στους αγώνες για τη λαϊκή παιδεία, παράλληλα στο βαθμό του δυνατού, επεξεργάστηκε τη δική του πρόταση για το πώς πρέπει να οικοδομείται ένα εκπαιδευτικό σύστημα που θα ανταποκρίνεται στις κοινωνικές ανάγκες. Κόντρα στις κατά καιρούς απαιτήσεις του κεφαλαίου. Γι’ αυτό το λόγο, και αυτό το λέμε με σιγουριά, σε κάθε ιστορική περίοδο ακόμα και από την “βρεφική ηλικία του”, το ΚΚΕ διατύπωσε προωθημένες θέσεις που επιδρούσαν συνολικότερα στη σκέψη προοδευτικών ανθρώπων και διανοουμένων.       Οι ιδέες αυτές άφησαν και συνεχίζουν να αφήνουν ένα ουσιαστικό αποτύπωμα: ότι το δικαίωμα στη μόρφωση δεν είναι πολυτέλεια για τα παιδιά των λαϊκών στρωμάτων. Είναι διπλή αναγκαιότητα. Και για το σήμερα αλλά και για το αύριο. Γιατί τελικά, όπως εύστοχα σημειώνει ο Μπρεχτ, η εργατική τάξη είναι αυτή που πρέπει να μαθαίνει και τ’ απλούστερα, γιατί αυτή πρέπει να πάρει την εξουσία.

Οπωσδήποτε αυτός ο δρόμος της συμβολής του Κόμματος δεν ήταν στρωμένος με ροδοπέταλα. Ήταν κυριολεκτικά μια μάχιμη διαδικασία.  Μπήκαμε μπροστά στους αγώνες, βαδίσαμε κυριολεκτικά σε έναν δρόμο απαιτητικό μα και όμορφο. Αυτή την δουλειά του “μυρμηγκιού” μέσα στο κίνημα, εμείς οι κομμουνιστές την κρατάμε σαν κόρη οφθαλμού και για το σήμερα. Μπολιάζοντας ταυτόχρονα αυτή την καθημερινή πάλη με την προοπτική. Την απαλλαγή της ανθρωπότητας από την εκμετάλλευση. Αυτή η προοπτική, μας δίνει και τη δύναμη να συνεχίσουμε. Μας ατσαλώνει στην προσπάθειά μας να γίνουμε ακόμα καλύτεροι, να γίνουμε περισσότεροι.

Αυτός ακριβώς ο επαναστατικός χαρακτήρας του ΚΚΕ, του έδωσε τη δύναμη ακόμα όταν περνούσε “δια πυρός και σιδήρου”, να ασχοληθεί και με τα ζητήματα της παιδείας του λαού μας, ακόμα πιο συγκεκριμένα για το πρόβλημα της προσχολικής αγωγής.

Αγαπητές φίλες και φίλοι, συντρόφισσες και σύντροφοι

Αυτό που συνδέει την πρωτοπόρα δράση και σκέψη του ΚΚΕ και την χαρακτηρίζει, είναι η πάλη για έναν κόσμο με επίκεντρο τις κοινωνικές ανάγκες, που έχει “το νου του στο παιδί”, όπως χαρακτηριστικά και εύστοχα γράφεται στην πρόταση που παρουσιάζουμε σήμερα: τη θέση του ΚΚΕ για την προσχολική αγωγή των σύγχρονων αναγκών και δυνατοτήτων.

Η πρόταση αυτή είναι εξειδίκευση του Προγράμματος του Κόμματος για μια κοινωνία που θέτει στο επίκεντρο την ικανοποίηση των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών. Η πρόταση αυτή είναι αρκετά αναλυτική και πέρα από τα βασικά ζητήματα που βάζουμε σε σχέση με την αντίληψή μας για την Προσχολική Αγωγή, τον ενιαίο χαρακτήρα της πρώτα απ’ όλα – αυτό είναι το βασικό, το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό της – έχει και μια σειρά από πλευρές που έχουν να κάνουν και με το παιδαγωγικό – γνωστικό περιεχόμενό της: Τη θέση που πρέπει να έχει το παιχνίδι σε αυτές τις ηλικίες, το ζήτημα της αξιοποίησης της Φυσικής Αγωγής, της Αισθητικής Αγωγής, που είναι κρισιμότατος παράγοντας για την ανάπτυξη του ανθρώπου. Οπως επίσης είναι πολύ κρίσιμο το στοιχείο της πρώιμης διάγνωσης και παρέμβασης. Αυτά δεν είναι μικροπράγματα, δεν είναι παρενθέσεις σε μια πρόταση, είναι ουσιαστικά στοιχεία, γιατί καταρχάς η ίδια η ανάπτυξη της επιστήμης δίνει σήμερα τη δυνατότητα να εντοπίζεις τέτοια θέματα και από αυτήν την άποψη το βάζουμε σαν σημαντικό στοιχείο της πρότασής μας.

Όμως, επιτρέψτε μας να εξηγήσουμε γιατί θεωρούμε ότι η πρότασή μας για την προσχολική αγωγή πρέπει να γίνει αντικείμενο συζήτησης, πηγή έμπνευσης και διεκδίκησης παιδαγωγών και γονιών, συνολικότερα του λαού μας.

Ποιος από μας δεν έχει γίνει μάρτυρας αυτής της κυριολεκτικά συναρπαστικής πορείας ανάπτυξης του παιδιού; Της στιγμής της γέννησης του όπου το βρέφος στρέφει το κεφάλι του στον ήχο της φωνής της μητέρας, αποκρίνεται στον γύρο του κόσμο. Της στιγμής που κάνει το πρώτο του μπουσούλημα, το πρώτο του βήμα, λέει τις πρώτες του λέξεις. Τόσες και τόσες στιγμές που συνδέουν σαν μια αόρατη κλωστή και μετατρέπουν το ανήμπορο νεογέννητο σε ολοκληρωμένη ανθρώπινη προσωπικότητα.

Είναι μια κυριολεκτικά επαναστατική πορεία. Αυτό που χθες ήταν αδύνατο να γίνει, σήμερα          γίνεται, αύριο ξεπερνιέται.

Κάθε επιστημονική κουβέντα ή “τεκμηρίωση” για τη σημασία της παιδαγωγικής παρέμβασης απλά επιβεβαιώνει αυτό που βλέπουμε να βλασταίνει καθημερινά. Όταν το παιδί κάθε ηλικίας, από βρέφος μέχρι νήπιο, περνώντας το κατώφλι είτε του παιδικού σταθμού είτε του νηπιαγωγείου και ολοκληρώνοντας μια χρονιά φοίτησης είναι ένα “άλλο” παιδί, που έχει διανύσει μια τεράστια απόσταση στην ανάπτυξή του και έχει βάλει τα θεμέλια για την παραπέρα εξέλιξή του.

Ας σκεφτούμε και κάτι άλλο, η ίδια η διάρκεια της προσχολικής ηλικίας που είναι κρίσιμο, κρισιμότατο θα λέγαμε, τμήμα της παιδικής ηλικίας, αποτελεί ένα κατεξοχήν ανθρώπινο χαρακτηριστικό. Χωρίς την παιδική ηλικία ο άνθρωπος δεν θα μπορούσε να αφομοιώσει την κοινωνική κληρονομιά. Τον πλούτο των ιδεών και των πρακτικών που η ίδια η ανθρωπότητα κατέκτησε.

Η σημασία της περιόδου αυτής αποδόθηκε χαρακτηριστικά με τα λόγια του μεγάλου σοβιετικού παιδαγωγού Σουχομλίνσκυ:

          “η παιδική ηλικία, η σπουδαιότερη περίοδος της ανθρώπινης ζωής, δεν είναι προετοιμασία για τη μελλοντική ζωή, είναι πραγματική, φωτεινή, πρωτότυπη, ανεπανάληπτη ζωή. Κι απ’ το πώς πέρασε την παιδική ηλικία, απ’ το ποιός το κρατούσε από το χέρι στα παιδικά χρόνια, από το τι μπήκε στο μυαλό και στην καρδιά του απ’ το περιβάλλον, απ’ αυτό εξαρτιέται, σε αποφασιστικό βαθμό, τι άνθρωπος θα γίνει το σημερινό παιδάκι.”

Αγαπητοί φίλοι και σύντροφοι

Αυτή η διαδικασία της ανάπτυξης του παιδιού δεν γίνεται σε ένα ιστορικό και κοινωνικό κενό. Εκφράζει και αποτυπώνει την πολύχρονη πείρα πολλών γενεών που μεγάλωσαν παιδιά. Ωστόσο αυτό από μόνο του δεν αρκεί. Η αγάπη της οικογένειας είναι ένα το κρατούμενο και πολύ σημαντική, όμως δεν είναι αρκετή, ενώ πολλές φορές μπορεί να γίνει υπερβολικά μεροληπτική, να κλείνει αντί να ανοίγει δρόμους. Άλλωστε, η οικογένεια δεν μπορεί να γίνει, κι αν θέλετε, δεν πρέπει να γίνει, ένας ουδέτερος επιστημονικός παρατηρητής.

Την ευθύνη για την ολόπλευρη διαπαιδαγώγηση του παιδιού της προσχολικής ηλικίας, δεν μπορεί παρά να έχει η κοινωνία. Και αυτή ακριβώς να είναι η βάση για τη στήριξη της οικογένειας για να παίξει ουσιαστικά τον ρόλο της.

Αυτή η ανάγκη πηγάζει από τις δυνατότητες που σήμερα γεννιούνται από την ανάπτυξη της επιστήμης, από τον πλούτο που παράγουν οι εργαζόμενοι, από την ολοένα και πιο αυξανόμενη σημασία της γυναικείας εργασίας.

Αλλά και για να είμαστε ακριβείς, αυτές οι δυνατότητες εν μέρει γίνονται πραγματικότητα. Είναι για λίγους και όχι για όλους. Δομές προσχολικής αγωγής, σύγχρονες και με όλες τις απαραίτητες δομές υπάρχουν και σήμερα, αλλά τις χαίρονται αυτοί που τα έχουν.

Στον αντίποδα αυτής της πολυτέλειας, ζουν οι πολλοί.

Δυστυχώς, η κρατική μέριμνα για όλο το φάσμα της προσχολικής ηλικίας, από τη στιγμή που το παιδί γεννιέται μέχρι και την είσοδό του στο σχολείο είναι πολύ πίσω από τις υπάρχουσες ανάγκες. Έτσι, η αγωνία της λαϊκής οικογένειας είναι μια μόνιμη κατάσταση.

Τα ερωτήματα είναι αμείλικτα: Που θα πάω το βρέφος, τη στιγμή που οι βρεφικοί σταθμοί είναι ελάχιστοι, να φωνάξω την γιαγιά από το χωριό, εφόσον είναι στην σύνταξη, να μου το κρατάει; Μεγαλώνοντας το παιδί, θα είναι η οικογένεια “τυχερή”, θα της τύχει δηλαδή ο λαχνός του voucher. Οι άτυχοι αυτής της διαδικασίας ανακύκλωσης των παιδιών, είναι αυτοί γράψουν το παιδί τους στους παιδικούς σταθμούς πληρώνοντας το ανάλογο αντίτιμο.

Όμως, και εδώ είναι το αποκορύφωμα της υποκρισίας και της αναρχίας της καπιταλιστικής κοινωνίας, ακόμα και τα παιδιά που πήραν το voucher δεν είναι βέβαιο ότι θα καταφέρουν να βρουν στην πόλη τους μια θέση σε δομές.

Οι δημοτικές δομές παραμένουν συρρικνωμένες, ελλειμματικές, σε ενοικιαζόμενα και ακατάλληλα πολλές φορές κτίρια για να υλοποιηθεί η παιδαγωγική πράξη και να διασφαλιστεί η φροντίδα και η ασφάλεια των παιδιών.

Αλλά και η κατάσταση στα νηπιαγωγεία δεν είναι καλύτερη, παρά την προπαγάνδα της κυβέρνησης ότι υλοποιεί τη δίχρονη προσχολική αγωγή. Που φυσικά κι αυτή κολοβωμένη και με χίλια-δυο προβλήματα γίνεται. Γιατί το ζήτημα δεν είναι ότι αφορά τους 184 στους 325 Δήμους, καλύπτοντας το 32% του πληθυσμού της χώρας μας, “από κάπου πρέπει να αρχίσουμε” θα έλεγε κάποιος.

Το ζήτημα είναι πώς αρχίζουμε;

Δυστυχώς, γίναμε θεατές, την περίοδο των εγγραφών  στα νηπιαγωγεία με τους γονιούς να μην ξέρουν εάν θα πάει στο νηπιαγωγείο της γειτονιάς ή θα πρέπει να μεταναστεύσει στην άκρη του Δήμου. Οι προϋποθέσεις και ανώτατο όριο των παιδιών, για να λειτουργήσει ένα νηπιαγωγείο είναι το 25 συν 10%, δηλαδή, 27 παιδιά.  Με μια έωλη θεσμοθέτηση της υποχρεωτικότητας, χωρίς να παίρνονται τα αναγκαία μέτρα, ουσιαστικά η κυβέρνηση πετάει το μπαλάκι στους γονείς, να διαχειριστούν το αδιέξοδο.  Και αναρωτιόμαστε, εάν στο δήμο που υλοποιείται η δίχρονη δεν επαρκούν οι δομές, που θα πάνε τα προνήπια; Μήπως θα σταλούν στα ιδιωτικά νηπιαγωγεία, αποδεικνύοντας τελικά ότι η κυβέρνηση βλέπει την ανάγκη της προσχολικής αγωγής ως εμπορεύσιμο είδος; Όχι μήπως, αλλά σίγουρα.

       Όλα τα παραπάνω επιβεβαιώνονται από τις δηλώσεις του ίδιου του Υπουργού Παιδείας στην επιτροπή Μορφωτικών υποθέσεων στη Βουλή που ρίχνει τελικά το μπαλάκι στους γονείς: «Αρχίζουμε να υλοποιούμε τις προϋποθέσεις γι’ αυτό και όταν – σε μια τριετία – ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία σε όλη τη χώρα, τότε θα είναι υποχρεωτική για όλους η 14χρονη εκπαίδευση. Μέχρι τότε ο γονιός θα επιλέγει δομή»!

Υλοποιείται από την πίσω πόρτα, στο όνομα της μεταβατικότητας, η παροχή εκπαίδευσης με κουπόνια και voucher, η αποκέντρωση της εκπαίδευσης και το πέρασμα τμήματος της εκπαίδευσης στην Τοπική Διοίκηση. Ταυτόχρονα ανοίγει ο δρόμος για την ενίσχυση των επιχειρήσεων της ιδιωτικής εκπαίδευσης, που διαβλέπουν νέα πεδία κερδοφορίας.

Αγαπητοί φίλοι και σύντροφοι

Το πρόβλημα της προσχολικής αγωγής δεν είναι μόνο πρόβλημα συμμετοχής ή αποκλεισμού από τις δομές της.

Αφορά επίσης τους όρους και τις προϋποθέσεις στα πλαίσια των οποίων διαπαιδαγωγούνται τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας, που δεν είναι καθόλου πολυτέλεια να μιλάμε για αυτές.

Γιατί είναι ανάγκη και όχι πολυτέλεια να δημιουργείται μια σταθερή παιδαγωγική σχέση ανάμεσα στον παιδαγωγό και το παιδί σε αυτή την κρίσιμη ηλικία.

Όμως το παιδαγωγικό προσωπικό, ειδικά στους παιδικούς σταθμούς είναι αναλώσιμο. Αυτή η συνθήκη, η αλλαγή των προσώπων δημιουργεί αίσθημα προσωρινότητας, και ανασφάλειας στα παιδιά που το πρώτο που χρειάζεται να νιώσουν σε αυτούς τους χώρους προσχολικής αγωγής είναι η φροντίδα, η αγάπη και αυτό αποτελεί βασική προϋπόθεση για να επιτελεσθεί η παιδαγωγική πράξη.

Γιατί είναι ανάγκη και όχι πολυτέλεια να υπάρχουν ολιγάριθμα τμήματα. Για να μπορέσει η παιδαγωγός να αφουγκραστεί τις ατομικές ανάγκες, να έχει καθαρή εικόνα των ρυθμών προσαρμογής και εξέλιξης των παιδιών, της δυναμικής που συνθέτει η προσχολική ομάδα, και να μπορέσει να υλοποιήσει το γενικό σχεδιασμό.

Όμως τις περισσότερες φορές τα τμήματα είναι πολυάριθμα, τα παιδιά στοιβάζονται, δεν μπορούν να ξεδιπλώσουν τα θέλω τους και την πηγαία παιχνιδιάρικη φύση τους.

Γιατί είναι ανάγκη και όχι πολυτέλεια να υπάρχουν χώροι που θα ανταποκρίνονται στις σωματικές αναπτυξιακές ανάγκες των παιδιών. Για παράδειγμα πόσα νηπιαγωγεία έχουν μεγάλους αύλειους χώρους, με όργανα παιχνιδιού (ισορροπίας, ενδυνάμωσης, σκαρφαλώματος, κ.τ.λ.); Πόσα έχουν τη δυνατότητα να φτιάξουν τον κήπο τους βάζοντας κηπευτικά, λουλούδια και να τα φροντίζουν τα παιδιά; Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά: το 72% των παιδικών σταθμών δεν έχει αύλειο χώρο, το 26% στεγάζεται σε πολυκατοικίες, ενώ το 27% των τάξεων δεν έχει καν παράθυρο!

Και αυτές οι λειτουργίες δεν είναι δευτερεύουσες, καθώς η ισόρροπη σωματική ανάπτυξη επηρεάζει όλες τους υπόλοιπους τομείς συναισθηματικό, νοητικό κ.τ.λ.

Γιατί είναι ανάγκη και όχι πολυτέλεια να υπάρχει σύνδεση, συνέχεια στόχων και σκοπών στο παιδαγωγικό περιεχόμενο ώστε η ομαλή μετάβαση από τον παιδικό σταθμό στο νηπιαγωγείο να μην αφορά μόνο το επίπεδο κοινωνικοποίησης του παιδιού, αλλά και τις κατακτήσεις του συνολικά στο γνωστικό, κινητικό κ.τ.λ. δηλαδή σε κάθε έκφανση της προσωπικότητας του παιδιού. Όμως δεν υπάρχει ούτε ένα πρόγραμμα που να συνδέει το εκπαιδευτικό-παιδαγωγικό έργο των παιδικών σταθμών με αυτό των νηπιαγωγείων.

Γιατί είναι ανάγκη να αξιοποιούνται οι νέες τεχνολογίες ως μέσο εμπλουτισμού της παιδαγωγικής πράξης. Ταυτόχρονα όμως είναι προβληματικό έως και επικίνδυνο το πώς σήμερα γίνεται αυτό. Πρόσφατα μάλιστα ο ΣΕΒ πρότεινε κατά απόλυτη προτεραιότητα την προώθηση ψηφιακών δεξιοτήτων και στην προσχολική ηλικία. Και είναι πρόβλημα γιατί, ξέρουμε πολύ καλά, το ζούμε αρκετοί, την προσπάθεια που κάνουμε για να “ξεκολλήσουμε τα παιδιά μας από την οθόνη”, πόσο μάλλον που γι’ αυτές τις ηλικίες και χωρίς τη σωστή παιδαγωγική χρήση, η χρήση του υπολογιστή ενέχει τον κίνδυνο να μην αναπτυχθεί η αφαιρετική σκέψη, κυρίως βασικές ικανότητες που πρέπει να κατακτηθούν, σε αυτή την ηλικία, “από το μηδέν” και όχι ως έτοιμη τροφή.

Γιατί είναι ανάγκη και όχι πολυτέλεια, να γίνεται όσο το δυνατόν πιο έγκαιρα και επιστημονικά γίνεται η διάγνωση πιθανών προβλημάτων και η ειδική παρέμβαση, τόσο καλύτερα είναι και τα αποτελέσματα για το κάθε παιδί.

Και επιτρέψτε μας να δώσουμε παραπάνω έμφαση σε αυτό το θέμα, γιατί θεωρούμε ότι η ειδική αγωγή αποτελεί τελικά ένα δείκτη του πώς η κοινωνία αντιλαμβάνεται τη ζωή του ανθρώπου, δείχνει τελικά που γέρνει το ζύγι.

Καθημερινά, λοιπόν αντιμετωπίζουμε το φαινόμενο, μη τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά, να καταδικάζονται, και να οδηγούνται στο περιθώριο εφόσον δεν έχουν και την κατάλληλη στήριξη. Και το τραγικό είναι ότι η επιστήμη έχει δώσει απαντήσεις, το μορφωμένο δυναμικό των επιστημόνων υπάρχει, τα τεχνικά μέσα για κινητικές ή άλλου είδους αναπηρίες έχουν εξελιχθεί, αλλά δυστυχώς η απόκτηση τους είναι πολυτέλεια για την συντριπτική πλειοψηφία των παιδιών. Είναι προνόμιο των λίγων που μπορούν να ανταποκριθούν στο κόστος τους. Και αυτό είναι αποτέλεσμα μιας οικονομίας που δεν αντέχει τις ανάγκες μας και τις θεωρεί κόστος.

Αγαπητοί φίλοι και σύντροφοι

Η κατάσταση στην Ελλάδα, δεν είναι μια ιδιαιτερότητα, ένα αρνητικό παράδειγμα σε σχέση με άλλα καπιταλιστικά κράτη. Δεν είναι ένα φαινόμενο που έρχεται ως αποτέλεσμα κακής διαχείρισης και άστοχου σχεδιασμού.

Ως προς το δικαίωμα στην Προσχολική Αγωγή, αυτό αναγνωρίζεται μόνο σε 5 από τις 28 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης,από τη μικρή τους ηλικία, όμως δεν παρέχεται δωρεάν και οι γονείς πληρώνουν μέχρι και την υποχρεωτική εκπαίδευση.

Το ποσοστό συμμετοχής των παιδιών κάτω των τριών χρόνων, με βάση το μέσο όρο, είναι στο 15%, μετά τα τρία χρόνια φτάνει το 70%, ανεβαίνει τα δύο τελευταία χρόνια και προσεγγίζει την καθολικότητα στο τελευταίο έτος. Φυσικά, ακόμα και σε αυτά τα χαμηλά ποσοστά συνυπάρχει ο ιδιωτικός τομέας με το δημόσιο.

Επιβεβαιώνεται λοιπόν ότι αυτή η απόσταση ανάμεσα στις ανάγκες και στην ικανοποίησή τους, οφείλεται στο γεγονός ότι τα καπιταλιστικά κράτη αντιμετωπίζουν τις υπηρεσίες προσχολικής αγωγής κυρίως ως εμπόρευμα, δίνοντας έτσι διαφορετικές δυνατότητες πρόσβασης στην ικανοποίηση της ανάγκης αυτής.

Τι πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα από το το γεγονός ότι το ενδιαφέρον της αστικής τάξης για τη συμμετοχή σε δομές προσχολικής αγωγής, αφήνει κατά βάση εκτός τις ανάγκες των παιδιών των μικρότερων ηλικιών -που οι δομές έχουν άλλες απαιτήσεις και μεγαλύτερο κόστος- και μεταθέτει πιο έντονα την ευθύνη στην οικογένεια;

Αυτή λοιπόν είναι η μεγάλη εικόνα.

Καθημερινά οι θυσίες και οι προσπάθειες της λαϊκής οικογένειας και η ικανοποίηση των αναγκών των παιδιών, “κοντράρονται” από μια κοινωνία άδικη και εχθρική απέναντι στις λαϊκές ανάγκες και τις ανάγκες των παιδιών τους.

Κι όμως αυτό το σύστημα της κοινωνικής αδικίας, αυτός ο παραλογισμός, η φτώχεια να υπάρχει δίπλα στον πλούτο και ο πλούτος να υπάρχει από τη φτώχεια των πολλών, δεν είναι η τελευταία λέξη της ανθρωπότητας.

Η ανθρωπότητα έχει ζήσει σε μια κοινωνία που, παρ’ όλα τα λάθη  και τα προβλήματα, απάντησε στις αγωνίες του γονιού. Αυτή η κοινωνία, η σοσιαλιστική, άνοιξε τον δρόμο για έναν κόσμο που είχε το νου του στο παιδί. Πολλά θα μπορούσε να πούμε. Ενδεικτικά και μόνο αναφέρουμε ότι η Σοβιετική Ένωση αντιμετώπισε τις δομές της προσχολικής αγωγής ως φύτρα του κομμουνισμού. Ο ίδιος ο Λένιν έγραφε:

        “Οι κοινές εστίες φαγητού, οι βρεφικοί σταθμοί, οι παιδικοί κήποι – να τα δείγματα αυτών των φιντανιών, να τα απλά, τα καθημερινά μέσα […] που στην πράξη είναι ικανά να απελευθερώσουν τη γυναίκα, στην πράξη είναι ικανά να ελαττώσουν και να εξαλείψουν την ανισοτιμία της με τον άντρα, σ’ ό,τι αφορά το ρόλο της στην κοινωνική παραγωγή και στην κοινωνική ζωή. Τα μέσα αυτά δεν είναι καινούρια, έχουν δημιουργηθεί (όπως και όλες γενικά οι υλικές προϋποθέσεις του σοσιαλισμού) από το μεγάλο καπιταλισμό, όμως μέσα στο καπιταλιστικό καθεστώς […]-έγιναν μικροεμπορικές επιχειρήσεις με όλες τις χειρότερες πλευρές της κερδοσκοπίας, του κέρδους, της απάτης, της νοθείας, είτε κατάντησαν “ακροβατισμοί της αστικής φιλανθρωπίας”, που οι καλύτεροι εργάτες με το δίκιο τους τη μισούσαν και την περιφρονούσαν».

Πόσο κοντά άραγε είναι στην εποχή μας αυτές οι σκέψεις του Λένιν;

Χαρακτηριστικό των σημαντικών κατακτήσεων του σοσιαλισμού και σε αυτόν τον τομέα είναι ότι το 1931, οι New York Times αναφέρουν ότι ότι οι παιδικοί σταθμοί στη Σοβιετική Ρωσία είναι περισσότεροι απ’ ό,τι σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο!

Φυσικά, η υπεροχή αυτή δεν αφορά μόνο στα απόλυτα ποσοτικά μεγέθη και την κάλυψη των αναγκών φοίτησης, αλλά και το ίδιο το περιεχόμενο της παιδαγωγικής παρέμβασης. Το ζήτημα αυτό απασχόλησε τους Δυτικούς παιδαγωγούς και ερευνητές για το σύνολο του εκπαιδευτικού συστήματος.

Ανάμεσα στις πολλές μελέτες που εξέδωσε ο δυτικός καπιταλιστικός κόσμος, χαρακτηριστική είναι μια θέτει θέτει αγωνιώδη ερωτήματα: «Γιατί τα παιδιά στη Δύση είναι πιο επιρρεπή στο να κοροϊδεύουν τον δάσκαλο, να κλέβουν, να αδιαφορούν για τα συνομήλικα που μπορεί να έχουν ανάγκη;”. Μέσα από την έρευνα καταγράφεται ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά στην κοινωνική και ηθική διαπαιδαγώγηση των παιδιών μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ. Τεκμηριώνεται ότι τα παιδιά στις ΗΠΑ είναι σκληρά, αδιάφορα ή ανειλικρινή και πολύ λιγότερα είναι ευγενικά, έχοντας χαμηλή συναίσθηση της υπευθυνότητας, σε αντίθεση με τα παιδιά της ΕΣΣΔ που δείχνουν ειλικρινές ενδιαφέρον για τους άλλους, λειτουργούν συλλογικά από την πολύ μικρή τους ηλικία. Η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο τρόπος και το περιεχόμενο της διαπαιδαγώγησης, όπως ορίζεται από την ίδια την κοινωνία, καθορίζει τη διαμόρφωση της προσωπικότητας, των αξιών και των στάσεων από την πολύ μικρή ηλικία.

Είναι τόσα πολλά που θα μπορούσε να πει κανείς για τις κατακτήσεις της σοσιαλιστικής κοινωνίας και στην προσχολική αγωγή και οι οποίες καταγράφονται πιο αναλυτικά στις σελίδες της πρότασης που παρουσιάζουμε σήμερα.

Σε αυτές τις κατακτήσεις αναφέρονταν ο Κώστας Βάρναλης όταν έγραφε:

Κι αν όλη η εκπολιτιστική δράση της Επανάστασης περιωριζότανε μονάχα στο να δώση στα παιδιά τη χαρά της ζωής με τα προσχολικά τους ιδρύματα και με τα σχολεία όπως και την ψηλή χαρά της Τέχνης με τα θέατρά τους, τους κινηματογράφους και τα ραδιόφωνά τους, θα άξιζε τον κόπο χίλιες φορές να γίνη αυτή η Επανάσταση.

Αγαπητοί φίλοι και σύντροφοι

Θέλουμε να σταθούμε σε ένα χαρακτηριστικό που ξεχωρίζει στην οικοδόμηση του σοβιετικού συστήματος προσχολικής αγωγής και είναι η προσπάθεια να εξασφαλίζεται και να εδραιώνεται ο ενιαίος χαρακτήρας του. Που κυριολεκτικά είναι ένα καινοτόμο χαρακτηριστικό.

Είμαστε το μοναδικό Κόμμα που καταθέτει τη θέση του και την αντίληψη του για την προσχολική αγωγή, βλέποντάς την σαν ένα ενιαίο σύνολο. Το ζήτημα του ενιαίου δεν αφορά μόνο ότι δίνονται τα ίδια ανεξάρτητα από περιοχή, για τα παιδιά της ίδιας ηλικίας αλλά και ότι υπάρχει συνέχεια. Με λίγα λόγια, δεν διαχωρίζεται στην αντίληψή μας, με τρόπο αντιεπιστημονικό τελικά, η ηλικία των παιδιών που βρίσκονται σε παιδικούς σταθμούς και νηπιαγωγεία.

Αυτό σήμαινε, πρώτον ότι η κοινωνία μέσω του κράτους ενιαία έδινε τις κατευθύνσεις και το περιεχόμενο της αγωγής για κάθε ηλικιακή ομάδα με βάση τα χαρακτηριστικά της, και δεύτερον εξασφαλίζονταν η συνέχεια στη μετάβαση από τη μια ηλικιακή ομάδα στην άλλη εντός του πλαισίου των δομών της προσχολικής αγωγής.

Και έχει σημασία να σταθούμε σε αυτόν τον ενιαίο χαρακτήρα του συστήματος προσχολικής αγωγή. Να αναλογιστούμε ότι μια σειρά επιστημονικές εκθέσεις-που κακά τα ψέματα δεν εμφορούνται από τον διαλεκτικό υλισμό- αναγνωρίζουν αυτή την αναγκαιότητα, αλλά κυριολεκτικά, πουθενά στον κόσμο δεν εκφράζεται αυτή στην εκπαιδευτική πολιτική.

Από τη μία φύλαξη και φροντίδα και από την άλλη εκπαίδευση. Αυτό είναι το βασικό μοτίβο στον καπιταλισμό, λες και η ανάγκη για επιστημονική παιδαγωγική παρέμβαση ξεκινά μετά τα τρία ή τα τέσσερα έτη.

Αυτή λοιπόν την απόλυτη διάκριση μεταξύ των δομών προσχολικής αγωγής, που δεν έχει επιστημονική βάση, την αντιμετωπίζουμε στην πρόταση του Κόμματος. Αξιοποιούμε δηλαδή τη σοσιαλιστική πείρα που ενιαία αντιμετώπισε αυτές τις δομές, ενοποιώντας με την έννοια της αγωγής τα στοιχεία της φροντίδας και πρόνοιας αλλά και της εκπαίδευσης, με προσαρμοσμένο περιεχόμενο ανάλογα με την ηλικία.

Η εκπαιδευτική πολιτική του εργατικού κράτους αξιοποιεί τον επιστημονικό κεντρικό σχεδιασμό, τις κατακτήσεις των επιστημών και της παιδαγωγικής. Δίνει έτσι ουσιαστική και προοδευτική απάντηση στην ανάγκη η συνολική διαδικασία της διαπαιδαγώγησης να είναι με ευθύνη του κράτους, χωρίς διαχωρισμούς και διαφοροποιήσεις, να είναι ποιοτική και για όλους.

Ταυτόχρονα, είναι ευθύνη της κοινωνίας και του οργανωμένου συστήματος εκπαίδευσης και αγωγής να συμβάλλει, εκφράζοντας φυσικά τις αξίες μιας νέας κοινωνίας, ώστε να γίνουν “συνήθεια” και τρόπος ζωής η συλλογικότητα, η συνεργασία, η αλληλοβοήθεια. Με λίγα λόγια, η πρόταση του ΚΚΕ, “βλέπει” την ευθύνη και την υποχρέωση του εργατικού κράτους να δίνει σε κάθε παιδί, με οργανωμένο και καθολικό τρόπο, καθετί αληθινό, όμορφο και χρήσιμο έχει δημιουργήσει η  κοινωνία.

Φίλες και φίλοι, συντρόφισσες και σύντροφοι

Αξίζει να σκεφτούμε και μια άλλη σημαντική πλευρά της πρότασής μας. Στον καπιταλισμό η ευθύνη για το παιδί μετατοπίζεται στην οικογένεια. Λόγια παχιά για τη θέση της γυναίκας ακούγονται, αλλά στην πράξη μια νέα μάνα έχει να λύσει τόσα και τόσα προβλήματα, να τα βγάλει πέρα με πολλαπλά καθήκοντα. Υποκριτικά ακούγονται όλα αυτά περί συνδυασμού του ρόλου της μάνας, της εργαζόμενης, της συζύγου. Και φυσικά…όταν έχουμε να εντοπίσουμε τις αιτίες για προβλήματα συμπεριφοράς, για δυσκολίες προσαρμογής των παιδιών, η εύκολη λύση, είναι η ευθύνη της οικογένειας. Τι άλλο;

Με αυτή την υποκρισία, με αυτό το άναρχο και κερδοφόρο πνεύμα του καπιταλισμού, είναι ανάγκη να τελειώνουμε μια ώρα αρχύτερα.

        Βασικό χαρακτηριστικό της αντίληψής μας είναι ότι μετατρέπει σχεδιασμένα την υπόθεση της διαπαιδαγώγησης των παιδιών αυτής της ηλικίας σε υπόθεση όλης της κοινωνίας και όχι απλά στενά της οικογένειας. Με τον τρόπο αυτό απελευθερώνεται η γυναίκα και η οικογένεια από την αποκλειστική ευθύνη για τη φροντίδα των παιδιών.

Έτσι όμως ουσιαστικοποιείται και αναβαθμίζεται και η ευθύνη της οικογένειας απέναντι στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών της.

Ας το σκεφτούμε λίγο καλύτερα αυτό, πατώντας και στην καθημερινή μας πείρα. Τι χρόνο, αλλά και γνώσεις διαθέτει ο γονιός σήμερα για να ασχοληθεί ουσιαστικά με το παιδί του;

Όταν τρέχει λαχανιασμένος από το πρωί ως το βράδυ. Όταν για να προσεγγίσει με γνώση το παιδί του, αναγκάζεται κατά βάση να τσαλαβουτάει στο ιντερνετ. Να τσιμπολογάει πληροφορίες, που φυσικά δεν είναι δεδομένο ότι ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Αλλά και να είναι, πρέπει αυτός τις να ταιριάξει με τη δική του, εντελώς ατομική και προσωποποιημένη περίπτωση.

Και μετά από όλα αυτά, έρχονται υποκριτικά και του λένε: “σημασία έχει ο ποιοτικός χρόνος, ανεξάρτητα από το πόσος είναι”! Μα πώς μπορώ να έχω ποιοτικό χρόνο όταν πρέπει να στριμώξω τα πάντα σε κάποιες ώρες; Πώς μπορεί να είναι ποιοτικός ένας στριμωγμένος, άρα αγχωτικός χρόνος;

Άρα λοιπόν, για να πούμε τα πράγματα με τ’ όνομά τους, η θέση του ΚΚΕ για την ευθύνη της κοινωνίας για την ανατροφή των παιδιών δε μειώνει τη σημασία ούτε της γονικής ευθύνης, ούτε της στοργικής σχέσης γονιού-παιδιού. Απεναντίας δημιουργεί όλες τις προϋποθέσεις για μια πιο ουσιαστική και ποιοτική ενασχόληση του γονέα με το παιδί του.

Σε αυτή την κατεύθυνση το εργατικό κράτος δημιουργεί μια σειρά σύγχρονες εξειδικευμένες δομές, (εντός και εκτός της προσχολικής δομής) για την αξιοποίηση του μη εργάσιμου, “ελεύθερου” χρόνου των γονιών και των παιδιών τους, με καθολικά δωρεάν πρόσβαση σε αυτές.     Επίσης, δημιουργούνται μια σειρά επιστημονικές δομές στήριξης, επιμόρφωσης και ενημέρωσης των γονιών για την ανατροφή και τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους. Για να μπορούν δηλαδή οι γονείς να παίρνουν υπεύθυνες επιστημονικές απαντήσεις για κάθε ζήτημα που τους απασχολεί, να μην αφήνεται αυτή η ανάγκη στην τύχη, όπως συμβαίνει σήμερα στον καπιταλισμό.

Με λίγα λόγια, η σοσιαλιστική κοινωνία θέτει στο επίκεντρο του σχεδιασμού της, την ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού, και αυτό ξεκινά από την γέννηση του και καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του και αφορά στη γνωστική, συναισθηματική, βουλητική και σωματική πλευρά.

Σε αυτές τις δομές προσχολικής αγωγής που οικοδομεί η σοσιαλιστική κοινωνία, κάθε παιδί έως 6 ετών έχει θέση, χωρίς κανέναν αποκλεισμό. Γιατί, η φοίτηση των παιδιών στις δομές προσχολικής αγωγής δεν έχει να κάνει με τη δυνατότητα που έχουν οι οικογένειες να κρατήσουν τα παιδιά στο σπίτι τους. Δεν είναι, δηλαδή, λύση ανάγκης αλλά προσδιορίζεται με βάση τα ευεργετικά αποτελέσματα που έχει για το παιδί, την οικογένεια και την κοινωνία.

Και όπως καταλαβαίνετε, το εργατικό κράτος οργανώνει τις δομές της προσχολικής αγωγής διασφαλίζοντας ουσιαστικά και όχι στα λόγια, όχι υποκριτικά, το δικαίωμα στη μητρότητα με  κάθε επιστημονικό μέσο, με την αναγκαία ιατρική παρακολούθηση της εγκύου, την ανάλογη διάρκεια της γονικής άδειας ώστε να εκπληρώνεται με ουσιαστικό τρόπο η πιο άμεση σχέση του παιδιού με την μητέρα στους πρώτους μήνες της ζωής του.

Αγαπητοί φίλοι και σύντροφοι,

Πολλές φορές ακούγεται η άποψη: “αν το σχολείο ζητά στην πρώτη δημοτικού” συγκεκριμένα πράγματα, τότε δεν πρέπει αυτά να δίνονται και να προετοιμάζεται το παιδί από το νηπιαγωγείο; Αυτή η αντίληψη επιδρά και στη στάση των γονιών, που πολλές φορές κρίνουν την δουλειά που γίνεται στο νηπιαγωγείο με το κριτήριο των εργασιών που έχουν για το σπίτι τα παιδιά τους. Στο κείμενο γίνεται προσπάθεια να απαντήσουμε στο ζήτημα. Ταυτόχρονα διευκρινίζουμε ότι το θέμα της μετάβασης, που είναι ούτως ή άλλως αντικειμενικό, έχει να κάνει και με τι σχολείο συνδέεται η προσχολική αγωγή. Δηλαδή τους συνολικούς στόχους του σχολείου και της κοινωνίας.

Η πρόταση του ΚΚΕ για την προσχολική αγωγή είναι άρρηκτα δεμένη με την αντίληψή μας για το  Ενιαίο Δωδεκάχρονο σχολείο σύγχρονης γενικής παιδείας. Η συστηματική παρέμβαση στις δομές της προσχολικής αγωγής προετοιμάζει ώστε το παιδί να κατακτήσει ορισμένα χαρακτηριστικά για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του σχολείου.

Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι η διαπαιδαγωγητική παρέμβαση εννοείται ως τεχνικό εργαλείο επιτάχυνσης της απόδοσης των νηπίων. Αντίθετα, επικεντρώνεται σε θεμελιώδη ζητήματα, όπως η πρώιμη λογική στάση απέναντι στον κόσμο, η μεθοδολογία σκέψης, η δυνατότητα κατανόησης των πιο απλών σχέσεων που υπάρχουν στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον.

Το κριτήριο με το οποίο αυτές οι δυνατότητες εντάσσονται στη ζωή των δομών προσχολικής αγωγής δεν είναι μόνο τι είναι ικανά να μάθουν τα παιδιά αλλά συνολικότερα λαμβάνονται υπόψη οι ψυχοσωματικές ιδιομορφίες των παιδιών της προσχολικής ηλικίας, κυρίως τα αποτελέσματα της επίδρασης της αγωγής που δεν είναι μόνο άμεσα αλλά και πιο μακροπρόθεσμα.

Γι’ αυτόν τον λόγο τονίζουμε ότι η προσχολική αγωγή, έχει διακριτή λειτουργία. Αξιοποιεί το “παιχνίδι” ως  δραστηριότητα που τραβάει την ανάπτυξη μπροστά σε αυτές τις ηλικίες και μέσω αυτού υπηρετεί το σκοπό της αγωγής που είναι η γνώση, το συναίσθημα, η φυσική αγωγή, η αισθητική αγωγή, κα. Το παιχνίδι δεν είναι χαζολόγημα. Στο παιχνίδι το παιδί είναι ένα κεφάλι πιο ψηλά από τον εαυτό του. Και γι’ αυτό το λόγο, το παιχνίδι πρέπει να οργανώνεται με επιστημονικό τρόπο, να παρέχονται όλες οι αναγκαίες προϋποθέσεις γι’ αυτό.

Αγαπητοί φίλοι και σύντροφοι,

Η πρότασή μας σήμερα απευθύνεται κυριολεκτικά σε ένα πολύ μεγάλο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας. Το προφανές είναι οι σημερινοί γονείς, ιδιαίτερα αυτοί που έχουν παιδιά σε αυτές τις ηλικίες, πριν το σχολείο. Επίσης, οι εκπαιδευτικοί, το παιδαγωγικό προσωπικό σε παιδικούς σταθμούς και νηπιαγωγεία.

Όμως, κακά τα ψέματα, το πώς θα μεγαλώσει ένα παιδί σε αυτή την κρίσιμη ηλικία. Σε ποιο πλαίσιο θα διαπαιδαγωγηθεί. Με τι περιεχόμενο, αξίες, ιδανικά. Αλλά και η ποιότητα και του ελεύθερου του χρόνου.

Όλα αυτά είναι θέματα που αφορούν το σύνολο της κοινωνίας, το ίδιο το μέλλον της. Και γι’ αυτό το λόγο και το ζήτημα της προσχολικής αγωγής, όπως συνολικότερα το μέτωπο της παιδείας, είναι αντικείμενο πολιτικής και ιδεολογικής διαπάλης.

Εκ των πραγμάτων η επίλυση μιας σειράς προβλημάτων που υπάρχουν στις δομές της προσχολικής αγωγής σήμερα, απαιτεί σύγκρουση με την κυβερνητική πολιτική, με τη χρόνια υποχρηματοδότηση, με τις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που καλό είναι να τις θυμίζουμε γιατί αποτελούν κριτήριο ψήφου και τις ερχόμενες ευρωεκλογές, που βασικό κίνητρο τους έχουν την ένταξη της γυναίκας στην παραγωγή που είναι αντικειμενικό και προοδευτικό στοιχείο όμως στον καπιταλισμό συνθλίβεται στις μυλόπετρες της κερδοφορίας, χωρίς όμως να υπάρχει ενδιαφέρον για το περιεχόμενο της παιδαγωγικής πράξης για όλα τα παιδιά αυτής της ηλικίας.

Φίλες και φίλοι, συντρόφισσες και σύντροφοι

Θεωρούμε ότι από τη μελέτη της πρότασης του Κόμματος, κάθε προοδευτικός άνθρωπος, κάθε άνθρωπος που προβληματίζεται για το που πηγαίνει το πράγμα αλλά και για το που πρέπει εμείς να κινήσουμε, θα βγει κερδισμένος.

Φυσικά, αγαπητοί φίλοι και σύντροφοι, από σήμερα, ανοίγουμε τον δρόμο. Στο βαθμό του δυνατού, αλλά υπερνικώντας και τις δικές μας αδυναμίες, οργανώνουμε σχέδιο διαπαιδαγωγητικής παρέμβασης με επίκεντρο το παιδί της προσχολικής ηλικίας, αξιοποιώντας την ανυπέρβλητη δύναμη των αξιών μας, των ιδανικών μας και τη δυνατότητα που έχουν οι παιδαγωγοί να μπολιάσουν με αυτά τα παιδιά του λαού.

Επιμένουμε στην αξία της μελέτης, παρά τις σειρήνες της εικόνας και της επιφανειακής πληροφόρησης. Αξιοποιούμε μια σειρά εκδόσεις της Σύγχρονης Εποχής, όπως αυτή για τη σοβιετική ψυχολογία και την ανάπτυξη του παιδιού, το περιοδικό Θέματα Παιδείας, τα έργα του Μακάρενκο όπως το παιδαγωγικό ποίημα αλλά και τις διαλέξεις του για τους γονείς που εκδόθηκαν πρόσφατα.

Αγαπητοί φίλοι και σύντροφοι

Η πρόταση μας για την προσχολική αγωγή των σύγχρονων αναγκών και δυνατοτήτων, αποτελεί όπλο στην καθημερινή πάλη. Δίνει απάντηση στην καλοπροαίρετη αγωνία και στο ερώτημα: “σήμερα τι λέτε;”. Μπολιάζει τους αγώνες, τις διεκδικήσεις του λαού και της νεολαίας, διαμορφώνει κριτήριο αντιπαράθεσης στις αλλαγές που κατά καιρούς προωθούνται και διαφημίζονται.

Με την πρότασή μας αυτή, φιλοδοξούμε να ανοίξει μια πλατιά και ουσιαστική συζήτηση με τους γονείς, τους σημερινούς και αυριανούς παιδαγωγούς, τις κοινωνικές οργανώσεις.

Επιδιώκουμε να γίνει όπλο που φωτίζει τις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες και δυνατότητες της εποχής μας και στον ευαίσθητο χώρο της προσχολικής αγωγής. Να γίνει  όπλο πάλης στον καθημερινό αγώνα για την απόσπαση κατακτήσεων, ανοίγοντας τον όμορφο δρόμο της ανατροπής για να μπορέσουμε εμείς και τα παιδιά μας να αδράξουμε ό,τι πραγματικά μας ανήκει. Όλον τον κόσμο.