Διαρροές στο Σύστημα και αποκαλυπτική Δημοσιογραφία

Του Βασίλη Βασιλόπουλου

«Ο πιο επικίνδυνος άνθρωπος στην Αμερική», σύμφωνα με τον Κίσιγκερ, ο αναλυτής των μυστικών υπηρεσιών, Daniel Ellsberg, αποφάσισε να τινάξει – με 7 χιλιάδες σελίδες απόρρητα έγγραφα μέσω των ΝΥΤ- στον αέρα τα ψέματα του Λευκού Οίκου και του Πενταγώνου για τον πόλεμο στο Βιετνάμ.

Δύο συντάκτες της Washington Post, οδήγησαν σε παραίτηση τον Νίξον για το Watergate. Η πηγή ονομάστηκε Deep Throat. Οι δημοσιογράφοι ήταν οι Bob Woodward και Carl Bernstein. Η διαρροή είχε και τεκμηρίωση με χιλιάδες έγγραφα όπως αποδείχθηκε.

O στρατιώτης Chelsea Manning (πρώην Bradley Manning), μέσω του WikiLeaks και του Julian Assange, έφερε στο φως τα war logs (77 χιλιάδες έγγραφα στα οποία μετά από μέρες προστέθηκαν άλλα 390 χιλιάδες) προκαλώντας σοκ για τις αμερικανικές στρατιωτικές και διπλωματικές πρακτικές.

Ο Edward J. Snowden, με την βοήθεια του Glenn Greenwald, έφερε στο φως τις παρακολουθήσεις από την υπηρεσία NSA και εσχάτως έγινε ο πιο επικίνδυνος άνθρωπος, παίρνοντας τον τίτλο από τον Ellsberg, αφού και το θέμα αφορούσε το απόρρητο των προσωπικών δεδομένων και επικοινωνιών, ζήτημα εξαιρετικά επίκαιρο μέσα στην τεχνολογική θύελλα.

Σε όλες τις περιπτώσεις αυτών διαρροών, δεν θα είχαμε τα αποτελέσματα που γνωρίζουμε αν δεν υπήρχαν τολμηροί δημοσιογράφοι, ταγμένοι στο καθήκον αλήθειας, και πάντως, εάν δεν υπήρχαν αρχισυντάκτες με σθένος απέναντι στο κάθε ισχυρό σύστημα, ο κόσμος θα έμενε στο σκοτάδι.

Ωστόσο, οι υποθέσεις αυτές αφορούσαν περισσότερο τις ΗΠΑ. Το βεληνεκές όμως χωρίς αμφιβολία ήταν παγκόσμιο.

Έκτοτε, λόγω και της κρίσης, καταγράφηκαν και άλλες διαρροές με σημαντικότερες αυτές που αφορούσαν σε καταθέσεις φοροφυγάδων σε Τράπεζες καταφύγια. Η αμερικανική πλευρά έσπευσε να το εκμεταλλευτεί για να εισπράξει φόρους και πρόστιμα – που μόνο αυτή μπορούσε να επιβάλει- από τις Τράπεζες αυτές. Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί ασχολήθηκαν ελάχιστα και μόνον κάποιες χώρες συνέλαβαν το μαύρο χρήμα.

Η HSBC, το φορολογικό καταφύγιο στο Λουξεμβούργο του Γιουνκέρ, οι διάφορες λίστες με ονόματα και λογαριασμούς, όπως του Ερβέ Φαλτσιανί που προσπάθησε να πουλήσει τα δεδομένα σε κάθε ενδιαφερόμενο κρατικό λειτουργό της Δύσης, είναι μερικές αξιοσημείωτες περιπτώσεις. Πάλι δημοσιογράφοι ερεύνησαν και αποκάλυψαν. Στη Βρετανία μάλιστα καταγράφηκε και παραίτηση αρχισυντάκτη που αρνήθηκε το κουκούλωμα αλλά αυτή η πράξη μεγιστοποίησε τη διάθεση για αποκαλύψεις στέλνοντας μήνυμα σε κάθε newsroom. Επρόκειτο για τον Peter Oborne.

Από τη στιγμή που μπήκαν οι Τράπεζες, οι φορολογικοί παράδεισοι και οι υπεράκτιες εταιρείες στο στόχαστρο του παγκόσμιου μιντιακού ενδιαφέροντος, ήταν αναμενόμενο ότι και οι πολιτικοί που συνδέονταν καθ’ οιονδήποτε τρόπο με τα κρυμμένα τρισεκατομμύρια που έχουν εξαφανιστεί από την παγκόσμια οικονομία, θα έπρεπε να περιμένουν να δουν τα ονόματά τους δημοσιευμένα δίπλα σε λογαριασμούς.

Αυτό το έκανε πράξη το International Consortium of Investigative Journalists δημοσιεύοντας τα the Panama Papers – υλικό από 11 εκ. έγγραφα – που σχετίζονται με τον παράδεισο του Παναμά. Έναν παράδεισο που όλοι οι πολιτικοί και οικονομολόγοι (ούτε λόγος για Τραπεζίτες) γνώριζαν αλλά κανείς δεν μιλούσε. Τα πρώτα στοιχεία δημοσιεύτηκαν στην Süddeutsche Zeitung και επικοινωνήθηκαν από 370 δημοσιογράφους, σε περισσότερες από 70 χώρες.

Η δράση του εν λόγω δημοσιογραφικού κονσόρτσιουμ, στη σημερινή συγκυρία, είναι μια εξόχως πολιτική κίνηση της αποκαλυπτικής δημοσιογραφίας που επιβεβαιώνει το ρόλο του gatekeeper. Εμπόριο πετρελαίου, όπλων, ναρκωτικών και σάρκας, ακόμη και τα τραγικά γεγονότα στη Συρία, συνδέονται με αυτή τη θλιβερή ιστορία.

Σε ότι αφορά το μαύρο ευρώ, ότι δεν μπορεί να κάνει(;) ο Ντράγκι και οι πολιτικοί της Ευρώπης με την Mossack Fonseca, το κάνουν κάποιοι δημοσιογράφοι.

Ωστόσο, απορρέει και μια δύναμη προς τους επικοινωνητές αυτών των πληροφοριών οι οποίοι αποκτούν τα δικά τους media και διακινούν την πληροφορία μέσω των ιστοσελίδων τους και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που διαχειρίζονται.
Γίνονται πολύ ισχυροί μηχανισμοί, αφού οι πολίτες στον κόσμο πιστεύουν ότι ο σκοπός κάθε διαρροής είναι να αποκαλυφθεί η αλήθεια. Αυτό το σημερινό ευνοϊκό αποτέλεσμα δεν είναι απαραίτητα αυριανό κακό, ή καλύτερα, στη φάση αυτή δεν προκαλεί καχυποψία. Όταν όμως στοχεύουν σε αποκαλύψεις για πρόσωπα και καταστάσεις σε χρόνο επίκαιρο, δείχνουν μια διάθεση διαχείρισης αυτής της δύναμης. Αυτό είναι άξιο παρατήρησης, καθώς η ισχύς ενίοτε γίνεται και πολιτικό εργαλείο.

Ο Assange και ο Snowden έχουν δώσει δείγματα αυτής της ισχύος. Ο πρώτος σε μια επίδειξη ικανότητας να ταράξει τα οικονομικο-πολιτικά νερά για την ελληνική κρίση, δημοσίευσε επίκαιρη υποκλοπή συνομιλίας των μελών της αποστολής του ΔΝΤ στην Αθήνα. Ο δεύτερος μέσα στη συγκυρία με το Brexit κάλεσε τους Βρετανούς να πιέσουν σε παραίτηση τον Κάμερον. Οι ερευνητές των Panama Papers συγκλονίζουν τους θρόνους πολλών ηγετών και πολιτικών προσώπων σε πολλές χώρες. Αποδομούν και τους διασήμους αλλά και μεγάλες εταιρείες.

Απομένει να δούμε εάν το επόμενο διάστημα θα ασχοληθούν περισσότερο με την Ευρώπη και κυρίως εάν θα στοχεύσουν σε πρόσωπα κλειδιά.