Ψυχοθεραπεία και καρκίνος [Μέρος 2ο]

«Ήταν μια εξωτερική απειλή, από την άποψη ότι ο χειρουργός έπρεπε να ανοίξει το σώμα μου. Δεν είχα συνείδηση τι θα έκανε, μέχρι που είδα τις ουλές… Ήταν όμως και εσωτερική απειλή, από την άποψη ότι βρέθηκα σε έναν πολύ σκοτεινό κόσμο, τον οποίο ήταν αδύνατο να ερμηνεύσω. Δεν μπορούσα να τον κατανοήσω… Είναι σαν να βουτάς σε έναν ωκεανό όπου δεν μπορείς να κολυμπήσεις. Δεν έχεις ιδέα πώς να βγεις και απλώς αφήνεσαι να επιπλέεις και να σε χτυπούν τα κύματα.»

[Ο θεατρικός συγγραφέας Χάρολντ Πίντερ για το πώς βίωνε τον καρκίνο· από το βιβλίο του Σάββα Σαββόπουλου «Επτά παραμύθια ζωής: Είναι η νόσος ένα αμετάφραστο μήνυμα;», εκδ. Αρμός]

«Ύστερα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη στρατιωτική, οικονομική, επιστημονική και πολιτισμική ανάπτυξη της Δύσης, ιδιαίτερα των ΗΠΑ, εμφανίσθηκε μια αισιοδοξία σε πολλούς τομείς. Στην Ιατρική, οι τεράστιες επιστημονικές ανακαλύψεις, που αναβάθμισαν την παροχή των ιατρικών υπηρεσιών σε όλους τους κλάδους, ενίσχυσαν τη φαντασίωση ότι όλες οι αρρώστιες θα μπορούσαν να νικηθούν και ότι, ίσως, ο άνθρωπος να κερδίσει την αθανασία», υποστηρίζει ο Σάββας Σαββόπουλος.

Στο πλαίσιο αυτό, οι ανίατες αρρώστιες και η οδύνη που προκαλούσαν στους ασθενείς και στους οικείους τους, και στο τέλος ο θάνατος, οδηγούσαν τους αρρώστους στο να κλειστούν σε τέσσερις τοίχους και να απομονωθούν από την καθημερινότητα. Δηλαδή όποια παθολογική κατάσταση δεν μπορούσε να αντιμετωπιστεί ικανοποιητικά εγκαταλειπόταν από την κλασική ιατρική.  Η πρώτη που ασχολήθηκε με τους καταληκτικούς ασθενείς «και μπήκε στα δωμάτια αυτών των ανθρώπων» ήταν η Ελβετίδα γιατρός Ελίζαμπεθ Κίμπλερ Ρος, λέει ο ψυχίατρος-ψυχαναλυτής Σάββας Σαββόπουλος. Ακούστε όλη τη συνέντευξη στο Πρώτο Πρόγραμμα, στην εκπομπή «Στο ντιβάνι της κρίσης».

Η Ρος στο βιβλίο της «Αυτός που πεθαίνει», εκδ. Ταμασός, 1979 («On Death and Dying»), περιέγραψε τα πέντε στάδια του πένθους τα οποία βιώνει το άτομο είτε για τον επικείμενο θάνατό του είτε για τον θάνατο αγαπημένου του προσώπου: το στάδιο της άρνησης, του θυμού, της διαπραγμάτευσης, της κατάθλιψης και της αποδοχής. Η Ρος υπήρξε πρωτοπόρος του κινήματος των ανακουφιστικών θεραπειών και της συνοδείας των ανθρώπων που πενθούν. Στην εποχή μας, πολλές υπηρεσίες σε όλο τον πλανήτη βρίσκονται κοντά στους βαριά ασθενείς και τους συνοδεύουν στον θάνατο.

Οι γιατροί, το νοσηλευτικό προσωπικό, συχνά δεν είναι εκπαιδευμένοι στη χώρα μας για το πώς θα διαχειριστούν την ανακοίνωση της διάγνωσης και της πρόγνωσης σε μια κακοήθεια. Όλοι έχουμε ακούσει ιστορίες που φτάνουν στα όρια της σκληρότητας, αλλά και ιστορίες τρυφερότητας και ανθρωπιάς. Τα παραμύθια της ζωής, τα ιατρικά περιστατικά για τα οποία γράφει στο βιβλίο του ο Σάββας Σαββόπουλος είναι σπαρακτικά. Οι ασθενείς είναι ήρωες παραμυθιού και οι γιατροί άλλοτε άγγελοι και άλλοτε αδιάφοροι και ανίδεοι ιππότες.

«Χαρακτηριστική ήταν η στάση του γυναικολόγου της Ανθής σε μια επίσκεψή της μετά τον πρώτο κύκλο της χημειοθεραπείας. Την κοίταξε με τη ναρκισσιστική αυτάρκεια του επαΐοντος, ο οποίος, αμήχανος μπροστά σε μια μη αναστρέψιμη καταστροφή, επιδιώκει να αναδείξει το χρήσιμο της παρουσίας του απαξιώνοντας τους άλλους: “Να, που λέγατε ότι σας έκανε καλό η ψυχανάλυση! Ότι γίνατε άλλος άνθρωπος. Δεν σας έκανε τίποτα, τόσα χρόνια κάνετε ψυχανάλυση! Και ιδού το αποτέλεσμα! Ο όγκος σας είναι από το στρες, από το άγχος. Σε τι βοηθάνε αυτές οι θεραπείες εκτός από το να κερδίζουν χρήματα οι ψυχίατροι και οι ψυχολόγοι;”».

Είναι πολύ σημαντική η συναισθηματική επικοινωνία με τον άνθρωπο που νοσεί. Δεν μπορείς να του μιλάς μόνο για τα συμπτώματα τη θεραπευτική αγωγή  και την εξέλιξη της νόσου, λέει ο Σάββας Σαββόπουλος. Το πιο σημαντικό είναι τι ζει αυτός ο άνθρωπος, πώς πάει να κάνει την εξέταση, πώς πάει να πάρει τα αποτελέσματα. Μπορεί να είναι μόνος του και να πρέπει να σταθεί ώρες αδύναμος και κουρασμένος σε ουρές, να πρέπει να πάρει τη βιοψία του μόνος του και να την πάει στο παθολογοανατομικό τμήμα, να μην είναι σε θέση να διαβάσει τα αποτελέσματα των εξετάσεων που έκανε και να νιώθει σαν μελλοθάνατος.

Οι αρμόδιες κρατικές αρχές για την υγεία θα πρέπει να προβλέψουν να υπάρξει μια ευαισθητοποίηση, αν όχι εκπαίδευση, των θεραπευτών σε κάθε κλάδο, ώστε να μπορούν να επικοινωνούν ουσιαστικά με τους καρκινοπαθείς και να τους δείξουν αυτό που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη – τον σεβασμό και τη συμπόρευση μαζί τους στον δύσκολο υπαρξιακό δρόμο τους, τονίζει ο κ. Σαββόπουλος. Και συνεχίζει: «Είναι σημαντικό ο γιατρός να συμπορευτεί με κάποιον που γνωρίζει ότι δεν θα μπορέσει να τον γιατρέψει. Ο θεραπευτής προσφέρει τον εαυτό του ως άλλον-όμοιο, ο οποίος στηρίζει και ακολουθεί τον ασθενή στις ψυχικές του κινήσεις και του δίνει τη δυνατότητα να επισκεφτεί το παρελθόν του, για να το κατανοήσει και να το επανορθώσει».

Διαβάστε επίσης: 

• Ψυχοθεραπεία και καρκίνος [Μέρος 1ο] 

Επιμέλεια κειμένου: Μπέττυ Σαβούρδου