Η ατυχής γερμανική προεδρία και τα ελληνοτουρκικά

Του Πιέρρου Ι. Τζανετάκου

 Στην Άγκελα Μέρκελ δεν αρέσει να φορά το κοστούμι του διπλωμάτη. Μπορεί να είναι κατάλοιπο του παρελθόντος, αλλά είναι φανερό ότι η γερμανίδα καγκελάριος δεν αισθάνεται καθόλου άνετα όταν έχει ν’ αντιμετωπίσει γεωπολιτικές διαφορές με βαθιές ρίζες στο παρελθόν, όπως είναι τα ελληνοτουρκικά ζητήματα. Γενικότερα, το Βερολίνο προτιμά εδώ και αρκετές δεκαετίες να παίζει το παιχνίδι της οικονομικής- εμπορικής και νομισματικής- διπλωματίας, αποφεύγοντας ν’ αναμιχθεί ευθέως ή πλαγίως στη γεωστρατηγική σκακιέρα, ειδικά όταν αυτή αφορά ευαίσθητες περιοχές, όπως η Ανατολική Μεσόγειο.

Η Γερμανία ατύχησε στην πρωτοβουλία μεσολάβησης που τρέχει- στο προσκήνιο και το παρασκήνιο- τους τελευταίους μήνες για να γεφυρώσει τις διαφορές της Αθήνας με την Άγκυρα. Στην ανεξέλεγκτα προκλητική τακτική του Ερντογάν, τόσο στον Έβρο, όσο και στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, το Βερολίνο, στο πλαίσιο της γερμανικής προεδρίας, τήρησε μια στάση που λίγο απέχει απ’ αυτό που στο παρελθόν χαρακτηρίστηκε «επιτήδειος ουδέτερος». Ορισμένες σκληρές ρητορικές διατυπώσεις έναντι της Τουρκίας, μια- δυο επισκέψεις και ευχολόγια του γερμανού Υπουργού Εξωτερικών Χάικο Μάας στην Αθήνα, αλλά από ουσία τίποτα. Προτεραιότητα των διόλου αποφασιστικών Γερμανών ήταν ν’ αποφευχθεί πάση θυσία μια ελληνοτουρκική σύρραξη με ανεξέλεγκτες επιπτώσεις, την ώρα μάλιστα που οι Αμερικανοί είχαν τεθεί από μόνοι τους εκτός παιχνιδιού. Έλειπε δηλαδή από την εξίσωση ο παράγοντας που ως άλλος από μηχανής Θεός θα παρενέβαινε, όπως στο παρελθόν, δίνοντας μια κάποια έξοδο διαφυγής στους εμπλεκόμενους. Απίστευτο, κι όμως αληθινό: Το Βερολίνο δεν θα μπορούσε να σηκώσει τέτοιο βάρος.

Το επιστέγασμα- και ταυτοχρόνως πρόπλασμα του τι πρόκειται να συμβεί στη Σύνοδο Κορυφής της 10^ης Δεκεμβρίου- ήρθε χθες στη συζήτηση της Μέρκελ με εκπροσώπους επιτροπών του Ευρωκοινοβουλίου. Στην Τουρκία «οφείλεται μεγάλος σεβασμός» είπε η καγκελάριος, καθώς έχει δεχθεί τους περισσότερους πρόσφυγες από τον πόλεμο στη Συρία, «στον οποίο συνέβαλαν και χώρες της Δύσης». Ενόψει, λοιπόν, της συζήτησης για κυρώσεις έναντι της Τουρκίας εξαιτίας της αναθεωρητικής πολιτικής της στα ευρωπαϊκά σύνορα, η Μέρκελ κραδαίνει εντός κι εκτός Γερμανίας το φόβητρο του προσφυγικού ζητήματος. Αυτό ήταν, άλλωστε, το μοναδικό πρόβλημα, που κατά τη διάρκεια της πολυετούς θητείας της, την ανάγκασε να πληρώσει βαρύ πολιτικό και εκλογικό κόστος. Και είναι ταυτοχρόνως, το υπ’ αριθμόν δύο- μετά την υγειονομική κρίση και τις επιπτώσεις της- θέμα που απασχολεί τις χώρες της κεντρικής και της βόρειας Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης και της Γαλλίας. Μην πιέζετε, λοιπόν, πολύ τους Τούρκους για να μην βρεθούμε ξανά προ απροόπτου με χιλιάδες πρόσφυγες να κατακλύζουν τα σύνορά μας. Αυτό είναι το μήνυμα της Μέρκελ στους λοιπούς 26, μέσω μάλιστα του Ευρωκοινοβουλίου. Σημειωτέον ότι το Ευρωκοινοβούλιο λίγες μόλις μέρες πριν ψήφισε με μεγάλη πλειοψηφία υπέρ της λήψης κυρώσεων κατά της Άγκυρας. Μέσα σε αυτήν την περιρρέουσα ατμόσφαιρα προέκυψε και το προσεκτικά διατυπωμένο μήνυμα του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών στις 26 Νοεμβρίου, το οποίο πέρα από την ανάδειξη της όψιμης και ψευδεπίγραφης διαλλακτικότητας της Άγκυρας, έφερνε τους Ευρωπαίους, προφανώς ματαίως, προ των ευθυνών τους.

Για την Μέρκελ είναι σχεδόν αδύνατο ν’ αναφέρει δημοσίως ότι κινητήρια δύναμής της στην πολιτική έναντι της Άγκυρας είναι οι αξιολογότατες οικονομικές σχέσεις της χώρας της με την Τουρκία. Η καγκελάριος προσπαθεί εν μέσω της συγκυρίας του κορονοϊού να κερδίσει χρόνο. Σε λίγες μέρες, άλλωστε, η γερμανική προεδρία εκπνέει, ενώ από τις 20 Ιανουαρίου και την αλλαγή ηγεσίας στις ΗΠΑ όλοι αναμένουν μια πιο συγκροτημένη παρουσία της Ουάσινγκτον στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η γερμανική προεδρία απέχει παρασάγγας από το να θεωρηθεί επιτυχημένη, τουλάχιστον όσον αφορά τα δύο μείζονα ζητήματα διεθνούς χαρακτήρα με τα οποία ασχολήθηκε. Το πρώτο, βάσει προγράμματος, ήταν το Μεταναστευτικό με προτεραιότητα την ψήφιση του νέου Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο. Το δεύτερο, εκτάκτως, ήταν η ελληνοτουρκική κρίση, η χειρότερη ίσως μετά την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974. Δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει φυσικά τις προκλήσεις του κορονοϊού και του Ταμείου Ανάκαμψης, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η λεγόμενη και «ατμομηχανή της Ευρώπης» θα πρέπει να εμφανίζεται τόσο αναιμική στα ζητήματα διεθνών σχέσεων που κλονίζουν τη συνοχή της Ένωσης. Αλλά όπως είπαμε στην αρχή, στους Γερμανούς αρέσει περισσότερο να παίζουν μπάλα στο γήπεδο της οικονομίας.