Φυσικό αέριο: Γιατί πετούν οι τιμές, ποιο είναι το μέλλον;

Γιατί εκτινάσσονται οι τιμές του φυσικού αερίου διεθνώς, πόσο λειτουργεί ο ανταγωνισμός στις ενεργειακές αγορές των επιμέρους χωρών, ποιος είναι ο ρόλος των ρωσικών αγωγών και του LNG που προωθούν οι ΗΠΑ, τι συνέπειες θα έχει η «πράσινη μετάβαση’ και κατά πόσο έχουν μέλλον νέες εξορύξεις για υδρογονάνθρακες στην Αν. Μεσόγειο και την Ελλάδα;

Τα θέματα αυτά αναπτύχθηκαν στην εκπομπή Με το Πρώτο στην Ευρώπη και τον Κόσμο. Καλεσμένος του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου ήταν ο Νίκος Φαραντούρης, καθ. Ευρωπαϊκού Δικαίου Ανταγωνισμού, Ενέργειας και Μεταφορών στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και πρώην Πρόεδρος της Επιτροπής Νομικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής ένωσης ενεργειακών εταιρειών EUROGAS.

Επιχειρήσεις και οικιακοί καταναλωτές στην Ευρώπη και την Ελλάδα πιέζονται έντονα από τις αυξήσεις ρεύματος, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό οφείλονται στις αυξήσεις των τιμών του φυσικού αερίου. Μάλιστα στην Σύνοδο Κορυφής της EUMED9 που διοργανώθηκε στην Αθήνα, οι πρωθυπουργοί της Ιταλίας Ντράγκι και Σάντσεθ επέλεξαν το θέμα των αυξήσεων στις τιμές ενέργειας ως ένα από τα κορυφαία σημερινά προβλήματα και ζήτησαν παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Όμως, τι έχει συμβεί από το καλοκαίρι του 2020 και οι αρχικές τιμές του φυσικού αερίου έχουν υπερτριπλασιαστεί; Υπάρχουν φυσικοί λόγοι (συντηρήσεις στη Β. Θάλασσα, μείωση εξορύξεων), εμπορικοί (μείωση παραδόσεων), αλλαγές στα συστήματα διανομής ή τι άλλο; Aναλύσεις, μάλιστα, θέλουν την Ευρώπη να κινδυνεύει να αντιμετωπίσει ελλείψεις το χειμώνα, αναλόγως των καιρικών φαινομένων.

Απ΄ την άλλη, οι εν λόγω αυξήσεις ρεύματος και φυσικού αερίου δεν είναι συμμετρικές στις επιμέρους αγορές διεθνώς και στην Ευρώπη, όπου το άνοιγμα του ανταγωνισμού και οι ιδιωτικοποιήσεις θα έπρεπε να σπρώχνουν τις τιμές προς τα κάτω. Στην πράξη, όμως, συμβαίνει το αντίθετο και αρκετές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, όπως π.χ. η ελληνική, χρησιμοποιούν τελικά τις δημόσιες επιχειρήσεις ενέργειας για να φρενάρουν όσο μπορούν τις τιμές.

Επιπλέον, νέοι αγωγοί αλλά και καινούργιες υποδομές για υγροποιημένο φυσικό αέριο δημιουργούνται παντού στην Ευρώπη (ΤΑP, South Stream που ήδη λειτουργεί έως τη Σερβία, Nord Stream 2 που ολοκληρώθηκε πριν μερικές μέρες, Διασυνδετήριος Αγωγός Eλλάδας-Βουλγαρίας ΙGB, αύξηση των αμερικανικών εξαγωγών LNG σε διάφορες χώρες της Ευρώπης). Και όμως ένα από τα προβλήματα της εποχής είναι ο μειωμένος εφοδιασμός των ευρωπαϊκών αγορών.

Με βάση αυτά τα δεδομένα, τελικά ποιός θα είναι ο ρόλος του φυσικού αερίου στο ενεργειακό μείγμα, για τα επόμενα χρόνια, διεθνώς, στην Ευρώπη και ειδικά στην Ελλάδα; Αποτελεί απλώς μια μεταβατική μορφή ενέργειας στο δρόμο προς την πλήρη απανθρακοποίηση, που πρέπει να επιτευχθεί -τουλάχιστον στην Ευρώπη- το 2050 ή το πολύ το 2060 ; Κι αν ναι, δικαιολογούνται, με ορίζοντα 20-30 χρόνων, οι μεγάλες επενδύσεις που εξακολουθούν να γίνονται σε δίκτυα και υποδομές. Π.χ. η Ελλάδα, εκτός από τη στροφή στις ΑΠΕ, δείχνει να υπολογίζει πολύ στη χρήση του φυσικού αερίου, κυρίως για μια ταχύτατη απολιγνιτοποίηση, που έχει σχεδιαστεί να ολοκληρωθεί έως το 2023. Απ΄ την άλλη, το κόστος των εισαγωγών φυσικού αερίου στη χώρα μας υπολογίζεται πως έχει φτάσει τα 10 δισ. δολ. ετησίως (δηλαδή όσο περίπου είναι τα έσοδα της ελληνικής οικονομίας από τις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων).

Τέλος, στο νέο οικονομικό και περιβαλλοντικό πλαίσιο έχουν μέλλον καινούργιες εξορύξεις, ειδικά για σχέδια που δεν έχουν ωριμάσει (όπως π.χ. στον ελληνικό χώρο) ή σε περιοχές που υπάρχουν γεωπολιτικά προβλήματα (όπως στην Αν. Μεσόγειο); Επίσης, μεγάλα σχέδια, όπως αυτό για τον αγωγό East Med, έχουν πλέον προοπτικές ; Πρόσφατα, στο 5ο Southeast Europe Energy Forum ο πρέσβης των ΗΠΑ κ. Τζέφρι Πάιατ, ερωτώμενος για το αν οι ΗΠΑ εξακολουθούν να υποστηρίζουν το σχέδιο του East Med απάντησε πως είναι οι αγορές και οι ενδιαφερόμενες ιδιωτικές εταιρίες που θα αποφασίσουν τι τους συμφέρει.