Η βόμβα στο αυτοκίνητο της Daphne Caruana Galizia, ανατίναξε μαζί με τη δημοφιλέστερη μπλόγκερ της Μάλτας και κάθε αμφιβολία: οι Ευρωπαίοι δημοσιογράφοι δεν έχουν ανοσία σε φονικές επιθέσεις.
Δύο μήνες νωρίτερα είχε βρεθεί στη Δανία το διαμελισμένο πτώμα της Σουηδής δημοσιογράφου Kim Wall, που είχε επιβιβαστεί στο αυτοσχέδιο υποβρύχιο ενός Δανού εφευρέτη, προκειμένου να του πάρει συνέντευξη.
2294 δημοσιογράφοι σκοτώθηκαν σε όλον τον κόσμο στην περίοδο 2000-2016.
Τον συγκλονιστικό αυτό αριθμό, πίσω από την οποίο κρύβονται πολλές προσωπικές ιστορίες, αποκαλύπτει η έρευνα «Killings of Journalists Worldwide: The Full Costs of a Free Press» (Δολοφονίες Δημοσιογράφων Παγκοσμίως: Το πλήρες κόστος ενός Ελεύθερου Τύπου) του Media Governance and Industries Research Lab του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Η έρευνα αυτή, για την οποία χρησιμοποιήθηκαν συνδυαστικά στοιχεία από τουλάχιστον δύο μεγάλες οργανώσεις, την Επιτροπή για την Προστασία των Δημοσιογράφων (Committee to Protect Journalists – CPJ) και τη Διεθνή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων (International Federation of Journalists – IFJ), κατέδειξε ότι ο πραγματικός αριθμός είναι πολύ μεγαλύτερος από τους αριθμούς που αναφέρονται συνήθως στο δημόσιο διάλογο. Επικεφαλής της έρευνας είναι η Κατερίνα Σαρικάκη, που πρόσφατα ανέλαβε καθήκοντα Προέδρου της Διοικούσας Επιτροπής της ΕΡΤ3.
Από αυτούς, αν και δεν υπάρχουν για όλους στοιχεία φύλου, οι 161 ήταν γυναίκες. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το στοιχείο ότι το 72% (1647 δημοσιογράφοι) εργαζόταν για τον τοπικό Τύπο και μόλις 8% έχασαν τη ζωή τους στο εξωτερικό.
Αξιοσημείωτο είναι ότι το πιο επικίνδυνο για τους δημοσιογράφους θέμα, σε όρους καταγεγραμμένων θανάτων, είναι η πολιτική (12,9 %), περισσότερο από τον πόλεμο (9,8 %) και το έγκλημα (4,8 %).
«Μπορεί ο αριθμός των δημοσιογράφων που σκοτώνονται στην Ευρώπη να είναι σχετικά μικρός σε σύγκριση με άλλα μέρη του κόσμου, όπου υπάρχουν συγκρούσεις, όπως στη Μέση Ανατολή ή οργανωμένο έγκλημα όπως στο Μεξικό. Αλλά η ερευνητική δημοσιογραφία μπορεί να είναι επικίνδυνη. Ο ένας στους τρεις από τους 697 δημοσιογράφους που έχασαν τη ζωή τους στην Ευρώπη με πλήρη ατιμωρησία από το 1992, ερευνούσε περιστατικά διαφθοράς» δηλώνει στο ert.gr ο Rob Mahoney, Αναπληρωτής Εκτελεστικός Διευθυντής της Επιτροπής για την Προστασία των Δημοσιογράφων (Committee to Protect Journalists – CPJ).
“Σήμερα μόνο μία στις 10 δολοφονίες δημοσιογράφων ερευνώνται. Για τις μη θανατηφόρες επιθέσεις η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη. Η εκστρατεία μας #endimpunity κατά της ατιμωρησίας στοχεύει στο να είναι υπόλογες οι κυβερνήσεις για τα ποσοστά ατιμωρησίας τους και να καταγγέλλονται όλα τα εγκλήματα κατά δημοσιογράφων που παραμένουν ατιμώρητα”, μας λέει ο Anthony Belanger, Γενικός Γραμματέας της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων (International Federation of Journalists – IFJ).
Πόλεμο στην ατιμωρησία έχει κηρύξει και η Επιτροπή για την Προστασία των Δημοσιογράφων (CPJ) εδώ και μια δεκαετία, μας λέει ο Rob Mahoney. «Η Παγκόσμια Εκστρατεία εναντίον της Ατιμωρησίας έχει επιφέρει απτά αποτελέσματα σε πολλές χώρες, για παράδειγμα στις Φιλιππίνες και στο Μεξικό. Αλλά η ατιμωρησία είναι κατάρα και ο αγώνας εναντίον της συνεχίζεται.»
Επιθέσεις εναντίον Δημοσιογράφων
Μεγάλη αύξηση παρουσιάζουν την περίοδο 2000-2016 και οι επιθέσεις εναντίον δημοσιογράφων. Στην έρευνα του Πανεπιστημίου της Βιέννης “Assaults on Journalists in Europe: An Investigation of the Period 2000 – 2016” (Επιθέσεις σε δημοσιογράφους στην Ευρώπη: Μία έρευνα της περιόδου 2000-2016) καταγράφονται περισσότερα από 1000 περιστατικά επιθέσεων, με το 2016 να εμφανίζεται ως η χειρότερη χρονιά για την ευρωπαϊκή δημοσιογραφία. Η πλειοψηφία των επιθέσεων πραγματοποιήθηκε από αστυνομικές δυνάμεις, ενώ οι περισσότερες επιθέσεις έλαβαν χώρα στην Τουρκία, αν και η Ρωσία κατέχει τα πρωτεία στις δολοφονίες δημοσιογράφων. Ωστόσο τα στοιχεία δείχνουν πως σε όλες τις χώρες της Ευρώπης υπάρχουν περιστατικά επιθέσεων σε δημοσιογράφους.
Τα περιστατικά περιλαμβάνουν την αιματηρή επίθεση στα γραφεία Charlie Hebdo στο Παρίσι τον Ιανουάριο του 2015 και τα επακόλουθα του αποτυχημένου πραξικοπήματος στην Τουρκία τον Ιούλιο του 2016, γεγονότα που ανεβάζουν κατά πολύ τους αριθμούς των θυμάτων.
Η έρευνα του Πανεπιστημίου της Βιέννης, που ολοκληρώθηκε πριν από τη δολοφονία της Daphne Caruano Galizia στη Μάλτα, συμπεραίνει ότι η επίθεση, η βία, ο εκφοβισμός, ακόμα και ο θάνατος δεν αποτελούν πια εξαιρετικές περιπτώσεις, αλλά και ότι η υπόθεση ότι η Ευρώπη παραμένει ένας σχετικά ασφαλής δημοκρατικός τόπος για τους δημοσιογράφους μπορεί εύκολα να αμφισβητηθεί.
Ελευθερία του Τύπου στην Ευρώπη
“Δεν είναι τόσο ασφαλής πια η Ευρώπη. Τα Εθνικά Σωματεία Δημοσιογράφων από την Ευρώπη που ανήκουν στην Ομοσπονδία μας λένε όλο και περισσότερο ότι βρίσκονται υπό πίεση και δέχονται απειλές για τη δουλειά τους. Γίνεται ολοένα πιο ανησυχητικό. Όσο για την ελευθερία του Τύπου, εξαρτάται από το μέρος. Αν είσαι στην Πολωνία, την Ουγγαρία ή την Τουρκία, είναι δύσκολο για τους δημοσιογράφους να κάνουν τη δουλειά τους”, μας λέει ο Anthony Belanger, Γενικός Γραμματέας της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων (International Federation of Journalists – IFJ)
Αντίθετη άποψη για την ασφάλεια των δημοσιογράφων, όχι όμως και για την ελευθερία του Τύπου στην Ευρώπη έχει η Pauline Adès-Mével, επικεφαλής του γραφείου Ε.Ε. – Βαλκανίων της οργάνωσης Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα (Reporters Without Borders), που μίλησε στο ert.gr. «Η Ε.Ε. παραμένει γενικά ένας ασφαλής τόπος για τους δημοσιογράφους. Ήταν ένα πολύ σπάνιο γεγονός, με ένα ξεκάθαρο μήνυμα. Η ελευθερία του Τύπου όμως έχει περιοριστεί, ειδικά σε χώρες που θεωρούνται δημοκρατικές. Στην Πολωνία υπάρχει μεγάλη πίεση για τους δημοσιογράφους. Ανησυχητική είναι και η άνοδος του δισεκατομμυριούχου επιχειρηματία Babis στην πρωθυπουργία της Τσεχίας, ο οποίος είναι ιδιοκτήτης δύο εκ των μεγαλύτερων εφημερίδων της χώρας και ενός ραδιοφωνικού σταθμού.»
Και ο Rob Mahoney (Committee to Protect Journalists – CPJ) συμπληρώνει: «Ο Τύπος στις δημοκρατίες της Δύσης απολαμβάνει μιας σειράς ελευθεριών και προστασιών, όμως δεν πρέπει να θεωρούνται δεδομένες. Πολλές χώρες έχουν εισαγάγει περιορισμούς στην ελευθερία της έκφρασης με το πρόσχημα της εθνικής ασφάλειας ή την αντιμετώπιση του βίαιου εξτρεμισμού, οι οποίες παγώνουν την ελευθερία του Τύπου.»
“Δεν μπορεί να υπάρχει ελευθερία του Τύπου όταν οι εργαζόμενοι σε αυτόν δουλεύουν υπό καθεστώς φόβου.” σχολιάζει ο Anthony Belanger.
Daphne Caruana Galizia, η Μαλτέζα που ήθελε να αλλάξει τον κόσμο
Η λογοκρισία, η οικονομική πίεση και οι μηνύσεις καταφέρουν τα μεγαλύτερα πλήγματα στους δημοσιογράφους και στην ελευθερία του Τύπου. Η Daphne Caruana Galizia τα είχε υποστεί όλα εδώ και χρόνια, μαζί με απειλές κατά της ζωής της. Άλλωστε, δεν ήταν η πρώτη απόπειρα εναντίον της. Η ανατίναξη του αυτοκινήτου της Μαλτέζας δημοσιογράφου ήταν το αποκορύφωμα μίας σειράς γεγονότων. Η Daphne Caruana Galizia είχε κάνει πολλούς εχθρούς στα 30 χρόνια πολέμου που είχε ανοίξει με τη διαφθορά των πολιτικών, επιχειρηματικών και δικαστικών ελίτ της Μάλτας. Τα τελευταία χρόνια, μέσω του εξαιρετικά δημοφιλούς ιστολογίου της, Running Commentary, είχε επιτεθεί μεταξύ άλλων στον πρωθυπουργό της Μάλτας, Joseph Muscat, στον προσωπάρχη του Keith Schembri και τον Υπουργό Ενέργειας Konrad Mizzi, ενώ στο στόχαστρό της είχε μπει και ο αρχηγός της αντιπολίτευσης Adrian Delia.
Στον Schembri αναφέρεται μάλιστα στην τελευταία της δημοσίευση, που ανέβασε στο μπλογκ της λίγο πριν πεθάνει. Η τελευταία φράση που έγραψε: «Υπάρχουν απατεώνες όπου κι αν κοιτάξεις τώρα. Η κατάσταση είναι απελπιστική.»
Ο γιος της, Matthew Caruana Galizia, βραβευμένος με Πούλιτζερ δημοσιογράφος ο ίδιος ως μέλος της Διεθνούς Κοινοπραξίας Ερευνητικών Δημοσιογράφων (ICIJ) που δημοσιοποίησε τα Panama Papers – μία τεράστια διαρροή στοιχείων λογαριασμών offshore τραπεζών – έγραψε στο Facebook λίγες ώρες μετά τη δολοφονία της Daphne: «Η μητέρα μου δολοφονήθηκε επειδή στεκόταν εμπόδιο ανάμεσα στο γράμμα του νόμου και σε όσους ήθελαν να το παραβιάζουν, όπως πολλοί δυνατοί δημοσιογράφοι. Αλλά έγινε στόχος επειδή ήταν ο μόνος άνθρωπος που το έκανε αυτό… Ο τελευταίος άνθρωπος που μένει όρθιος είναι συχνά ένας δημοσιογράφος. Και αυτό τον κάνει τον πρώτο που πέφτει νεκρός.»
Ο Matthew Caruana Galizia εξακολουθεί να επιλέγει αυτό το μέσο κοινωνικής δικτύωσης για την επικοινωνία του με τον κόσμο, παρότι είχε πέσει θύμα λογοκρισίας από το Facebook, που του είχε μπλοκάρει τον λογαριασμό του τον περασμένο Μάιο, εξαιτίας δημοσιεύσεών του κατά της κυβέρνησης της Μάλτας, βασισμένων στα Panama Papers.
Οι οχλήσεις και επιθέσεις κατά της Daphne Caruana Galizia είχαν ξεκινήσει ωστόσο πολύ πριν από τις αποκαλύψεις των Panama Papers, οι οποίες της έδωσαν υλικό συμπληρωματικό των δικών της αποκαλύψεων. Δεν ήταν τυχαίος άλλωστε ο χαρακτηρισμός one-woman WikiLeaks που της είχε αποδώσει η Politico, συμπεριλαμβάνοντάς την στους 28 ανθρώπους που είναι περισσότερο πιθανό να διαμορφώσουν τον κόσμο το 2017.
Το 1996, είχαν βάλει φωτιά στην πόρτα του σπιτιού της. Λίγο καιρό αργότερα, σκότωσαν τον σκύλο της και τον άφησαν με κομμένο το λαιμό μπροστά στην είσοδο του σπιτιού. Λίγα χρόνια αργότερα, το αυτοκίνητο του γείτονα, που έμενε σε ένα πανομοιότυπο σπίτι, πήρε φωτιά. Η πρώτη ξεκάθαρη απόπειρα δολοφονίας ήταν το 2006, όταν στοίβαξαν ελαστικά αυτοκινήτων δίπλα στο σπίτι, τα γέμισαν πετρέλαιο και τους έβαλαν φωτιά. Η οικογένεια σώθηκε γιατί ο ένας γιος γύριζε αργά τη νύχτα στο σπίτι και πρόλαβε να τους ξυπνήσει όλους.
Τα παιδιά της μεγάλωσαν με απειλές για τη ζωή της μητέρας τους. Τηλεφωνήματα, γράμματα, σημειώματα στην πόρτα, μηνύματα στο κινητό αργότερα. Και με την πρόοδο της τεχνολογίας, ηλεκτρονικά μηνύματα και σχόλια στο μπλογκ της. Και με πάρα πολλές αγωγές, σε μια απόπειρα να την φιμώσουν καταστρέφοντάς την οικονομικά. Ένας πλούσιος επιχειρηματίας είχε μάλιστα καταθέσει 19 αγωγές για λίβελο εναντίον της, μία για κάθε πρόταση σε ένα κείμενό της.
Αλλά εκείνη δεν το έβαλε κάτω, κι ας είχε τρία παιδιά να σκεφτεί. Ή μάλλον, ακριβώς επειδή ήθελε τα παιδιά της να ζήσουν σε έναν καλύτερο κόσμο.
Οι αποκαλύψεις της έφεραν την κυβέρνηση στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Διενεργήθησαν έκτακτες εκλογές, τις οποίες όμως κέρδισε εκ νέου ο πρωθυπουργός Μουσκάτ, παρά τις κατηγορίες για διαφθορά. Αυτό δεν τη σταμάτησε.
Οι δημοσιεύσεις στο μπλογκ της ανέβαιναν με αδιανόητους ρυθμούς. Κανένα σκάνδαλο δεν ήταν γι’ αυτήν πολύ μεγάλο ή πολύ μικρό, από τις σχέσεις της κυβέρνησης με το Αζερμπαϊτζάν και τους offshore λογαριασμούς, μέχρι τις στυλιστικές επιλογές και την πλαστική χειρουργική της συζύγου του πρωθυπουργού. Και οι επισκέπτες στο μπλογκ της, έφταναν κάποιες μέρες τις 400.000, σε ένα κράτος με πληθυσμό 430.000 κατοίκων! Φίλοι και εχθροί το διάβαζαν ανελλιπώς.
Μέχρι την 16η Οκτωβρίου του 2017, που οι αναρτήσεις διακόπηκαν βίαια, με την ανατίναξη του αυτοκινήτου της μαχητικής δημοσιογράφου.
«Για τη Διεθνή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων (IFJ), με 600.000 μέλη σε 140 χώρες, ήταν ένα αληθινό σοκ. Η Daphne σκοτώθηκε επειδή ήταν δημοσιογράφος. Σκοτώθηκε επειδή έκανε καλά τη δουλειά της. Ήταν ένας φρικτός θάνατος και για άλλη μια φορά καταδικάζουμε μία βίαιη και θρασύδειλη πράξη. Μπορεί κανείς να σκοτώσει τους δημοσιογράφους, αλλά δεν μπορεί να σκοτώσει την αλήθεια! Το πρόβλημα είναι ότι τέτοιες περιπτώσεις υπάρχουν σε όλον τον κόσμο. Μόλις επέστρεψα από το Ιράκ και εκεί δολοφονούνται με ατιμωρησία και δεν γίνεται καν έρευνα. Είναι τρομερό.», μας λέει ο γενικός γραμματέας της Ομοσπονδίας, Anthony Bellanger.
Παρόμοια ήταν η αντίδραση των εργαζομένων στην Επιτροπή για την Προστασία των Δημοσιογράφων (CPJ) στην είδηση που έφτασε από τη Μάλτα στη Νέα Υόρκη: «Tρομοκρατηθήκαμε με τη δολοφονία της Daphne Caruana Galizia. Η δημοσιογραφία είναι επικίνδυνο επάγγελμα σε πολλά μέρη του κόσμου, αλλά η στοχευμένη δολοφονία εξέχοντος δημοσιογράφου σε κράτος μέλος της ΕΕ ήταν ιδιαίτερα συγκλονιστική», δηλώνει στο ert.gr ο Rob Mahoney, Αναπληρωτής Εκτελεστικός Διευθυντής του CPJ.
Η Pauline Adès-Mével, επικεφαλής του γραφείου Ε.Ε. – Βαλκανίων της οργάνωσης Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα (Reporters Without Borders) που επισκέφθηκε τη Μάλτα λίγες μέρες μετά τη δολοφονία, μίλησε στο ert.gr για την εντύπωση που της έκανε η διαδήλωση της Κυριακής 22/10. «10.000 άνθρωποι στους δρόμους, νέοι άνθρωποι, ηλικιωμένοι, ήταν όλοι εκεί. Ένας πληθυσμός ψυχικά τραυματισμένος και σε κατάσταση σοκ. Ήταν σαν κλήση αφύπνισης για τους κατοίκους της Μάλτας η δολοφονία, βγήκαν στο δρόμο ζητώντας δικαιοσύνη.»
Οι Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα συνάντησαν την οικογένεια της Caruana Galizia και μας μετέφεραν το μήνυμά της. «Συναντήσαμε την οικογένεια, ήταν όλοι τους πολύ σοκαρισμένοι. Το μήνυμα που θέλουν να περάσει στον κόσμο είναι ότι η δολοφονία ενός ερευνητή δημοσιογράφου είναι το αποτέλεσμα της συστημικής κατάρρευσης όλων των θεσμικών οργάνων του κράτους. Δεν εμπιστεύονται ούτε την κυβέρνηση, ούτε την αστυνομία, ούτε το δικαστικό σώμα. Ζητούν να γίνει διεθνής έρευνα. »
Μετά τη διαδήλωση, οι Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα συναντήθηκαν και με την πολιτική ηγεσία. «Συναντήσαμε τόσο τον πρόεδρο όσο και τον πρωθυπουργό της Μάλτας. Ζήτησαν τη στήριξη της οικογένειας Caruano Galizia για την προσφορά αμοιβής ύψους ενός εκατομμυρίου ευρώ για στοιχεία που θα οδηγήσουν στη σύλληψη των δολοφόνων. Όμως η οικογένεια θεωρεί πως το να βρεθούν οι δολοφόνοι και να μπουν φυλακή δεν θα λύσει το πρόβλημα. Αναφέρθηκαν μάλιστα στην περίπτωση της Άννας Πολιτόφσκαγια, της οποίας οι δολοφόνοι θεωρητικά οδηγήθηκαν στη δικαιοσύνη. Θέλουν να υπερβούν τη δική τους τραγωδία και να αποκαλύψουν το διεφθαρμένο σύστημα της Μάλτας.»
Οι Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα τρέχουν εδώ και καιρό την καμπάνια #ProtectJournalists, την οποία στηρίζουν πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Κύριο αίτημά τους η δημιουργία μιας θέσης ειδικού απεσταλμένου του γενικού γραμματέα του Ο.Η.Ε. για την ασφάλεια των δημοσιογράφων.
Η Daphne Caruana Galizia είναι η 30η δημοσιογράφος που χάθηκε φέτος στην προσπάθειά της να αποκαλύψει την αλήθεια.
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος