«Γράμμα από το Κίεβο», του Πιέρρου Ι. Τζανετάκου

Ο οδηγός του βαν που μας μεταφέρει από το σιδηροδρομικό σταθμό του Κιέβου προς το Υπουργείο Εξωτερικών, δείχνει σχεδόν με περηφάνεια τον κρατήρα στη μέση ενός κεντρικού δρόμου. Κάνουμε μια στάση και κατεβαίνουμε για να δούμε γκρεμισμένα σπίτια, τα οποία απλώς έτυχε να βρίσκονται μπροστά από δημόσια κτήρια κι εγκαταστάσεις υποδομών νερού, ρεύματος ή αερίου. Αυτά στοχεύουν τώρα οι Ρώσοι με τα ιρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη τους. Ο πόλεμος στην Ουκρανία αλλάζει μορφές κι εκφράσεις και η ψυχολογική διάσταση παίζει όλο και πιο σημαντικό ρόλο. Είναι 19 Οκτωβρίου του 2022 και περίπου το 40% των υποδομών του Κιέβου έχει καταστραφεί. Η Μόσχα θέλει να κάνει ακόμα πιο δύσκολο τον χειμώνα που έρχεται. Ο Πούτιν πιστεύει ότι μ’ αυτόν τον τρόπο θα «ρηγματώσει» την Ουκρανία στο εσωτερικό της. Ότι θα αναγκάσει τους πολίτες της να φωνάξουν στον πρόεδρό τους «φτάνει έως εδώ, ήρθε η ώρα να συνθηκολογήσουμε». Μάλλον όμως πετυχαίνει το αντίθετο.

Η πλατεία μπροστά από την εκκλησία του Αγίου Μιχαήλ, δίπλα από το ουκρανικό Υπουργείο Εξωτερικών είναι στολισμένη. Στη μία πλευρά υπάρχουν εκθέματα κατεστραμμένα από ρωσικά άρματα. Στην άλλη, δεσπόζει ένας μπλε τοίχος με φωτογραφίες των πεσόντων. Όχι μόνο της τρέχουσας εισβολής, αλλά από την Επανάσταση του 2014, την Κριμαία, το Ντονμπάς και του Λουγκάνσκ- εκεί δηλαδή που εδώ και χρόνια μαινόταν ένας ακήρυχτος, όχι ακριβώς εμφύλιος- πόλεμος. Περπατώντας δίπλα στον Νίκο Δένδια και τον Ντμίτρι Κουλέμπα, ακούμε τον Ουκρανό υπουργό Εξωτερικών να λέει ότι ακόμα και σήμερα, που οι μαζικοί βομβαρδισμοί από τα ιρανικά σμήνη είναι κάτι το πρωτόγνωρο, οι κάτοικοι του Κιέβου το μόνο που δεν κάνουν είναι να φοβούνται. «Λεπτά αφού λήξει ο συναγερμός βγαίνουν και συνεχίζουν τα ψώνια τους, πίνουν τον καφέ τους».

Όταν φτάσαμε στο Κίεβο είχε συννεφιά. Μάλλον γι’ αυτό δεν επιτέθηκαν οι Ρώσοι- τα drones λέει αποπροσανατολίζονται αν οι καιρικές συνθήκες δεν είναι καλές. Κι όμως, λίγα λεπτά αφότου μπήκαμε στο Υπουργείο, χτυπά ξανά ο συναγερμός. Περιέργως, ακόμα κι εγώ που δεν έχει τύχει να βρεθώ ξανά σε εμπόλεμη ζώνη, δεν νοιώθω κάτι ιδιαίτερο, κάτι πρωτόγνωρο. Σαν να πηγαίνεις με τους ρυθμούς της πόλης και των κατοίκων της. Ακόμα μια συνηθισμένη μέρα. Οι φωνές των Ουκρανών αξιωματούχων για να κατέβουμε αμέσως στο καταφύγιο ταράζουν, κάπως, την επίπλαστη ηρεμία. Η εικόνα των δύο υπουργών Εξωτερικών να παραχωρούν συνέντευξη Τύπου τρεις ορόφους κάτω από τη γη είναι πράγματι πολεμική. «Ο Δένδιας θα μπορούσε να μην έχει έρθει εδώ», λέει ο Κουλέμπα. «Ήρθε όμως. Και το γεγονός ότι σήμερα σας μιλάμε από το καταφύγιο δείχνει πόσο ισχυρή είναι η θέλησή μας να κερδίσουμε αυτόν τον πόλεμο». Η θέληση των Ουκρανών για νίκη αποτελεί παράδειγμα για τους δυτικούς, αποτελεί σήμα ότι οι λαοί δεν λυγίζουν ακόμα κι έναντι ενός φαινομενικά πολύ ισχυρότερου αντιπάλου. «Μια νίκη τους θα είναι μια νίκη του Διεθνούς Δικαίου», λέει ο Έλληνας υπουργός απαντώντας σε ερώτησή μας για το τι παραπάνω από τα προφανή συμβολίζει η επίσκεψή του στο Κίεβο.

Μέσα από το σκοτεινό υπόγειο, το οποίο περιέργως είναι γεμάτο κάμερες και φώτα, κάθε πλευρά εκπέμπει το δικό της μήνυμα. Για την Ελλάδα τα όσα συμβαίνουν στο μέτωπο, οι επιπτώσεις τους, αλλά και η ίδια η άμυνα των Ουκρανών είναι τα μόνα έμπρακτα κι αποτελεσματικά παραδείγματα κατά του αναθεωρητισμού- είτε του ρωσικού, είτε του τούρκικου. Ο Νίκος Δένδιας παραλλήλισε τα όσα συμβαίνουν εκεί με αυτά που θέλουν να επιβάλουν οι Τούρκοι στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Η αναφορά στον εξ’ ανατολών κίνδυνο, είναι κάτι παραπάνω από σαφής. Είναι και τα λόγια του Ερντογάν τόσο ξεκάθαρα, που δεν χωρούν παρερμηνείες: «Προσέξτε γιατί θα γίνεται η επόμενη Ουκρανία». Οι παραλληλισμοί στο καταφύγιο φτάνουν έως και την Επανάσταση του 1821 και το σύνθημα «Ελευθερία ή Θάνατος», το οποίο ακούγεται και από τους δύο υπουργούς, προφανώς με διαφορετικό ύφος και άλλη στόχευση.

Οι Ουκρανοί δεν θα σταματήσουν να ζητούν από κάθε επισκέπτη που φθάνει στο Κίεβο όπλα. Περισσότερα όπλα. Κυρίως αντιαεροπορικά και αντιπυραυλικά συστήματα. Αυτό έκαναν και τώρα. Θεωρούν ότι βρίσκονται κοντά, αν όχι σε μια τελική νίκη, τουλάχιστον σε μια επιπλέον στρατηγική επικράτηση που θα μείωνε ακόμα περισσότερο το ηθικό της Μόσχας. Άλλωστε αυτή τη στιγμή, οι Ρώσοι, το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι ν’ απειλούν απ’ τον αέρα. Αυτοί είναι πάντως που τώρα υποχωρούν και αφήνουν εδάφη που κέρδισαν λίγο καιρό πριν με αίμα. Η Ελλάδα τήρησε εξ’ αρχής μια πολύ καθαρή στάση κατά της αναίτιας ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Διάλεξε με ποια πλευρά της Ιστορίας θα ταχθεί, όπως συνηθίζει να λέει άλλωστε ο πρωθυπουργός, καθώς δεν θέλει να είναι αυτή η επόμενη που θα αναγκαστεί να υπερασπιστεί τα σύνορά της. Κι αν χρειαστεί δεν θέλει να είναι μόνη της. Προς το παρόν κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει πώς θα καταλήξει ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος. Η Ουκρανία είναι το μέσο, το μήνυμα όμως είναι διαφορετικό. Όπως το μήνυμα, έτσι και κάθε γράμμα που έρχεται από το Κίεβο έχει πολλές αναγνώσεις.