COVID-19: Ημερολόγιο σπιτιού

Η ψυχοθεραπεύτρια και μητέρα τριών παιδιών στην εφηβεία Ευαγγελία Ανδριτσάνου μοιράζεται μαζί μας τις σκέψεις της για τις δύσκολες μέρες του κορονοϊού που διανύουμε.

Ευκαιρία να αλλάξουμε προτεραιότητες

ΠΡΩΤΟΓΝΩΡΗ η συνθήκη της πανδημίας, θυμίζει περίοδο πολέμου και μας φορτίζει όλους με πολλών ειδών συναισθήματα και έντονες ανησυχίες: Φόβο για την αόρατη απειλή του ιού, πίεση από τις καταιγιστικές εξελίξεις, άγχος μπροστά στην ανάγκη να προστατέψουμε τους εαυτούς μας και τους άλλους, αμηχανία μπροστά στην αλλαγή των συνηθειών μας, στρίμωγμα από τον περιορισμό των μετακινήσεων, αγωνία για τη ζωή τη δική μας, των αγαπημένων μας, των γνωστών μας, ανησυχία ακόμα και για τις ζωές πιο ευάλωτων κοινωνικά και οικονομικά ανθρώπων που ζουν τριγύρω μας κι ας μην τους γνωρίζουμε. Και τι να πει κανείς για όσους έχουν μπει λόγω της κατάστασης σε αναγκαστική αργία και πλήττονται άμεσα από αβεβαιότητα για την οικονομική επιβίωση της οικογένειάς τους…

*

Να μας, λοιπόν, σχεδόν έγκλειστοι στα σπίτια μας. Σκέφτομαι πως κι αυτός ο σχεδόν εγκλεισμός έχει, όπως όλα στη ζωή, δύο όψεις. Η πρώτη όψη του πράγματος είναι η στενοχώρια (στην κυριολεξία), η ενόχληση, η πίεση, ο εκνευρισμός, το αίσθημα ότι είμαστε φυλακισμένοι σε τέσσερις τοίχους. Ακούω γονείς μικρών παιδιών να αγωνιούν: “Τι θα τα κάνουμε μέσα στο σπίτι;” Μερικοί, μάλιστα, προσθέτουν μισοαστεία-μισοσοβαρά: “Θα μας φάνε ζωντανούς!”.

*

Ποια είναι όμως η άλλη όψη του #menoumespiti; Φαντάζομαι πως θα υπάρχουν τόσες παραλλαγές όσοι και άνθρωποι. Ας μιλήσω, λοιπόν, για τη δική μου προσωπική εμπειρία. Εννοείται πως πέρασα κι εγώ από την πρώτη φάση, αισθάνθηκα ένα πικρό (όχι μικρό) μούδιασμα, μου πήρε χρόνο να χωνέψω πως τώρα που είναι πιο επιτακτική η ανάγκη να δω φίλους και αγαπημένους, να φιληθούμε σταυρωτά, να τσουγκρίσουμε για το καλό και να ξορκίσουμε μαζί το κακό, τώρα ίσα ίσα κάτι τέτοιο είναι αδύνατο.

Πολύ σύντομα όμως ανακάλυψα ξανά το σπίτι μου. Αυτό το σπίτι που το έβλεπα μόνο μηχανικά, βγαίνοντας βιαστική για τη δουλειά, μπαίνοντας κουρασμένη, πασχίζοντας, τις λίγες ώρες που ήμουν εδώ, να ελέγξω την αταξία που εξαπλώνεται ταχύτατα σ’ έναν χώρο όπου συμβιώνουν πολλοί… Συνειδητοποίησα λόγου χάρη τι ευχάριστο που είναι να κάθομαι μ’ ένα βιβλίο στην παλιά μου πολυθρόνα – ως τώρα ποτέ δεν καθόμουν εκεί· τα βράδια έπεφτα κατάκοπη στον καναπέ, όσο για τα βιβλία, διάβαζα λίγο νυσταγμένη στο κρεβάτι μου πριν κοιμηθώ. Βρήκα χρόνο ν’ ανέβω να λιαστώ στην ταράτσα κι ανακάλυψα πως οι λεμονιές μου άνθισαν πολύ πρόωρα κι έχουν ήδη δέσει καρπούς. Άνοιξα μερικούς απ’ τους πολύ παλιούς φακέλους αρχείων στον υπολογιστή μου (ώστε εδώ ήταν τα βίντεο από τις σχολικές παραστάσεις των παιδιών!) και αυτό έδωσε σε όλη την οικογένεια την αφορμή για νοσταλγικές αφηγήσεις, συγκίνηση και πολύ γέλιο.

*

Μιλώντας με φίλους, συναδέλφους και θεραπευόμενους που μένουν σπίτι με μικρά παιδιά, παίρνω την ίδια πληροφορία: μπροστά στα μέτρα πρόληψης για τον περιορισμό της πανδημίας, όλοι -μεγάλοι και μικροί- έχουμε ανάγκη από ένα αρχικό διάστημα προσαρμογής. Δεν ακούγεται αναμενόμενο; Δεν είναι κατανοητό; Έχει, λοιπόν, σημασία να δώσουμε αυτό το περιθώριο στον εαυτό μας πρώτα εμείς οι γονείς, γιατί η συμπεριφορά των παιδιών είναι συνήθως καθρέφτης της δικής μας ψυχικής διάθεσης. Πόσες φορές δεν πλύναμε τα χέρια μας με σκοπό να φάμε ή να αγγίξουμε το πρόσωπό μας (συνειδητοποιώντας με έκπληξη πως μας έρχεται να το αγγίξουμε χίλιες φορές τη μέρα!) κι αφηρημένοι πιάσαμε το χερούλι του ντουλαπιού, του ψυγείου, το πόμολο της πόρτας, το κινητό μας… Εκνευρισμός, ένταση, ίσως και θυμός με τον εαυτό μας (“Τι βλακείες κάνεις;”). Μα είναι απόλυτα φυσιολογικό, είναι η τεράστια δύναμη της συνήθειας. Ας δείξουμε κατανόηση στον εαυτό μας κι ας του επιτρέψουμε να σκοντάψει τρεις, τέσσερις και δέκα φορές ακόμα, μέχρι να βρει τον νέο βηματισμό του. Η επιείκειά μας μ’ εμάς τους ίδιους, το χιούμορ με τις γκάφες μας, η υπομονή μπροστά στην αγγαρεία να ξαναπλύνουμε τα χέρια ή να τα ξανατρίψουμε με μια σταγόνα αντισηπτικό τζελ, θα ανακουφίσει κι εμάς και τους γύρω μας και οπωσδήποτε τα παιδιά μας, των οποίων ο συναισθηματικός κόσμος παίρνει από εμάς το σήμα του.

*

Αλλά ως γονείς είμαστε επιφορτισμένοι με την ευθύνη για την υγεία και την επιβίωσή τους, θα μου πείτε. Άσε που παράλληλα αγωνιούμε πώς θα προστατέψουμε και θα φροντίσουμε κι άλλους αγαπημένους μας που είναι ευπαθείς ή ηλικιωμένοι. Άνθρωποι είμαστε, πόση πίεση ν’ αντέξουμε; Και τα παιδιά δεν συνεργάζονται αρκετά σε θέματα υγιεινής. Αφαιρούνται και πιάνουν ξανά το παιχνίδι τους, το τάμπλετ, το πόμολο (ό,τι συνέβη και σ’ εμάς, λοιπόν!), ενώ έχουν μόλις πλύνει τα χέρια τους κι ετοιμάζονται να καθίσουν στο τραπέζι. Κι όταν τους (ξανα)πούμε κάτι αντιδρούν με θυμό, κλαίνε, ουρλιάζουν, χτυπάνε κάτω τα πόδια ή μας επιτίθενται.

*

Η αναγκαστική συγκέντρωση που μας επιβάλλει ο περιορισμός για μέρες ή για εβδομάδες στο σπίτι μάς προσφέρει μια δυσεύρετη υπό άλλες συνθήκες δυνατότητα: την ευκαιρία να αλλάξουμε επιτέλους προτεραιότητες. Να ιεραρχήσουμε τις πτυχές της ζωής μας με οδηγό την ουσία. Να ξεχωρίσουμε όσα έχουν μεγάλη σημασία για μας από τα λιγότερο σημαντικά και από τα ασήμαντα.

Σημαντικό: Να προστατέψουμε την υγεία μας.
Πιο σημαντικό: Να μην πάψουμε να είμαστε ζωντανοί συναισθηματικά,
από φόβο μήπως νοσήσουμε σωματικά.

Σημαντικό: Να πλύνουν τα παιδιά τα χέρια τους πριν βάλουν κάτι στο στόμα.
Πιο σημαντικό: Να γίνει αυτό μια χαρούμενη ρουτίνα, όχι μια καταναγκαστική
αντίδραση στον φόβο για την αρρώστια.

Την εποχή που τα παιδιά μου ήταν μικρά, θυμάμαι πόσο άμεσα ξανάρχιζαν να γίνονται συνεργάσιμα, όταν η υποχρέωση μετατρεπόταν σε παιχνίδι και μάλιστα σε αγώνα με «νικητές» (τα παιδιά) και «νικημένους» (τους γονείς). «Εγώ θα πλύνω πρώτη τα χέρια μου!», έλεγα κι αμέσως τα πιτσιρίκια έτρεχαν να με ξεπεράσουν. Τώρα θα έλεγα ας πούμε: «Ποιος θα καταφέρει να φτάσει απ’ τον νιπτήρα στο τραπέζι χωρίς ν’ αγγίξει τίποτα μα τίποτα; Πάω στοίχημα ότι δεν θα τα καταφέρεις!».

Το πιο σημαντικό: Να χαλαρώσουμε, να γελάσουμε, να απολαύσουμε όσα ακόμα διαθέτουμε τα οποία, αν τα σκεφτούμε, δεν είναι τελικά και τόσο λίγα. Και τα παιδιά είναι «μανούλες» σ’ αυτό, έτσι δεν είναι; Τώρα μας δίνεται η ευκαιρία να μάθουμε απ’ αυτά, να ξεχάσουμε πιεστικά κοινωνικά στερεότυπα του τύπου «ο γονιός διδάσκει το παιδί» και να δεχτούμε με χαρά όσα έχουν να μας προσφέρουν. Τα παιδιά ζουν στο εδώ και τώρα και αξιοποιούν το παραμικρό που διαθέτουν με τρόπο αξιοθαύμαστο: από ένα σπιρτόκουτο μπορούν να φτιάξουν σπίτια, αυτοκίνητα, πύργους, καράβια, ένα σύμπαν ολόκληρο. Κι αν κάτι μας αποκάλυψε περίτρανα αυτή η πανδημία, είναι ότι το μέλλον είναι εντελώς αβέβαιο, ότι το μόνο που διαθέτουμε με σιγουριά είναι το εδώ και το τώρα, αυτή η στιγμή που ζούμε.

*

Η ζωή έχει και φόβο και αγωνία και πίεση και πόνο – πάντα είχε και πάντα θα έχει, όχι μόνο στη διάρκεια της πανδημίας. Χρειαζόμαστε (χρειαζόμασταν και πάντα θα χρειαζόμαστε) εμβόλια και αντίδοτα ευχαρίστησης, παιχνιδιού, τρυφερότητας – ας είναι κι ένα χάδι στην πλάτη, αν είναι υποχρεωτικό να κρατήσουμε αποστάσεις και είναι αδύνατο ν’ αγκαλιαστούμε.

Επιμέλεια κειμένου: Μπέττυ Σαβούρδου