Η απρόβλεπτη κατάσταση στη Βρετανία

Του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου

Το ΝΑΙ των Βρετανών στην έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναστατώσει όλη την ΕΕ, αλλά έχει δημιουργήσει μια απρόβλεπτη κατάσταση, οικονομική και πολιτική, πρώτα απ’ όλα στην ίδια τη Βρετανία. Κανείς δεν ξέρει μέχρι που μπορεί να φτάσουν οι επιπτώσεις, ενώ διαπιστώνεται ότι οι υποστηριχτές του Brexit δεν είχαν κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο για το μετά.

Ενδεικτική περίπτωση ο μέχρι πριν λίγα 24ωρα ηγέτης αυτής της τάσης Μπόρις Τζόνσον, ο οποίος, όπως αποδείχθηκε, όχι μόνο δεν διέθετε σχέδιο για τη χώρα, αλλά δεν είχε καν τέτοιο για να γίνει ο ίδιος πρωθυπουργός. Έτσι, τον είδαμε λίγο μετά τη νίκη του Brexit να οδηγείται άρον άρον στο Boxit, δηλαδή να αποσύρεται από την κούρσα για τη διεκδίκηση της προεδρίας του Συντηρητικού Κόμματος και επομένως και της πρωθυπουργίας. Εν τέλει η πλειοψηφία των Τόρις, αλλά και οι οικονομικές ελίτ της χώρας διαφάνηκε γρήγορα πως δε θα μπορούσαν να εμπιστευτούν κάποιον απλώς ευφυολόγο και καλό στην επικοινωνία, όπως είναι ο πρώην δήμαρχος του Λονδίνου, για να διαπραγματευτεί την αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ και την «εφεύρεση» μιας ειδικής σχέσης.

Όμως και στην αντίπαλη πλευρά του βρετανικού πολιτικού φάσματος, το Εργατικό Κόμμα υφίσταται τέτοιους κραδασμούς ώστε να θεωρείται θέμα χρόνου η αποχώρηση από την ηγεσία του Τζέρεμι Κόρμπιν. Οι Εργατικοί αναμένεται κι αυτοί να προωθήσουν για αρχηγό τους έναν πιο δυναμικό «ευρωπαϊστή» και κάποιον περισσότερο προσαρμοσμένο στις νέες συνθήκες από τον Κόρμπιν.

Παρατηρητές δεν θεωρούν, τελικά, απίθανο να υποστούν και τα δύο μεγάλα κόμματα της Βρετανίας διασπάσεις και να προκύψουν νέα πολιτικά σχήματα μέσα από πρόωρες εκλογές ή και εντός του σημερινού κοινοβουλίου. Και στη μια και στην άλλη περίπτωση θα υπάρξουν μεγάλες κυβερνητικές αλλαγές.

Ακόμη περισσότερο και από τις πολιτικές αβεβαιότητες, είναι η οικονομία της Βρετανίας που έχει εισέλθει σε αχαρτογράφητα νερά. Κανείς ακόμη δεν έχει αναδείξει με στοιχεία τα  συγκριτικά πλεονεκτήματα της αποχώρησης από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Έτσι, μέχρι στιγμής, το μόνο που βρίσκεται στο τραπέζι είναι οι δηλώσεις που είχε κάνει ο υπουργός Οικονομικών Τζορτζ Όσμπορν, ότι η Βρετανία θα πρέπει τώρα να αυξήσει τους φόρους και να μειώσει τις δαπάνες για να αντιμετωπίσει τις οικονομικές προκλήσεις που δημιουργούνται από την ψήφο υπέρ του Brexit. Επιπλέον, το ροκάνισμα του χρόνου που θα επιδιώξουν οι πολιτικοί της Βρετανίας θα έχει –και έχει ήδη-  συνέπειες στην πορεία και τις αποφάσεις των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στη χώρα, των ντόπιων αλλά ιδίως των ξένων. Ειδικά οι δεύτερες, όσο διαιωνίζεται η εκκρεμότητα και η αβεβαιότητα, είναι ευκολότερο να αποφασίσουν τη αποεπένδυση.

Από την άλλη, μια σειρά από πρωτοφανείς καταστάσεις συμβαίνουν για τα δεδομένα του Ηνωμένου Βασιλείου, που δημιουργούν ερωτηματικά για την ενότητά του μεσοπρόθεσμα. Είδαμε έτσι την πρωθυπουργό της Σκωτίας Νίκολα Στέρτζεον να πηγαίνει στις Βρυξέλλες για να αξιολογήσει τις πιθανότητες η Σκωτία να παραμείνει ως ανεξάρτητη οντότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Στέρτζεον έγινε δεκτή με πολλές τιμές από τους προέδρους της Κομισιόν και του Ευρωκοινοβουλίου Γιουνκέρ και Σούτς και μόνον ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Τουσκ απέφευγε να τη συναντήσει.   Η πρωθυπουργός της τοπικής κυβέρνησης της Σκωτίας ανακοίνωσε, επίσης, την ίδρυση ενός συμβουλίου εμπειρογνωμόνων για να καθοδηγήσει το Εδιμβούργο στο πως να πετύχει το στόχο του να διατηρήσει τους δεσμούς με τις Βρυξέλλες.  Να σημειωθεί, πάντως, ότι η Στέρτζεον, μιλώντας τις προηγούμενες ημέρες στο Κοινοβούλιο της Σκωτίας, εμφανίστηκε  επιφυλακτική για την πιθανότητα ενός δεύτερου δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία της Σκωτίας, δηλώνοντας ότι δε ζητά «σήμερα» δημοψήφισμα για τη Σκωτία. Από την άλλη, ακούσαμε και τον νεοεκλεγέντα δήμαρχο του Λονδίνου Σαντίκ Καν να αξιώνει να έχει η βρετανική πρωτεύουσα «μια θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων» για την έξοδο της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και να απαιτεί, επίσης,  μεγαλύτερη αυτονομία απέναντι στην κυβέρνηση!

Πάντως εντός και εκτός Βρετανίας υπάρχουν αρκετοί που θεωρούν ότι το Brexit τελικά δεν θα συμβεί. Στους δεύτερους ανήκει και ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) Κλάους Ρέγκλινγκ  που δηλώνει στο γερμανικό οικονομικό περιοδικό Wirtschaftswoche ότι  «το βρετανικό δημοψήφισμα καθορίστηκε ιδιαίτερα από τα συναισθήματα, δεν βρίσκονταν στο επίκεντρο οι οικονομικές συνέπειες της αποχώρησης και γι’ αυτό πρέπει να περιμένουμε εάν πράγματι θα έρθει η έξοδος».

Να υπενθυμιστεί ότι με βάση τη συνταγματική τάξη της Βρετανίας, ούτε η κυβέρνηση, ούτε το κοινοβούλιο της δεσμεύονται τυπικά από το δημοψήφισμα, το οποίο ήταν συμβουλευτικού χαρακτήρα. Επίσης, στο παρελθόν έχουν υπάρξει 3 επαναλήψεις δημοψηφισμάτων σε χώρες μέλη της ΕΕ, με αντικείμενο τη σχέση τους με την Ενωση. Το 1992, η Δανία ψήφισε εναντίον της επικύρωσης της Συνθήκης του Μάαστριχτ, αρνούμενη να ενταχθεί στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση. Στη συνέχεια, η ΕΕ προσέφερε στη Δανία την ίδια εξαίρεση που έλαβε και το Ηνωμένο Βασίλειο από το κοινό νόμισμα. Οι Δανοί ψήφισαν εκ νέου και τη δεύτερη φορά ενέκριναν τη Συνθήκη. Επίσης, οι Ιρλανδοί απέρριψαν δύο φορές τις τροποποιήσεις στη θεμελιώδη Συνθήκη της ΕΕ, πρώτα το 2001 (με τη Συνθήκη της Νίκαιας) και μετά το 2008 (με τη Συνθήκη της Λισσαβόνας). Και στις δύο περιπτώσεις δόθηκαν κάποιες ελάσσονες τροποποιήσεις, διοργανώθηκε εκ νέου δημοψήφισμα, και οι Ιρλανδοί άλλαξαν την ψήφο τους από «όχι» σε «ναι».

Δεν μπορεί να πει κανείς ότι θα συμβεί το ίδιο με τη Βρετανία, της οποίας το μέγεθος, οι πολιτικές παραδόσεις και ο σταθερός ευρωσκεπτικισμός δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για κάτι τέτοιο. Ωστόσο, όσο δεν υποβάλλεται από το Λονδίνο το αίτημα χρήσης του άρθρου 50 της Συνθήκης της ΕΕ για την αποχώρηση, αλλά και έως να σφραγιστεί μια ειδική σχέση της Βρετανίας με την Ένωση πολλά μπορούν να συμβούν. Ηδη ο υπουργός Δικαιοσύνης ΜάικλΓκόουβ, που είναι ένας από τους επικρατέστερους υποψηφίους των Συντηρητικών για τη θέση του Κάμερον, δήλωσε πως ο ίδιος, αν και υποστηρικτής του Βrexit, δεν θα υποβάλει αίτηση εξόδου εντός του 2016. Η συνυποψήφιά του Υπουργός Εσωτερικών Τερέσα Μέι δεν έχει μιλήσει ακόμη επ’ αυτού και άλλωστε ήταν από τους βασικούς υποστηρικτές του Bremain, πριν το δημοψήφισμα. Σε ό,τι αφορά το Εργατικό Κόμμα, είναι πολύ πιθανόν να αντικαταστήσει τελικά τον Κόρμπιν με έναν πιο ξεκάθαρο ευρωπαϊστή και να θέσει  ζήτημα επανάληψης του δημοψηφίσματος. Κάτι τέτοιο, όμως, μπορεί να συμβεί  μόνον μετά από νέες κοινοβουλευτικές εκλογές στη Βρετανία και βέβαια αναλόγως του αποτελέσματος.