Πολλοί τον αποκαλούν «ο ξεχασμένος πόλεμος». Κι όμως, συμβαίνει. Λίγες μόλις ώρες μετά τις επιθέσεις στις Βρυξέλλες, αμερικανικά βομβαρδιστικά έπληξαν «βάση εκπαίδευσης τρομοκρατών», με 70 νεκρούς. Πριν από λίγες μέρες, η συμμαχία χωρών του Κόλπου με επικεφαλής τη Σαουδική Αραβία, βομβάρδιζε δύο υπαίθριες αγορές, με 145 νεκρούς, ενώ ο αποκλεισμός που έχει επιβάλλει στη χώρα και οι συρράξεις, έχουν οδηγήσει σχεδόν τον μισό πληθυσμό στα πρόθυρα λιμού και εκατομμύρια μακριά από τα σπίτια τους. Κάποιοι έχουν βρει έναν δικό τους τρόπο να αντιδρούν: με πινέλα, σπρέι και μπογιά, κάνουν τους τοίχους καμβά τους, και στέλνουν τα μηνύματά τους στον κόσμο.

Σε έναν τοίχο στη Σαναά, ένα γκραφίτι απεικονίζει ένα μη-επανδρωμένο αεροσκάφος. Από κάτω του, ένα παιδί γράφει: «Γιατί σκότωσες την οικογένειά μου;»,  με κόκκινο χρώμα-σαν αίμα, στα αγγλικά και τα αραβικά. Το ζωγράφισε ο Μουράντ Σουμπάι, στο πλαίσιο της καμπάνιας του δρόμου, «12 ώρες». Είναι αυτός που “άναψε τη φλόγα” του όλο και πιο δημοφιλούς κινήματος γκραφίτι στην Υεμένη, στην αρχή της Αραβικής Άνοιξης, έγραφε το 2013 το περιοδικό Time. Και χρόνο με τον χρόνο, οι τοίχοι γέμιζαν.

«Το γκραφίτι γίνεται πολιτικό στην Υεμένη»

Αυτό έγραφε το 2014 στο Gulf Pulse ο Μοχάμεντ αλ Άμπσι, δημοσιογράφος που δικάστηκε στην Υεμένη, μετά την Αραβική Άνοιξη.

[blocktext align=”right”] Ένας βομβαρδισμός κατέστρεψε επτά σπίτια στη Σαναά. Ο Μουράντ Σουμπάι ζωγράφισε 15 πρόσωπα νεκρών παιδιών σε ένα τοίχο που απέμεινε να στέκεται όρθιος στη θέση ενός κατεστραμμένου σπιτιού[/blocktext]Εκείνη τη χρονιά, ένας νέος ζωγράφος, ο Γιαζάν αλ Αλάουι άρχισε μια εκστρατεία ζωγραφικής στους δρόμους της Σαναά. «Καρικατούρες του Δρόμου», την ονόμασε, θέλοντας να μιλήσει για αυτά που απασχολούσαν τότε τους ανθρώπους. Οι τιμές των καυσίμων, οι επιθέσεις της αλ Κάιντα ήταν μερικά από τα θέματά του. Πολύ γρήγορα, καλλιτέχνες άρχισαν να ζωγραφίζουν τους τοίχους της πόλης. «Λίγες γειτονιές πιο πέρα, καλλιτέχνες ζωγραφίζουν αποσπάσματα από βιβλία και γραπτά του Τσε Γκεβάρα, του Αμπντουλάχ αλ Μπαραντούνι (ένας από τους πιο γνωστούς άραβες ποιητές) και του Γκάντι.»

Λίγο μετά, μια άλλη ομάδα άρχισε την εκστρατεία «Ανοιχτά Βιβλία». Κάθε εβδομάδα, τα μέλη της διάλεγαν έναν τοίχο, έδιναν ραντεβού μέσω των social media, και την επόμενη μέρα νέοι ζωγράφιζαν όλοι μαζί μια τοιχογραφία. Μια άλλη καμπάνια ήταν το «Οι Τοίχοι θυμούνται τα Πρόσωπά τους», για να μην ξεχαστούν τα πρόσωπα αυτών που εξαφανίστηκαν σε διαδοχικά πολιτικά καθεστώτα. Και οι «12 ώρες», με ένα θέμα να αποτυπώνεται στους τοίχους κάθε εβδομάδα. Απαγωγές ξένων υπηκόων, επιδρομές από αμερικανικά αεροσκάφη, χρήση όπλων.

Οι διαμαρτυρίες για τις επιθέσεις με drones έγιναν εντονότερες αφότου ο Μπαράκ Ομπάμα ανέλαβε την εξουσία το 2009. Οι αρχές της χώρας επαινούσαν την κοινή επιχείρηση ΗΠΑ-Υεμένης και «την υψηλή ακρίβεια που παρέχουν τα μη-επανδρωμένα αεροσκάφη». Ενώ, ακτιβιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα και οικογένειες θυμάτων, μιλούσαν για έναν «πόλεμο των drones» στη χώρα –στον οποίο σκοτώνονταν και άμαχοι.

Μαζικά χτυπήματα, η νέα πολιτική των ΗΠΑ;

Λίγες ώρες μετά τις επιθέσεις στις Βρυξέλλες, αμερικανικά αεροσκάφη πραγματοποιούσαν αεροπορική επίθεση στην Υεμένη. Τα δύο γεγονότα δε συσχετίστηκαν. Το Πεντάγωνο ανακοίνωνε ότι η ορεινή περιοχή που βομβαρδίστηκε, είναι «στρατόπεδο εκπαίδευσης» με «περισσότερους από 70 τρομοκράτες της AQAP (αλ Κάιντα της Αραβικής Χερσονήσου)». Δεν υπάρχει ακόμη ανεξάρτητη εκτίμηση του πραγματικού μεγέθους της επίθεσης, ώστε να περιληφθούν οι συνολικές απώλειες, γράφει η βρετανική εφημερίδα Guardian.

Ήταν, όμως, η δεύτερη πολύνεκρη επίθεση από τις Ηνωμένες Πολιτείες αυτόν τον μήνα. Στις 5 Μαρτίου αμερικανικά βομβαρδιστικά έπληξαν θέση στη Σομαλία, με 150 νεκρούς, στοχεύοντας, και πάλι κατά τους ίδιους, «βάση εκπαίδευσης τρομοκρατών».

Οι βομβαρδισμοί αυτού του μήνα δείχνουν μια μεγάλη στροφή στην αμερικανική πολιτική, σε σχέση με την τακτική των χτυπημάτων χαμηλότερης κλίμακας του περασμένου χρόνου. Αναλυτές εικάζουν ότι η αμερικανική πολιτική ίσως έχει αλλάξει αθόρυβα, προσθέτει ο Guardian. Ο Μίκα Ζένκο, αναλυτής σε θέματα τρομοκρατίας στο Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, θεωρεί ότι τα δύο τελευταία χτυπήματα στην Υεμένη και τη Σομαλία θυμίζουν περισσότερο συμβατικού τύπου αεροπορικούς βομβαρδισμούς, παρά «στοχευμένες» επιχειρήσεις.

Βομβαρδισμοί και από αραβικές χώρες

Στις 18 Μαρτίου, ο ΟΗΕ καταδίκαζε την επιχείρηση της συμμαχίας αραβικών χωρών υπό τη Σαουδική Αραβία στην Υεμένη, κάνοντας λόγο για συνεχείς επιθέσεις εναντίον αμάχων. Ανάμεσά τους, ένα χτύπημα σε μια αγορά γεμάτη κόσμο στην επαρχία Χαζά, στην οποία σκοτώθηκαν 106 άνθρωποι. 24 παιδιά βρίσκονταν ανάμεσά τους. Απεσταλμένοι των Ηνωμένων Εθνών που έφτασαν στο σημείο, κατέγραψαν τα ονόματα των 96 από τους νεκρούς. Δέκα, δε μπορούσαν να αναγνωριστούν.

Η επίθεση αυτή έγινε τρεις εβδομάδες μετά τον βομβαρδισμό άλλης μίας αγοράς, αυτή τη φορά στη Σαναά, με 39 άμαχους νεκρούς. Ο εκπρόσωπος του ανώτατου επίτροπου του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα Ζείντ αλ Χουσείν, δήλωσε ότι η συμμαχία «έχει χτυπήσει αγορές, νοσοκομεία, κλινικές, σχολεία, εργοστάσια, γαμήλιες γιορτές και εκατοντάδες ιδιωτικές κατοικίες σε χωριά και πόλεις», και συνεχίζει να το κάνει με «απαράδεκτη κανονικότητα», γράφουν οι New York Times.

Πώς άρχισε η σύρραξη

Ο πόλεμος ξεκίνησε μέσα στην αναταραχή που προκάλεσε η λαϊκή εξέγερση του 2011 εναντίον του Αλί Αμπντουλάχ Σάλεχ, ο οποίος είχε ολοκληρωτική εξουσία με τη στήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σαουδικής Αραβίας, έγραφε τον Ιανουάριο το περιοδικό Time. Ο Σάλεχ τελικά αποχώρησε από τη θέση του με βάση ένα μεταβατικό σχέδιο που υπογράφηκε το 2011 και στηρίχθηκε από το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου, μια ομάδα αραβικών χωρών. Πρόεδρος έγινε το 2012, με βάση το σχέδιο, ο μέχρι τότε «νούμερο 2» του καθεστώτος Αμπέντ Χαντί. Οι Χούτι, σιίτες από τον βορρά της χώρας που είχαν πολεμήσει πολλές φορές εναντίον της κυβέρνησης Σάλεχ, αντιτάχθηκαν στη συμφωνία, πήραν τον έλεγχο πολλών περιοχών, και ανάγκασαν τον Χαντί να εγκαταλείψει τη χώρα τον Μάρτιο του 2015.

Την ημέρα μετά την αναχώρηση του Χαντί, η Σαουδική Αραβία εξαπέλυσε τον πόλεμό της στην Υεμένη με τη στήριξη των ΗΠΑ και τη στρατιωτική συμμαχία με αραβικές χώρες του Κόλπου. Η συμμαχία επέβαλε αποκλεισμό στην Υεμένη, «κόβοντας» τη ζωτική προμήθεια τροφής και φαρμάκων.

Ο εμφύλιος, η διεθνοποίηση, οι εξτρεμιστές

Καθεστωτικές δυνάμεις, αντάρτες, και μαχητές της αλ Κάιντα και του Isis, φαίνεται ότι δρουν αυτή τη στιγμή στη χώρα. Αλλά η κατάσταση έγινε εκρηκτική με την εμπλοκή ξένων χωρών.

Η Ουάσινγκτον χρηματοδοτούσε αδρά την κυβέρνηση της Υεμένης τα τελευταία χρόνια και πραγματοποιούσε επιθέσεις με μη-επανδρωμένα αεροσκάφη στο έδαφός της κατά της αλ Κάιντα, γράφει η εφημερίδα Washington Post. Όμως, όταν ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος το 2015, οι αμερικανικές επιχειρήσεις «πάγωσαν». Τότε, αναμίχθηκαν δυνάμεις της Σαουδικής Αραβίας και άλλων χωρών του Περσικού Κόλπου. Με την υποστήριξη των ΗΠΑ, η συμμαχία υπό τη Σαουδική Αραβία στοχοποίησε αρχικά τους αντάρτες Χούτι, χτυπώντας παράλληλα περιστασιακά μαχητές της αλ Κάιντα. Υπάρχουν αναφορές ότι η αλ Κάιντα πολέμησε στο πλευρό της αραβικής συμμαχίας στη μάχη για την πόλη Ταίζ στον νότο της χώρας. Και στη διάρκεια της σύρραξης, η αλ Κάιντα εκμεταλλεύτηκε τις συνθήκες για να εξαπλώσει την επιρροή της. Το Isis υποστηρίζει ότι, επίσης, δρα στη χώρα πραγματοποιώντας επιθέσεις αυτοκτονίας.

Πείνα και αρρώστιες          

Η Υεμένη ήταν η φτωχότερη χώρα του αραβικού κόσμου ήδη πριν από όλα αυτά. Αλλά ο πόλεμος, οι βομβαρδισμοί και ο αποκλεισμός έχουν προκαλέσει μια ανθρωπιστική κρίση.

Ο εκπρόσωπος του Παγκόσμιου Προγράμματος Τροφής Αντχάμ Μούσλιμ, είπε από τη Σαναά ότι σχεδόν οι μισές επαρχίες της χώρας είναι ένα βήμα πριν από τον λιμό. 2,3 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί.

Εκτός από τρόφιμα και φάρμακα, τεράστιες είναι οι ελλείψεις σε καύσιμα. Με τη σειρά τους αυτές έχουν προκαλέσει εξάπλωση ασθενειών στην άνυδρη Υεμένη, όπου η πρόσβαση στο νερό εξαρτάται κυρίως από αντλίες που λειτουργούν με καύσιμα.

Στους τοίχους της Υεμένης, κάτοικοι ζωγραφίζουν καρβέλια ψωμί. Και μπουκάλια με νερό. Και βόμβες να πέφτουν πάνω τους. Κι αν ο κόσμος τους έχει ξεχάσει, εκείνοι ζωγραφίζουν μόνοι τους τη συλλογική τους μνήμη.

πηγές: Al-Monitor, Time, New York Times, Washington Post, Guardian, BBC, Reuters

φωτογραφίες: ΑΠΕ-ΜΠΕ

σχετική είδηση: «Όταν ο πόλεμος χτυπά το σπίτι» – Τα ορφανά της Υεμένης