Είδαμε το West Side Story του Σπίλμπεργκ

Στο άκουσμα ότι το West Side Story θα έκανε remake και μάλιστα από τον Σπίλμπεργκ, μεγάλη μερίδα του κοινού αισθάνθηκε άβολα· Οι τελευταίες ταινίες του Σπίλμπεργκ εδώ και 10 χρόνια, σαφέστατα δεν έχουν ούτε την πρωτοτυπία των προηγούμενων και -ενώ είναι άρτιες τεχνικά και σε αφήγηση- στερούνταν μαγείας.

Ακριβώς πριν 10 χρόνια, μαγεμένος από το θεατρικό σκηνοθετικό επίτευγμα του «Αλόγου του πολέμου», το μεταφέρει κινηματογραφικά χάνοντας τη μαγεία των όγκων και της παραμυθένιας αφήγησης. Ένα χρόνο αργότερα, έρχεται το «Linkoln», μια βιογραφία ελαφρώς φλύαρη, που διασώζεται της καταστροφής από την ερμηνεία του βραβευμένου με Όσκαρ Ντάνιελ Ντέι Λιούις. «Η Γέφυρα των Κατασκόπων» σίγουρα είχε μια κάποια μεγαλύτερη ευαισθησία αλλά στο τέλος πνίγεται από τις αρχές του Αμερικανικού ονείρου. «Ο Μεγάλος Φιλικός Γίγαντας» σχεδόν δεν έμοιαζε με ταινία του Σπίλμπεργκ. Το «The Post: Απαγορευμένα Μυστικά» στερείται κορυφώσεων και η σκηνοθεσία υποσκιάζεται από τα ίδια τα γεγονότα και την προσπάθεια εύρεσης της αλήθειας. Το «Ready Player One» -όσο και αν κατά τη γνώμη μου είναι από τις σκηνοθετικές αναλαμπές των τελευταίων δημιουργικών του χρόνων- αντικειμενικά είναι μια ταινία που δεν σπινθηροβολεί έμπνευση ή πρωτοτυπία.

Και κάπου εδώ εμφανίζεται το West Side Story, μια ταινία που έχει ολοκληρωθεί από το 2020 και παρέμενε στα κουτιά λόγω πανδημίας. Και καλά έκανε, γιατί με έναν χρόνο αναμονής κερδήθηκαν δύο επικοινωνιακά και καλλιτεχνικά οχυρά (ή μάλλον τρία): Η επετειακή (για τα 60 χρόνια) υπενθύμιση του μεγαλείου της πρώτης ταινίας· η δυνατότητα παρακολούθησης μιας υπερπαραγωγής με όρους προ covid εκπτώσεων και -δυστυχώς- ένα στοργικό αντίο στον υπέροχο Στίβεν Σοντχάιμ, που μας χάρισε αυτό το μουσικό αριστούργημα.

A story that never ends

Η πρωτότυπη δημιουργία του 1961, σε σκηνοθεσία Ρόμπερτ Γουάιζ και Τζερόμ Ρόμπινς είχε ήδη ανεβάσει πολύ ψηλά τον πήχη. Με 11 υποψηφιότητες και 10 Όσκαρ (έχασε μόνο το βραβείο καλύτερου σεναρίου, κερδίζοντας τα βραβεία καλύτερης ταινίας, Β’ ανδρικού ρόλου για τον Τζορτζ Τσακίρη, Δεύτερης Γυναικείας ερμηνείας για τη Ρίτα Μορένο, καλύτερης σκηνοθεσίας, διεύθυνσης φωτογραφίας, καλλιτεχνικής διεύθυνσης, κουστουμιών, ήχου, μοντάζ και μουσικής) συνεχίζει να κατέχει μια θέση ανάμεσα στις πιο πολυβραβευμένες ταινίες. Πρωταγωνιστές της ταινίας είναι ο Ρίτσαρντ Μπέιμερ, η Νάταλι Γουντ, η Ρίτα Μορένο και ο ελληνικής καταγωγής Τζορτζ Τσακίρης.

Εμπνευσμένο από το Ρωμαίος και Ιουλιέτα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, γυρισμένο σε φιλμ Super Panavision 70 με διευθυντή φωτογραφίας τον Ντάνιελ Φαπ, μουσική του Λέοναρντ Μπέρνστάιν και στίχους του Στίβεν Σοντχάιμ (όπως προαναφέραμε) -που έφυγε πρόσφατα από τη ζωή στα 91 του-, δεν μπορούσε κάτι να πάει άσχημα. Η ταινία είχε αγγίξει την οπτική τελειότητα. Το 1997 η ταινία επελέγη από τη Βιβλιοθήκη του Αμερικάνικου Κογκρέσου για το Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου, ως πολιτιστικά, ιστορικά και αισθητικά σημαντική. Καθόλου αδικαιολόγητα, μελετητές μέχρι σήμερα αναλύουν τα cut της εισαγωγικής σκηνής σε συνδυασμό με τις ισορροπίες των κάδρων.

Το Σπιλμπεργκικό West Side Story είναι μια ζεστή αγκαλιά του Σπίλμπεργκ στον κινηματογράφο και τον κόσμο που τον απαρτίζει: Ο ίδιος τιμά μια από τις αγαπημένες του ταινίες, όχι αντιγράφοντας την προηγούμενη, αλλά εμπνεόμενος από αυτή και χαρίζοντας της μια νέα πνοή. Επίσης, είναι και η δική του προσφορά, αφού χαρίζει ευκαιρίες σε μια γενιά νέων πολυτάλαντων πρωταγωνιστών, κάποιοι από αυτούς με ελάχιστα -έως και καθόλου- δείγματα δουλειάς στον κινηματογράφο. Η ομορφότερη όμως προσφορά του για το κοινό που έχει ζήσει το πέρασμα από τη μία ταινία στην άλλη, είναι η παρουσία της Ρίτα Μορένο που στην πρώτη ταινία υποδύθηκε την Ανίτα ενώ εδώ ερμηνεύει τη Βαλεντίνα, δίνοντας σεναριακά στην ηρωίδα τη δυνατότητα να επωμισθεί μια τιμωρία για όλη τη γενιά της, με την ελπίδα το σήμερα να είναι ομορφότερο, αφού δεν μπορεί να γίνει πιο δίκαιο.

From West to East

Θα μπορούσε να είναι «Η Λίστα του Σίντλερ» του φυλετικού ρατσισμού, και ίσως να γίνει. Γιατί αρχικά το West Side Story ως μια Broadway παραγωγή, ήταν μια οπερετική απόδοση του «Ρωμαίος και Ιουλιέτα», που απευθυνόταν στο τότε σήμερα. Η κινηματογραφική του απόδοση έμοιαζε με ένα love story που μουσικά αγγίζει τη μεγαλύτερη γενιά ενώ μιλούσε για τα προβλήματα των νεότερων, μειώνοντας έτσι το χάσμα.

Στην εποχή του Black Lives Matters αυτή η ιστορία επανοηματοδοτείται ουσιαστικά. Ας μην ξεχνάμε την ανατριχιαστική ατάκα «Life matters even more than love» (Η ζωή αξίζει περισσότερο από την αγάπη).

In which «Side» are you now?

Η εποχή παραμένει στο αόριστο «τότε» πριν το 58, -χωρίς αυτό να έχει σημασία αφού το άγιο εκείνο «τότε» είναι το όσιο τούτο «τώρα»-. Έχουμε τη νέα Ανίτα (που την υποδύεται με ταμπεραμέντο αλλά και ουσία η Ariana DeBose) να επιμένει σε όλους τους χαρακτήρες να μιλάνε αγγλικά κάνοντας πιο λογική τη μετάβαση από γλώσσα σε γλώσσα. Βάση οδηγίας, οι υπότιτλοι όσων μιλάνε ισπανικά δεν μεταφράζονται, για να υπάρχει το αίσθημα όσων καταλαβαίνουν οι αγγλόφωνοι. Από τις σημαντικές εμπνεύσεις του Στίβεν Σπίλμπεργκ ήταν και η απόρριψη του προτύπου «Καλός/Κακός».

Sharks & Jets / Μοντέγοι και Καπουλέτοι / Εκείνοι και οι Άλλοι

Με ισορροπημένη θεατρικότητα που απαιτείται, αλλά και κινηματογραφική υποκριτική με μέτρο και κανόνες, χτίζεται -όπως το νέο κτήριο που θα κατεδαφίσει τις αλάνες των Jets και των Sharks- το περιβάλλον της Αμερικής στα τέλη του ’50, της Αμερικής κάθε δεκαετίας.

Τί έχουν να χωρίσουν οι Jets από τους Sharks; Φυσικά κάτι που δεν ανήκει σε κανέναν από τους δύο: τις πεποιθήσεις και τους φόβους για το άγνωστο, όταν η ανώτερη των δυνάμεων, η αγάπη, βρίσκει το δρόμο της στις σκαλωσιές των κακοχτισμένων πολυκατοικιών, με τις μεταλλικές σκάλες που αντί για εξόδους κινδύνου, έχουν σκαλωσιές που οδηγούν σε κάτι νέο, όσο και παλιό.

Η νύχτα και η πόλη

Όσο η βία μεταξύ των αντιτιθέμενων μερών αυξάνεται, τόσο φουντώνει η αγάπη του ζευγαριού, παρά το γεγονός πως εξαιτίας των συγκρούσεων απειλείται η ίδια η γειτονιά όπου ζουν.

Ευτυχώς δεν μετατρέπεται σε μια ταινία με χαρακτήρες που φέρουν μονοδιάστατες ταυτότητες όπως «Καλός/Κακός». Το κλειδί μιας καλής επαναμεταφοράς είναι να γνωρίζεις όχι τι να αλλάξεις, αλλά τί να κρατήσεις· και φυσικά να μη φοβάσαι τις αλλαγές.

Τίτλοι τέλους σαν ουβερτούρα

Η ταινία τελειώνει και θες να αρχίσει ξανά, σαν δίσκος στο repeat, σαν παιδί που ζητάει να του επαναλάβεις το παραμύθι που ήδη γνωρίζει για να κοιμηθεί ήρεμο. Αυτός είναι ο σκοπός των παραμυθιών, να σε απομακρύνουν από τα προβλήματα που έχουν οι άλλοι, όσοι ανήκουν στην ίδια ή και σε διαφορετική κοινωνική τάξη, ομόθρησκοι ή αλλόθρησκοι, ομοεθνείς ή ξένοι. Έτσι το πρόβλημα τους γίνεται δικό σου μέχρι να σε πάρει ο ύπνος.

Στο West Side Story όμως ξεκινάει ο εφιάλτης, γιατί είναι αδύνατο να μην τη σκεφτείς. Ενώ θα μπορούσε εύκολα να παραμείνει μια αφελής δραματουργικά απόδοση του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας, γίνεται ο Σαίξπηρ των κινηματογραφημένων μιούζικαλ. Στιγμή δε σε αφορούν τα κενά της ιστορίας του απόλυτου έρωτα της στιγμής ή των ανούσιων μαχών. Ξεχνάς τις οπερετικές ερμηνείες και σε στοιχειώνουν οι μελωδίες.

Και σκέφτεσαι… Σκέφτεσαι όσο το βλέπεις, όταν τελειώσει, όταν φύγεις από το σινεμά. Και το βλέπεις ξανά με τα μάτια του μυαλού σου σαν ανάμνηση, βίωμα, ανατριχίλα. Βλέπετε, το μυαλό είναι καταδικασμένο να μη θυμάται γεγονότα αλλά τις αναμνήσεις αυτών. Το μυαλό είναι η βεντέτα της σκέψης και ο σασμός της έρχεται όταν αποδέχεσαι ότι κάποιος πρέπει να πάρει την ευθύνη και από το μηδέν να ξαναρχίσεις.

Το τέλος είναι μια οβερτούρα με ίδια μελωδία και άλλο συναίσθημα. Η πόλη ανθίζει.

Η πόλη παίρνει φως σε στάσιμα πλάνα που οι σκιές προδίδουν την χρονική αλλαγή. Η πόλη έχει εναποθέσει τις ευθύνες της αλλαγής στην παλιότερη γενιά, αυτή που κρατάει το όπλο στα χέρια της σα να το είχε στρέψει στους νεκρούς που έχουν λιγότερα από τα μισά τους χρόνια. Από τα συντρίμμια της μιας πόλης που αναδομείται για να γίνει κοινωνία, όσο οι αλάνες θα είναι αναμνήσεις με αναρτημένες ταμπέλες που θα γράφουν «διαμερίσματα προς πώληση από το 1958» ή ένα απλό «υπό κατασκευή».

Ευτυχώς η ταινία επανασυστήνεται στη νέα γενιά την κατάλληλη στιγμή, που η πυξίδα ξεκολλάει από το μαγνήτη. Ελεύθερος ο βορράς, ο νότος, η ανατολή και η δύση· και ο έρωτας, αυτός χωρίς σύνορα· και η αγάπη· σε μια ματιά.