Βλέποντας ξανά την ταινία του Δημήτρη Κουτσιαμπασάκου «Ντάνιελ ‘16», παρακολουθείς καθαρό δείγμα κινηματογράφου ανθρωπίνων σχέσεων. Μια ιστορία βγαλμένη από τη ζωή, λιτή αλλά όχι απλοποιημένη, σαφής μα καθόλου διδακτική.
Ο Ντάνιελ, ένας Γερμανός έφηβος, στέλνεται στην Ελλάδα σε μια κοινότητα αγωγής ανηλίκων, για να εκτίσει την ποινή του. Εκεί, σ’ ένα εγκαταλελειμμένο χωριό του Έβρου, κοντά στα σύνορα με την Τουρκία, βιώνει πρωτόγνωρα συναισθήματα και καλείται να δώσει λύση σε δύσκολα διλήμματα. Η τελική του απόφαση θα ξαφνιάσει τους πάντες.
Ας γνωρίσουμε τον δημιουργό και την ταινία του μέσα από τη συζήτηση μας.
–Πώς πρωτομάθατε για αυτά τα ιδρύματα και τί ενεργοποίησε τη διάθεση σας να πείτε μια τέτοια ιστορία κινηματογραφικά; Έχει να κάνει με τα πρόσωπα στα οποία είναι αφιερωμένη η ταινία στους τίτλους τέλους;
-Η ταινία είναι εμπνευσμένη από πραγματικά γεγονότα, από τη λειτουργία σωφρονιστικών δομών στην Ελλάδα, οι οποίες φιλοξενούν Γερμανούς παραβατικούς έφηβους. Μάλιστα μια από αυτές λειτουργούσε και λειτουργεί ακόμη στα Κοίλα, ένα χωριό κοντά στον Έβρο. Επισκεφτήκαμε την συγκεκριμένη δομή και βασίσαμε εκεί την ταινία μας, αντλώντας από την καθημερινότητά της και τη γεωγραφική της θέση. Το γεγονός δηλαδή ότι είναι κοντά σε ένα βασικό σημείο εισόδου παράτυπων μεταναστών. Στο κέντρο της ιστορίας βρίσκεται η απουσία της οικογένειας και η αναζήτηση της. Με αυτήν την έννοια η ταινία είναι αφιερωμένη στη γυναίκα και τα παιδιά μου, στην οικογένεια που κατάφερα ο ίδιος να δημιουργήσω.
–Η ιστορία του Ντάνιελ με το σκυλί του, ίσως το τελευταίο εχέγγυο της παιδικής αθωότητας του πριν μπει στο ίδρυμα, χάνεται αυτοστιγμής όταν θα δοθεί εν αγνοία του για προσωρινή υιοθεσία. Το παράδοξο -και σεναριακά ενδιαφέρον- είναι ότι όταν το σκάσει για πρώτη φορά από τη δομή τον βρίσκει ένα σκυλί της αστυνομίας για να του δοθεί μια δεύτερη ευκαιρία σωφρονισμού. Θα θέλατε να μιλήσετε για αυτή τη σχέση παιδιών έγκλειστων με τα ζώα;
-Πράγματι τα ζώα παίζουν ιδιαίτερο, κομβικό ρόλο στην ταινία. Θα έλεγα πως κατά έναν τρόπο πράττουν αυτό που αδυνατούν οι άνθρωποι. Ίσως γιατί έχουν μεγαλύτερη συναισθηματική νοημοσύνη και είναι πιο κοντά στα παιδιά.
–Τα σύνορα ως πολιτιστικά αόρατα όρια στην ταινία σας, συνορεύουν με τρία σημαντικά θέματα: Τον σωφρονισμό, τον ρατσισμό, το μεταναστευτικό.
-Τα σύνορα, πραγματικά και συμβολικά, χωρίζουν και ταυτόχρονα έλκουν τους ανθρώπους. Γίνονται αντικείμενο διεκδίκησης, πολέμου, εξαπάτησης, διαχωρισμού. Πολύ σωστά το θέσατε γιατί κρύβονται πίσω και από τον σωφρονισμό (ο περιορισμός των συνόρων), τον ρατσισμό (η αξιακή τους οριοθέτηση) και το μεταναστευτικό (η αναζήτησή τους).
–Οι υπεύθυνοι της οργάνωσης/δομής ονομάζουν «ευκαιρία» την παραμονή του Ντάνιελ εκεί. Κανένα παιδί όμως -ιδιαίτερα αν είναι σε ξένο τόπο- δεν θεωρεί «ευκαιρία» τον περιορισμό της ελευθερίας του. Θα θέλατε να το σχολιάσετε; Αν ήσασταν στην ηλικία του Ντάνιελ, θα το βλέπατε ως ευκαιρία;
-Τίποτε δεν είναι ευκαιρία όταν δεν έχεις οικογένεια ή όταν χωρίζεσαι από αυτή. Ο ξένος τόπος στην περίπτωση αυτή επιτελεί τον ρόλο του εναλλακτικού σωφρονισμού με την αποστολή σε ένα εντελώς διαφορετικό κοινωνικό και γλωσσικό περιβάλλον. Αυτό πιθανόν να έχει θετική επίδραση στον ψυχισμό του τρόφιμου ακριβώς για το γεγονός ότι είναι εντελώς ξένο και διαφορετικό. Κατά πόσο όμως αυτό ισχύει δεν το γνωρίζω. Οι υπεύθυνοι τέτοιων δομών θεωρούν πως ναι, ισχύει.
–Στην προσπάθεια του να αποδράσει, ο Ντάνιελ γίνεται μάρτυρας αποτρόπαιας πράξης που τον οδηγεί ένα βήμα πιο κοντά στην απότομη ενηλικίωση. Δοθείσης αυτής της αφορμής, θα θέλατε να μιλήσετε για τη λειτουργία του σωφρονισμού στους ανηλίκους, ιδιαίτερα πλησίον περιοχών που υπάρχει λόγω γεωγραφικού ενδιαφέροντος υψηλή εγκληματικότητα;
-Σήμερα, όπως έχουν τα πράγματα, η εγκληματικότητα είναι ένα φαινόμενο που ευδοκιμεί περισσότερο μάλλον στις πόλεις παρά στην ύπαιθρο. Στην προκειμένη περίπτωση αυτό το γεγονός μας εξυπηρετούσε κυρίως σεναριακά πάρα το στηρίξαμε σε κάποια δεδομένα.
–Το «’16» δεν παραπέμπει μόνο σε εκείνες της μέρες του 2016 αλλά και σε μια ηλικία που σε πολλές χώρες θεωρείται το έτος ενηλικίωσης.
-Πράγματι! Να πω την αλήθεια δεν μου είχε περάσει από το μυαλό αυτή η διάσταση γιατί ήθελα το ’16 να αφορά τα γεγονότα της Ειδομένης, την κορύφωση δηλαδή της μεταναστευτικής κρίσης στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Όμως έδωσες μια πολύ ωραία διάσταση.
–Ο Ντάνιελ τελικά θα εκτίσει την ποινή του περισσότερο από όσο αρχικά υποπτευόμασταν, αφού ως αυτόπτης μάρτυρας αισθάνεται συνυπεύθυνος. Θα μείνει στη δομή, θα διαβάζει τα μαθήματα του και θα προστατεύει ένα ορφανό, που στα μάτια του πλέον έχουν κοινή πορεία. Ο ρόλος του αδελφού / πατέρα πηγαίνει παράλληλα με αυτόν του παιδιού / ενήλικα. Θα θέλατε λίγο να εμβαθύνετε στη σχέση και σε αυτό το μέρος της ιστορίας;
-Αυτό στο οποίο αναφέρεστε ίσως να αποτελεί τον πυρήνα της ιστορίας, το πιο σημαντικό στοιχείο του. Ο Ντάνιελ είναι ένα παιδί που έχει χάσει τον πατέρα του, ένα παιδί που δεν έχει νιώσει πατρική φροντίδα και στοργή. Το ότι θα την προσφέρει, με τον τρόπο που το κάνει, θα τον λυτρώσει απ’ το γεγονός ότι δεν την έχει νιώσει ο ίδιος.
–Οι στρουθοκάμηλοι έχουν μια ιδιότητα: Όταν φοβούνται κρύβουν το κεφάλι τους στο χώμα και πιστεύουν ότι γλιτώνουν τον κίνδυνο. Αντί για τον προφανή συμβολισμό, θεωρώ ότι αυτά τα πουλιά βρίσκονται εκεί όχι τυχαία. Συμβολίζουν τα ζώα προς σφαγή, την κοινωνία που κρύβεται με την τεχνική του σκυμμένου κεφαλιού στο χώμα στα κοινωνικά προβλήματα αλλά και των πουλερικών που αδυνατούν να πετάξουν. Θέλετε να μοιραστείτε τις σκέψεις σας;
-Τα πουλιά στην ταινία ο Μαξ του αρέσει να λέει ότι είναι στρουθοκάμηλοι, τα πιο γρήγορα πουλιά στον κόσμο, με πολύ ισχυρό λάκτισμα και τεράστια αυγά που φτιάχνεις ακόμη πιο τεράστιες ομελέτες. Ο Ντάνιελ όμως καταλαβαίνει πως ο Μαξ του λέει ψέματα για να τον εντυπωσιάσει. Γιατί στην πραγματικότητα είναι εμού, όχι τόσο γρήγορα, όχι τόσο ψηλά, όχι με τόση δυνατή κλοτσιά όπως οι στρουθοκάμηλοι. Είναι δηλαδή κι αυτά “αουτσάιντερ”, όπως και οι ίδιοι. Παρ’ όλα αυτά όμως, τα εμού θα δώσουν μια άλλη διάσταση στο φινάλε της ιστορίας, ακριβώς γιατί μοιάζουν να συναισθάνονται και να συμπονούν τα παιδιά περισσότερο απ’ ότι οι ενήλικες.
–Ο Nikolas Kisker είναι η μεγάλη έκπληξη της ταινίας. Μαζί με τους Alexander Liakopoulos Buchholz και Filopateer Adel Hafiz Anas Mogras κλέβουν την παράσταση. Πως τους επιλέξατε;
-Πράγματι ήμουν τυχερός που τους συνάντησα και η Σουλτάνα Νικολαΐδου, η υπεύθυνη του κάστιγκ της ταινίας, έκανε πολύ καλή δουλειά. Ο Νικόλας και ο Αλέξανδρος πάνε στο ίδιο σχολείο, στη Γερμανική σχολή Αθηνών. Ο Φιλοπατήρ είναι Αιγύπτιος, κόπτης στο θρήσκευμα που ζει στην Ελλάδα με τους γονείς του.
–Υπάρχει μια ενότητα εορτασμού Χριστουγέννων. Εκεί ο Ντάνιελ ζητάει ό,τι θα ζητούσε ίσως ένας μικρότερος νέος, μια μπάλα. Στην πραγματικότητα με αυτό του το αίτημα, ζητάει μια οικογένεια να τον αποδεχτεί;
-Ο Ντάνιελ σ’ αυτή την σκηνή ζητάει μια μπάλα, όχι γιατί την χρειάζεται ο ίδιος, αλλά γιατί θέλει να την κάνει δώρο στον Νιντάλ. Με το ψέμα που λέει, στην ουσία, εκμεταλλεύεται την φιλολογία περί οικογένειας των ενηλίκων με σκοπό να φτιάξει μια δική του, στο πλαίσιο μιας φιλικής, προστατευτικής σχέσης.
–Η μητέρα πίσω από την οθόνη, δε θυμίζει σε τίποτα το αρχέτυπο της μεσογειακής μάνας. Μιλάει ανοιχτά για τις σχέσεις της, θεωρεί δεδομένη την τιμωρία του παιδιού της και κάνει όσες αλλαγές πιστεύει ότι οριοθετούν την επανένταξη στην κανονικότητα.
-Ακριβώς. Είναι κατά κάποιον τρόπο πιο ανώριμη από το παιδί της. Η μάνα του Ντάνιελ εκπροσωπεί ως έναν βαθμό την κρίση που περνάει σήμερα η πυρηνική οικογένεια, που δεν καταφέρνει να δημιουργήσει ένα ασφαλές περιβάλλον για τα μέλη της. Είμαι πολύ χαρούμενος που υποδύεται αυτό τον ρόλο η Βανέσα Χριστοδούλου, ελληνίδα ηθοποιός και σκηνοθέτης που ζει στη Γερμανία.
–«Η χώρα των βαρβάρων» ή «Η χώρα των θεών», όπως διαβάζει με δυσκολία στα βιβλία ο Ντάνιελ, τελικά φιλοξενεί τους πιτσιρικάδες της ταινίας; Παίζοντας λίγο με τις λέξεις και τα νοήματα, υπάρχει αυτή η χώρα των Φαιάκων για τους «μικροεγκληματίες»;
-Ναι, απ’ ότι βλέπουμε στην ταινία αυτή η χώρα υπάρχει ή μπορεί να υπάρξει. Κυρίως μέσα από την αποδοχή του διαφορετικού, την υπέρβαση των συνόρων και την αγάπη, όσο κοινότοπο κι αν ακούγεται.
–Από επιλογή δεν αναφέρεστε ξεκάθαρα στην πράξη που οδήγησε τον Ντάνιελ στην ποινή του στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας. Πως εξυπηρετεί τη δραματουργία η σχεδόν απόκρυψη αυτού του γεγονότος από το φως της ιστορίας;
-Ο Ντάνιελ «εξομολογείται» στον Νιντάλ τα γεγονότα που τον οδήγησαν στην τιμωρία του, τη βραδιά των Χριστουγέννων, όταν του κάνει δώρο την μπάλα. Σε ένα παιδί που δεν μιλάνε την ίδια γλώσσα, αλλά παρ’ όλα αυτά καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλον. Είναι υπαινικτικός ο τρόπος που τα λέει, αλλά σαφής. Ξυλοκόπησε σκληρά ένα αφγανόπουλο και το έστειλε στο νοσοκομείο.
–Στο ψυχολογικό παιχνίδι με τις κάρτες ο Ντάνιελ επιλέγει τρεις λέξεις, δύο με αισιόδοξα συναισθήματα και ένα σημείο πόνου. Με την τριπλή ιδιότητα του Έλληνα κινηματογραφιστή, του Ευρωπαίου πολίτη και του καλλιτέχνη του κόσμου, ποια τρίπτυχα θα επιλέγατε;
-Θα απαντούσα χαριτολογώντας στο ερώτημα αλλά όχι χωρίς δόση αλήθειας. Σήμερα στο τρίπτυχο αυτό τείνει να έχει μόνον… πόνο!
–Πώς θα αντιδρούσατε σήμερα αν μεγαλώνατε με τις εμπειρίες που φέρει ο ήρωάς σας; Θα παίρνατε τις ίδιες αποφάσεις;
-Δεν ξέρω, είναι δύσκολο το ερώτημα. Παρ’ όλα αυτά θα έλεγα πως κάθε άνθρωπος, λίγο πολύ κουβαλάει τον δικό του σταυρό. Άλλοτε κάνει την υπέρβαση, άλλοτε όχι. Προσωπικά θέλω να πιστεύω πως εγώ στη δική μου ζωή ακολούθησα τον δρόμο του ήρωά μου.
–Η ταινία σας θα διανεμηθεί κινηματογραφικά και λίγο καιρό αργότερα θα ανέβει σε ψηφιακή πλατφόρμα ενοικίασης ταινιών. Θεωρείτε ότι στη μετά COVID εποχή πρέπει να διαχωριστούν οι έννοιες «πηγαίνω κινηματογράφο» και «βλέπω ταινίες»;
-Νομίζω πως ναι. Αυτό που συμβαίνει θα επηρεάσει δραστικά τον τρόπο που βλέπουμε ταινίες. Δεν θέλω να κινδυνολογήσω ότι θα κλείσουν οι αίθουσες κλπ, αλλά οι πλατφόρμες ήρθαν για να μείνουν. Οι αίθουσες, από την άλλη μεριά, πιστεύω πως δεν είπαν ακόμη την τελευταία τους λέξη και πως η εμπειρία που προσφέρουν είναι αναντικατάστατη.
–Οι ταινίες, όπως και τα βιβλία, περνούν στην εποχή του μη υλικού. Πλέον δεν περιμένουμε την κυκλοφορία ενός DVD που θα το πιάσουμε στα χέρια μας, θα δούμε το γραφιστικό του εξωφύλλου ή θα διαβάσουμε τη σύνοψή του συζητώντας το με έναν ιδιοκτήτη video club. Απλά θα δούμε μια φωτογραφία του και θα επιλέξουμε να «σκοτώσουμε» τη βραδιά μας με μια ταινία που ίσως μας ενδιέφερε να δούμε, ίσως και όχι. Αυτό από τη μία δίνει ευκαιρία στους ανθρώπους που δεν θεωρούνται σινεφίλ να δουν κάποιες ταινίες που δύσκολα θα επέλεγαν. Από την άλλη, οι ταινίες, στη δεύτερη εποχή τους (μετά τον κινηματογραφικό τους κύκλο) χάνουν τη στοργική σχέση με τον αγοραστή/ενοικιαστή. Ποιες είναι οι σκέψεις σας πάνω σε αυτό το σημείο των καιρών που γιγαντώθηκε τα τελευταία 2 χρόνια;
-Είμαι από τη φύση μου αισιόδοξος άνθρωπος και προσπαθώ όσο γίνεται να βλέπω την θετική πλευρά των πραγμάτων και όχι την αρνητική. Αν και πρέπει να ομολογήσω πως έχεις δίκιο. Με τα καινούρια δεδομένα η αίσθηση την αφής, σε πολλές εκφάνσεις της, τείνει να ατροφήσει. Η αγκαλιά, το άγγιγμα, το φιλί…. Είναι πραγματικά πολύ ανησυχητικό αυτό.
–Το «Ντάνιελ ‘16», τουλάχιστον για την περίοδο της πρώτης προβολής του, θα μπορέσουν να το παρακολουθήσουν αποκλειστικά εμβολιασμένοι. Πως κρίνετε αυτό το μέτρο;
-Προσωπικά είμαι εμβολιασμένος, όπως άλλωστε και όλοι στην οικογένεια μου. Παρ’ όλα αυτά το βρίσκω υπερβολικό. Ιδιαίτερα για έναν χώρο που έχει πληγεί ανεπανόρθωτα από την πανδημία. Είναι σαν να του δίνεις την χαριστική βολή.
Η ταινία «Ντάνιελ ‘16» είναι μια συμπαραγωγή του ΕΚΚ και της ΕΡΤ
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος