Επιστολή στην Ζέττα Μακρή για τους μαθητές με διαβιωτική δυσχέρεια

Ο διευθυντής της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Μαγνησίας, Σωκράτης Σαβελίδης, απέστειλε στην Υφυπουργό Παιδείας υπόμνημα σχετικά με την αντιμετώπιση του προβλήματος των μαθητών με διαβιωτική δυσχέρεια.

Περιγράφει την κατάσταση στη Μαγνησία και αναφέρει σχετικές ρυθμίσεις, όπως αυτές προτάθηκαν από Διευθυντές κι εκπαιδευτικούς της Μαγνησίας.

Σημειώνεται ότι παρόμοια υπομνήματα είχαν αποσταλεί στον Υπουργό Παιδείας στις  11-02-2019 και στις 24-04-2019.

Το υπόμνημα έχει ως ακολούθως:

 ΥΠΟΜΝΗΜΑ

 Κυρία Υφυπουργέ, Κύριε Γεν. Γραμματέα,

δεδομένης της θεσμικής σας θέσης και σε συνέχεια και συμπλήρωση δύο σχετικών υπομνημάτων μας προς τον Υπουργό ΠΕΘ στις  11-02-2019 και στις 24-04-2019, με βάση τόσο τα προβλεπόμενα  από το άρθρο 1, παρ.1 της Υ.Α. 170405/ΓΓ1/2021 (ΦΕΚ Β’ 6273) σύμφωνα με το οποίο ο Διευθυντής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης έχει τη γενική ευθύνη της διοίκησης και της εύρυθμης λειτουργίας των σχολικών μονάδων της περιοχής ευθύνης του όσο και αυτά που ορίζει το άρθρο 1, παρ.7 της ίδιας Υπουργικής απόφασης που δικαιοδοτεί τον Διευθυντή Δ.Ε. να ενεργεί όχι μόνο με γνώμονα την εφαρμογή των νομικών διατάξεων και επιστημονικών αρχών αλλά και με την αντίληψη της υποχρέωσης για την εξυπηρέτηση των πολιτών και της κοινωνίας, απευθυνόμαστε σε εσάς προκειμένου να σας ενημερώσουμε για ένα μείζον κοινωνικό πρόβλημα που αποκτά ιδιαίτερες προεκτάσεις στην  εκπαίδευση και αφορά μαθητές που διαβιούν σε συνθήκες ένδειας και  να σας εκθέσουμε τις απόψεις μας για την αναγκαιότητα ειδικής πρόνοιας αυτού του μαθητικού πληθυσμού. Σημειώνουμε ότι οι απόψεις δε βασίζονται αποκλειστικά  στις προσωπικές μας διαπιστώσεις και εκτιμήσεις αλλά και στις διαπιστώσεις διευθυντών σχολείων, εκπαιδευτικών, γονέων και πολιτών.

Συγκεκριμένα, τόσο στο παρελθόν όσο και τελευταία ήρθαν στη δημοσιότητα γεγονότα τα οποία ανέδειξαν μία κατάσταση η οποία είναι γνωστή στην εκπαιδευτική κοινότητα εδώ και αρκετά χρόνια. Η κατάσταση αφορά μαθητές μας οι οποίοι βιώνουν δυσχερείς συνθήκες διαβίωσης που φτάνουν έως την ακραία ένδεια με σοβαρές αρνητικές συνέπειες για αυτούς. Το δυσάρεστο είναι ότι παρόμοιες καταστάσεις έχουν παρατηρηθεί στα σχολεία της Διεύθυνσής μας πολλάκις.

Τα εν λόγω δημοσιεύματα παρουσίασαν ελάχιστο μόνο μέρος του ζητήματος. Πληροφορίες μας αναφέρουν περιπτώσεις μαθητών κατά τις οποίες είναι δυσχερής έως αδύνατη η οικονομική ανταπόκρισή τους σε πρωταρχικές ανάγκες διαβίωσης, τόσο μέσα στο σχολείο, όσο κι έξω από αυτό.

Πιο συγκεκριμένα εντοπίζεται:

• Δυσχέρεια στην ανταπόκρισή τους στα έξοδα σίτισης, κατά την παραμονή τους στο σχολείο, αλλά και μετά το πέρας των μαθημάτων.
• Δυσχέρεια στην προετοιμασία τους για τα μαθήματα, λόγω συνθηκών που επικρατούν στο σπίτι, εξαιτίας διακοπών ηλεκτρικού ρεύματος, ύδρευσης και λοιπών παροχών.
• Δυσχέρεια στην καταβολή αντιτίμου εισιτηρίου για τη μεταφορά τους από και προς τις σχολικές μονάδες αλλά και στις εξωσχολικές τους υποχρεώσεις και ανάγκες.
• Δυσχέρεια στην κάλυψη σχολικών εξόδων για γραφική ύλη, σχολική ενδυμασία (φόρμα, παπούτσια γυμναστικής, φόρμα εργαστηρίου, είδη σχεδίου – καλλιτεχνικών κ.λπ.)
• Δυσχέρεια ανταπόκρισης στα έξοδα προμήθειας προσωπικών ειδών, ακόμη και ειδών πρώτης ανάγκης.
• Δυσχέρεια στην κάλυψη ακόμα και του ελάχιστου αντιτίμου για τη συμμετοχή τους σε σχολικές δραστηριότητες, όπως εκπαιδευτικές επισκέψεις, εκδρομές, μαθητικές ανταλλαγές και άλλες τέτοιες δράσεις.

Οι παραπάνω διαπιστώσεις συνηγορούν ότι είναι υπαρκτή μία ευάλωτη κοινωνική ομάδα μαθητών οι οποία χρήζει ιδιαίτερης μέριμνας. Είναι εκείνη η ομάδα μαθητών με Διαβιωτική Δυσχέρεια.

Η διαβιωτική τους δυσχέρεια επιδρά κατάφορα αρνητικά στις σχολικές τους επιδόσεις, στην πλημμελή παρακολούθηση των μαθημάτων τους και την προετοιμασία τους για αυτά, στον ψυχισμό τους, στην κοινωνική τους ένταξη και στη γενικότερη εκπαιδευτική τους απόδοση, επηρεάζοντας το μέλλον τους. Το πρόβλημα αναδεικνύεται εντονότερα, αν αναλογιστεί κανείς ότι οι μαθητές μας, ως ανήλικοι, δεν έχουν καμία δυνατότητα παρέμβασης και επίλυσής του. Επιπλέον εντείνεται, όταν η δυσχέρεια αυτή αφορά σε βασικά αγαθά τα οποία θεωρούνται δεδομένα για την πλειονότητα των συμμαθητών τους.

Μέχρι τις μέρες μας το πρόβλημα επιλύεται κατά το μάλλον ή ήττον με  αποσπασματικές και περιστασιακές –κυρίως- λύσεις. Ενδεικτικές λύσεις αποτελούν η οικονομική ενίσχυση μαθητών μετά από εκκλήσεις συνδικαλιστικών και μη οργανώσεων, η ανάληψη εξόδων διαβίωσης από Συλλόγους Διδασκόντων Σχολείων, η συνεισφορά ιδιωτών σε τρόφιμα, η κάλυψη εξόδων εκδρομών και σχολικών ειδών από συλλόγους κ.ά.. Οι λύσεις αυτές περιορίζουν το πρόβλημα, συνήθως ευκαιριακά, αλλά ταυτόχρονα καταδεικνύουν το μέγεθός του και την επίδρασή του στους μαθητές μας.

Αξιόλογο μέτρο πρόνοιας για τους μαθητές με Διαβιωτική Δυσχέρεια στην περιοχή μας αποτελεί η πραγματοποίηση πρωινής σίτισης κάποιων εκατοντάδων μαθητών από την Ιερά Μητρόπολη Δημητριάδος, ενέργεια την οποία ακολούθησαν και Δήμοι της περιοχής.  Όμως, ο αριθμός αυτών των μαθητών αναδεικνύει και το μέγεθος του προβλήματος και την αναγκαιότητας λήψης μέτρων για όλους τους μαθητές, αφού συνάγεται ότι, εάν τέτοια περιστατικά συμβαίνουν στη Μαγνησία, είναι βέβαιο ότι συμβαίνουν και σε άλλες περιοχές της χώρας.

Επιπλέον, κατά την άποψή μας, η λήψη μέτρων πρόνοιας για τους  μαθητές με Διαβιωτική Δυσχέρεια,συνάδει με τους  σκοπούς  της εκπαίδευσης όπως αυτοί  προσδιορίζονται από το άρθρο 1 παρ. 1 και 2 του ν. 1566/1985 ΦΕΚ 167/Α) «Δομή και λειτουργία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και άλλες διατάξεις»  καθώς επίσης και με τα αναφερόμενα στα άρθρα 26, 27 & 28 του ν. 2101/1992 (ΦΕΚ 192/Α) «Κύρωση της διεθνούς Σύμβασης για τα δικαιώματα  του παιδιού»  περί κοινωνικής αξίας και ισοτιμίας, εξασφάλισης όλων των αναγκαίων  προϋποθέσεων και μέσων από την πολιτεία, το δικαίωμα του παιδιού στην εκπαίδευση, τον σεβασμό της προσωπικότητας κάθε μαθητή, της προσφοράς χρηματικής βοήθειας, όταν παρίσταται ανάγκη.

Έτσι, θεωρούμε ότι το μείζον αυτό θέμα της στήριξης των μαθητών με δυσχέρεια στη διαβίωση  δεν είναι δυνατό να αντιμετωπιστεί με αποσπασματικές και κατά περίπτωση προσπάθειες. Το πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπιστεί  με γενική, κεντρική, πολιτειακή μέριμνα.

Το πρώτο και καίριο βήμα το οποίο, κατά την άποψή μας, πρέπει να γίνει είναι ο προσδιορισμός των Μαθητών με Διαβιωτική Δυσχέρεια, με συγκεκριμένα κριτήρια, όπως ισχύει και για άλλες ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Σε αυτόν τον προσδιορισμό, οι σύλλογοι διδασκόντων και οι διευθυντές των σχολείων μπορούν να αποτελέσουν καθοριστικής σημασίας γνωμοδοτικό παράγοντα.

Ακολούθως θα πρέπει να θεσμοθετηθούν και να ληφθούν μέτρα πρόνοιας γι αυτούς τους μαθητές. Η πρόνοια θα πρέπει να έχει δύο σκέλη: μέτρα βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσής τους και μέτρα για την εκπαιδευτική υποστήριξή τους.

Κατωτέρω παραθέτουμε τις απόψεις μας οι οποίες αφορούν γενικά μέτρα βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης των μαθητών μας τα οποία θεωρούμε ότι αποτελούν αντικείμενο ευρύτερης πολιτειακής μέριμνας:

1. Παροχή μαθητικού επιδόματος με σκοπό να ανταπεξέλθουν στις βασικές ανάγκες τους οι μαθητές με διαβιωτική δυσχέρεια, στη χορήγηση του οποίου, για λόγους αντικειμενικότητας και διαφάνειας,  θα πρέπει να εμπλέκονται οι σύλλογοι διδασκόντων  και οι διευθυντές των σχολικών μονάδων και με ειδική μέριμνα,  ώστε οι παροχές αυτές να μην αξιοποιούνται από τρίτους αλλά από τους ίδιους μαθητές. Σημειώνουμε ότι η χορήγηση  οικονομικής ενίσχυσης σε οικογένειες  μαθητών  της παρ. 3 του άρθρου 27 του ν. 3016/2002 (ΦΕΚ 110/Α) η οποία ως επίδομα ενσωματώθηκε στον ν. 4472/2017 (ΦΕΚ 74/Α) έχει δυσκολίες στην εφαρμογή του από τους δικαιούχους και δεν αξιοποιείται  πάντα για την κάλυψη των αναγκών των μαθητών.
2. Ίδρυση γραφείου κοινωνικής υπηρεσίας σε κάθε Διεύθυνση Εκπαίδευσης με στόχο την υποστήριξη των μαθητών με διαβιωτική δυσχέρεια. Το γραφείο θα έχει τη δυνατότητα να γίνεται αποδέκτης στοιχείων για μαθητές ύστερα από τεκμηριωμένη πληροφόρηση από τους συλλόγους διδασκόντων των σχολικών μονάδων και άλλες πηγές. Ακολούθως θα μεριμνά για την αξιοποίηση των κοινωνικών δομών, φορέων και προγραμμάτων με σκοπό την υποστήριξή τους.
3. Διεύρυνση του νομοθετικού πλαισίου ούτως ώστε να μην πραγματοποιείται διακοπή ηλεκτρικού ρεύματος, ύδρευσης και άλλων παροχών σε οικογένειες μαθητών.
4. Λήψη μέριμνας για την πλήρη σίτιση για όλους τους παραπάνω μαθητές, εντός του σχολείου τουλάχιστον.
5. Ειδική μέριμνα επιχορήγησης από το σχολείο του αντιτίμου για σχολικές δραστηριότητες των μαθητών, εκδρομές, διδακτικές επισκέψεις, εκπαιδευτικές ανταλλαγές, ευρωπαϊκά προγράμματα κ.λπ.
6. Πραγματοποίηση συχνής και εμπεριστατωμένης ενημέρωσης για τα δικαιώματα κοινωνικών παροχών τόσο των ίδιων των μαθητών, όσο και των οικογενειών τους.

Στη συνέχεια, προς ενημέρωσή σας,  παραθέτουμε τις  απόψεις μας, οι οποίες αφορούν μέτρα για την εκπαιδευτική υποστήριξη των μαθητών μας, τα οποία αποτελούν αντικείμενο της υπηρεσίας μας και λόγω της εκτιμώμενης σπουδαιότητάς τους απευθυνθήκαμε ήδη στην κορυφαία προϊσταμένη μας αρχή, τον κ. Υπουργό Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων.

1. Επέκταση της ενισχυτικής διδασκαλίας σε όλα τα μαθήματα και σε όλες τις τάξεις του Λυκείου και διεύρυνση του ωραρίου λειτουργίας κάποιων σχολείων, ως ολοήμερα γυμνάσια και λύκεια, ούτως ώστε να διευκολύνονται οι μαθητές στη μελέτη και την προετοιμασία τους για τα μαθήματα της επόμενης ημέρας αλλά και να ασχολούνται με δράσεις πολιτισμού, αθλητισμού και εποικοδομητικής ψυχαγωγίας.
2. Αξιοποίηση του δυναμικού των ψυχολόγων και των άλλων επιστημόνων κοινωνικής και ανθρωπιστικής ειδίκευσης σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης με σκοπό τη διερεύνηση προβλημάτων και ενημέρωση των οικογενειών των μαθητών
3. Δωρεάν μετακίνηση, όχι μόνο από και προς τις σχολικές μονάδες, αλλά και για τις μετακινήσεις οι οποίες απαιτούνται από τις εξωσχολικές δραστηριότητες και τις προσωπικές τους ανάγκες,  ανεξαρτήτως  χιλιομετρικής απόστασης κι ανεξαρτήτως ωραρίου.
4. Λήψη ειδικής μέριμνας για τις απουσίες τους.
5. Ενημέρωση για τα δικαιώματα κοινωνικών παροχών τόσο των ίδιων των μαθητών όσο και των οικογενειών τους. Διαπιστώθηκε ότι πλείστες οικογένειες, κυρίως χαμηλού εκπαιδευτικού επιπέδου δε γνωρίζουν βασικά δικαιώματά τους και θεσμοθετημένες παροχές οι οποίες αποσκοπούν στη βελτίωση της διαβίωσης τους. Έτσι το σχολείο, δια των μαθητών του, δύναται να αποτελέσει πηγή ενημέρωσης αυτών των οικογενειών.

Κυρία Υφυπουργέ και κύριε Γεν. Γραμματέα Υ.ΠΑΙ.Θ.,

σας εκφράζουμε την ιδιαίτερη ανησυχία ολόκληρης της εκπαιδευτικής οικογένειας της Μαγνησίας για το φαινόμενο της διαβιωτικής δυσχέρειας μαθητών μας, τις σοβαρές επιπτώσεις τους σ’ αυτούς, αλλά και τις προσδοκίες μας για τη λήψη απαραίτητων μέτρων, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων σας, για τον περιορισμό του.

Ο ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ

 Δρ.  Σωκράτης Σαβελίδης