Καθώς η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, αναλυτές σε όλον τον κόσμο αναζητούν αυτό που κινητοποιεί τον Πούτιν, o οποίος παραμένει ένα αίνιγμα σε δημόσια θέα. Για όσους τον έχουν μελετήσει, όπως επισημαίνει η Eileen AJ Connelly σε άρθρο της στην New York Post, η απάντηση ενδεχομένως ξεκινά σε εκείνη τη δραματική νύχτα του Δεκεμβρίου του 1989 στη Δρέσδη και την εμπειρία της παρακολούθησης της «εξουσίας του λαού» σε δράση…
Ο Ρώσος πρόεδρος ήταν τότε ένας παντρεμένος αξιωματικός της KGB, που ζούσε άνετα στην Ανατολική Γερμανία, όταν ο κόσμος όπως τον ήξερε κατέρρευσε γύρω του.
Εκείνη τη νύχτα, παρακολούθησε τα πλήθη που άρχισαν να εισβάλλουν στα κεντρικά γραφεία της μυστικής αστυνομίας, αλλά και σε ένα κοντινό γραφείο της KGB όπου αυτός και οι σύντροφοί του διεξήγαγαν την κατασκοπεία τους.
Αναζήτησε προστασία από μια μονάδα αρμάτων μάχης του Κόκκινου Στρατού, αλλά ο διοικητής δεν μπορούσε να βοηθήσει χωρίς εντολή από τη Μόσχα.
«Και η Μόσχα είναι σιωπηλή», είπε ο διοικητής. Μια φράση που από τότε στοιχειώνει τον άνθρωπο που αργότερα θα γινόταν ο ίδιος «η Μόσχα».
«Νομίζω ότι αυτό είναι το κλειδί για να κατανοήσουμε τον Πούτιν», δήλωσε στο BBC ο Γερμανός βιογράφος του, Μπόρις Ράιτσουστερ. «Θα είχαμε έναν άλλο Πούτιν και μια άλλη Ρωσία χωρίς τον χρόνο που πέρασε στην Ανατολική Γερμανία».
Το μνημειώδες φινάλε της ψυχροπολεμικής εποχής – το οποίο μάλλον ποτέ δεν αποδέχτηκε – δίδαξε στον 69χρονο πλέον Πούτιν μαθήματα στα οποία βασίζεται ακόμα και σήμερα, καθώς οδηγεί την πατρίδα στο μονοπάτι του πολέμου. Δηλαδή, πόσο εύκολα μπορούν να ανατραπούν οι πολιτικές ελίτ και πόσο σημαντική είναι η οικοδόμηση της δικής του αδιαμφισβήτητης ισχύος ως μέσο προστασίας απέναντι στις μάζες.
Από παιδί του δρόμου σε κατάσκοπο της KGB
Γεννημένος το 1952 στο τότε Λένινγκραντ (την μετέπειτα Αγία Πετρούπολη), ο Πούτιν μεγάλωσε στη σκιά του πολέμου των Σοβιετικών με τη Ναζιστική Γερμανία, που οι Ρώσοι γνωρίζουν ως «ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος».
Ο παππούς του είχε δουλέψει για τον Λένιν και τον Στάλιν ως μάγειρας. Ο πατέρας του τραυματίστηκε βαριά και ο μεγαλύτερος αδερφός του πέθανε κατά τη διάρκεια της βίαιης πολιορκίας 872 ημερών της πόλης από τους Γερμανούς. Η γιαγιά του σκοτώθηκε από τους Γερμανούς το 1941, και οι θείοι του χάθηκαν στο μέτωπο του πολέμου. Οι τεράστιες θυσίες του Κόκκινου Στρατού για να ηττηθεί ο ναζισμός δεν ήταν αφηρημένες αλλά απτές μέσα στην οικογένειά του, όπως για πολλούς Ρώσους της γενιάς του. Ο Πούτιν έμαθε νέος ότι, όπως το έθεσε ο ίδιος στην ομιλία του μετά τη σφαγή στο Μπεσλάν, «οι αδύναμοι νικιούνται».
Ως παιδί, ο Πούτιν υπήρξε ο «τραμπούκος της αυλής» του σχολείου και ήταν μέλος συμμορίας, όπως λέει ο συγγραφέας Alex Goldfarb στο ντοκιμαντέρ του BBC Select «Putin: A Russian Spy Story». «Ήταν πολύ μικρόσωμος, αλλά σκληρός μαχητής. Ο αθλητισμός τον έσωσε από το να μπει σε μια ζωή εγκληματία. Ο προπονητής του στο τζούντο τον τράβηξε από αυτή τη ζωή του δρόμου και έγινε ένας πολύ μανιώδης μαχητής». Κάτι που τράβηξε την προσοχή της KGB, στην οποία ποτέ δεν έκρυψε ότι ονειρευόταν να προσχωρήσει.
Ο Πούτιν ήθελε να ενταχθεί στην KGB από τότε που ήταν έφηβος, εμπνεόμενος από δημοφιλείς σοβιετικές ιστορίες θρασύτητας των μυστικών υπηρεσιών στις οποίες, θυμάται αργότερα, «η προσπάθεια ενός ανθρώπου μπορούσε να πετύχει αυτό που δεν μπορούσαν ολόκληροι στρατοί. Ένας κατάσκοπος μπορούσε να αποφασίσει τη μοίρα χιλιάδων ανθρώπων».
Το όνειρό του έγινε πραγματικότητα στα 23 του χρόνια… Εισήλθε στο νομικό τμήμα του Κρατικού Πανεπιστημίου του Λένινγκραντ το 1970, ένα τμήμα που, σύμφωνα με τον Valery Musin, τότε λέκτορα του πανεπιστημίου, ήταν χώρος εκπαίδευσης για την KGB, την αστυνομία και τη διοίκηση. Η Επιτροπή για την Κρατική Ασφάλεια (KGB) τον πλησίασε προτού αποφοιτήσει.
Η πρώτη του τοποθέτηση ως πράκτορα πλέον της KGB στο εξωτερικό, ήταν στη Δρέσδη στα μέσα της δεκαετίας του 1980, σε ηλικία 32 ετών.
Τα χρόνια στην Ανατολική Γερμανία
Η Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας ή ΛΔΓ – ένα κομμουνιστικό κράτος που δημιουργήθηκε από τη σοβιετική κατεχόμενη ζώνη της μεταναζιστικής Γερμανίας – ήταν ένα πολύ σημαντικό φυλάκιο της εξουσίας της Μόσχας κοντά στη Δυτική Ευρώπη, γεμάτο σοβιετικούς στρατιωτικούς και κατασκόπους.
Αρχικά, ωστόσο, μεγάλο μέρος της δουλειάς του στη Δρέσδη ήταν βαρετό.
Σύμφωνα με Γερμανούς ειδικούς των μυστικών υπηρεσιών, στα καθήκοντα του Πούτιν ήταν η κλοπή δυτικής τεχνολογίας και μυστικών του ΝΑΤΟ, όπως γράφει η Washington Post.
Αλλά αν η κατασκοπευτική εργασία δεν ήταν τόσο συναρπαστική όσο περίμενε, ο Πούτιν και η νεαρή οικογένειά του μπορούσαν τουλάχιστον να απολαμβάνουν την καλή ζωή της Ανατολικής Γερμανίας.
Η τότε σύζυγος του, Λουντμίλα, θυμόταν αργότερα ότι η ζωή στη ΛΔΓ ήταν πολύ διαφορετική από τη ζωή στην ΕΣΣΔ. «Οι δρόμοι ήταν καθαροί. Έπλεναν τα παράθυρά τους μια φορά την εβδομάδα», είπε σε μια συνέντευξη που δημοσιεύτηκε το 2000, ως μέρος του «First Person», ενός βιβλίου συνεντεύξεων με τον νέο και τότε ελάχιστα γνωστό εν ενεργεία πρόεδρο της Ρωσίας.
Σύμφωνα με το βιβλίο «Εύθραυστες Φιλίες» (Heikle Freundschaften), που γράφτηκε από μία γερμανίδα παλιά φίλη του ζεύγους, την Irene Pietsch, η Λουντμίλα Πούτινα περιέγραφε τον σύζυγό της ως τον κατάλληλο άντρα για εκείνη — δεν ήταν μέθυσος και δεν την χτυπούσε. Ωστόσο, ανησυχούσε που περνούσε πολύ χρόνο με τους φίλους του τα βράδια – σε κοινωνικές συγκεντρώσεις στις οποίες εκείνη έπρεπε να σερβίρει ποτά, πίκλες και ψάρια. Ένα άλλο παράπονο που είχε η Λουντμίλα, ήταν για τους Γερμανούς άντρες που ξεσηκώνουν τις γυναίκες τους νωρίς κάθε πρωί για να ετοιμάσουν το πρωινό των συζύγων τους, επειδή ο «Βολόντια της» -το χαϊδευτικό που χρησιμοποιούσε για τον Βλαντιμίρ- άρχισε να έχει παρόμοιες απαιτήσεις μετά την διαμονή τους στη Γερμανία.
Η Ανατολική Γερμανία απολάμβανε υψηλότερο βιοτικό επίπεδο από τη Σοβιετική Ένωση και ένας πρώην συνάδελφος του στην KGB, ο Βλαντιμίρ Ουσόλτσεφ, περιγράφει στο BBC πως ο Πούτιν περνούσε ώρες ξεφυλλίζοντας δυτικούς καταλόγους ταχυδρομικών παραγγελιών, για να συμβαδίζει με τη μόδα και τις νέες τάσεις.
Εκεί άρχισε να απολαμβάνει επίσης την μπύρα – εξασφαλίζοντας μια ειδική εβδομαδιαία προμήθεια της τοπικής μπίρας, Radeberger.
Η Ανατολική Γερμανία διέφερε όμως από την ΕΣΣΔ και ως προς κάτι ακόμα: είχε μια σειρά από ξεχωριστά πολιτικά κόμματα, παρόλο που βρισκόταν σταθερά υπό κομμουνιστική κυριαρχία ή έστω φαινόταν να είναι.
«Απολάμβανε πολύ αυτόν τον μικρό παράδεισο για εκείνον», λέει ο Boris Reitschuster. Η Ανατολική Γερμανία ιδίως, λέει, «είναι το μοντέλο της πολιτικής του. Ανοικοδόμησε κατ’ ουσίαν ένα είδος Ανατολικής Γερμανίας στη Ρωσία».
Αλλά το φθινόπωρο του 1989 αυτός ο προσωπικός του παράδεισος έγινε ένα είδος κόλασης της KGB. Η κατάρρευση της Ανατολικής Γερμανίας μέσα τους επόμενους μήνες σηματοδότησε μια τεράστια ρήξη στη ζωή του ίδιου και της οικογένειάς του.
«Τα πλήθη στο Κίεβο το 2004, στη Μόσχα το 2011 ή στο Κίεβο το 2013 και το 2014, του ξυπνάνε μνήμες εκείνης της νύχτας στη Δρέσδη», λέει ο Boris Reitschuster. «Και όλοι αυτοί οι παλιοί φόβοι αναδύονται μέσα του».
Από την KGB στο τιμόνι της Μητέρας Πατρίδας
Όταν ο Πούτιν ανέβηκε στο θρόνο της ρωσικής εξουσίας το 1999, το πρόσωπό του ήταν μάλλον συμπαθητικό, ακόμη και ελκυστικό – και η ρητορική του ήταν απολύτως λογική, όπως επισημαίνει και ο συγγραφέας Vladimir Sorokin σε άρθρο του που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Guardian… Σε πολλούς φαινόταν ότι ο άνθρωπος που ανέβαινε στα ύψη της ρωσικής πυραμίδας της εξουσίας ήταν ένας ευφυής αξιωματούχος χωρίς υπερηφάνεια και αλαζονεία… Ένα νέο άτομο που συμβάδιζε με την εποχή του και κατανοούσε ότι για το μέλλον της μετασοβιετικής Ρωσίας υπήρχε μόνο ένας δρόμος: η δημοκρατία. Και μάλιστα αναφερόταν συχνά σε αυτήν στις συνεντεύξεις του τότε, υποσχόμενος στους πολίτες της Ρωσικής Ομοσπονδίας διαρκείς μεταρρυθμίσεις, ελεύθερες εκλογές, ελευθερία του λόγου, σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τις αρχές, συνεργασία με τη Δύση και, το πιο σημαντικό, συνεχή εναλλαγή όσων βρίσκονται στην εξουσία.
«Δεν έχω σκοπό να παραμείνω αγκιστρωμένος σε αυτήν την καρέκλα!» είχε δηλώσει χαρακτηριστικά.
Περισσότερο από 20 χρόνια αργότερα, έχοντας αθετήσει την υπόσχεσή του, ο Πούτιν εξακολουθεί να κρατιέται με όλη του τη δύναμη στην καρέκλα του.
«Όταν τον συνάντησα για πρώτη φορά, έπρεπε να σκύψεις λίγο προς το μέρος του για να καταλάβεις τι έλεγε», είπε η Κοντολίζα Ράις, πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ. «Έχω δει τον Πούτιν να μετατρέπεται από λίγο ντροπαλός, σε αρκετά συνεσταλμένο, σε αλαζόνα και τώρα σε μεγαλομανή».
Ο Πούτιν έχει δηλώσει ότι η κατάρρευση της ΕΣΣΔ ήταν η μεγαλύτερη καταστροφή του 20ού αιώνα. Μια κατάρρευση που χαιρετίστηκε από την πλειοψηφία των σοβιετικών ως ευλογία, καθώς ούτε μια οικογένεια δεν είχε μείνει αλώβητη… Αλλά δεν κατάφερε να ξεπεράσει τον αξιωματικό της KGB μέσα του, τον αξιωματικό που είχε διδαχτεί ότι η ΕΣΣΔ ήταν η μεγαλύτερη ελπίδα για την πρόοδο της ανθρωπότητας και ότι η Δύση ήταν ένας εχθρός ικανός μόνο για διαφθορά. Εκτοξεύοντας τη χρονομηχανή του στο παρελθόν, ήταν σαν να επέστρεφε στη σοβιετική του νιότη, κατά τη διάρκεια της οποίας ένιωθε τόσο άνετα. Σταδιακά ανάγκασε όλους τους υπηκόους του να επιστρέψουν και εκείνοι εκεί.
Μυστικά και Ψέματα
Για τον Πούτιν, η ίδια η ζωή ήταν πάντα μια ειδική επιχείρηση. Από την KGB έμαθε όχι μόνο την περιφρόνηση για τους «κανονικούς» ανθρώπους, που ήταν πάντα μια μορφή αναλώσιμης ύλης για το σοβιετικό κράτος, αλλά και την κύρια αρχή του Τσεκιστή (δηλαδή του υπαλλήλου των υπηρεσιών κρατικής ασφάλειας της Ρωσικής Ομοσπονδίας): ούτε μια λέξη αλήθειας. Όλα πρέπει να είναι κρυμμένα, απόρρητα. Η προσωπική του ζωή, οι συγγενείς, οι συνήθειές του – όλα ήταν πάντα κρυμμένα, δίνοντας άπλετο χώρο για φήμες και εικασίες.
«Δεν πρέπει ποτέ να χάνεις τον έλεγχο», είπε στον Αμερικανό σκηνοθέτη Όλιβερ Στόουν στο ντοκιμαντέρ «The Putin Interviews» του 2017. Στα 4 επεισόδια του ντοκιμαντέρ υπάρχουν δύο θέματα που ο Πούτιν αναδεικνύει διαρκώς από το πουθενά: πόσο μισεί το ΝΑΤΟ, και πόσο αγαπάει το Τζούντο. Ισχυρίζεται μάλιστα ότι το Τζούντο καθοδηγεί τις ενέργειές του στην πολιτική, λέγοντας ότι ευνοεί την ευελιξία και την κατά περίπτωση υποχώρηση «αν αυτός είναι ο τρόπος που οδηγεί στη νίκη».
«Ο εφιάλτης του Πούτιν δεν είναι το ΝΑΤΟ, αλλά η δημοκρατία», είπε ο Γιόσκα Φίσερ, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας που συναντήθηκε με τον Πούτιν πολλές φορές. «Είναι οι χρωματιστές επαναστάσεις, χιλιάδες άνθρωποι στους δρόμους του Κιέβου. Μόλις ασπάστηκε μια αυτοκρατορική, στρατιωτική ιδεολογία ως θεμέλιο της Ρωσίας ως παγκόσμιας δύναμης, δεν ήταν σε θέση να το ανεχθεί αυτό».
Κάποτε περιέγραψε τον εαυτό του ως «ειδικό στις ανθρώπινες σχέσεις». «Πρέπει να καταλάβετε, είναι από την KGB. Το ψέμα είναι το επάγγελμά του, δεν είναι αμαρτία», είπε στους New York Times η Sylvie Bermann, πρέσβειρα της Γαλλίας στη Μόσχα από το 2017 έως το 2020. «Είναι σαν καθρέφτης, προσαρμόζεται σε αυτό που βλέπει, ακριβώς όπως εκπαιδεύτηκε να κάνει».
Οι εμμονές που θέριεψαν
«Η Δύση δεν έλαβε επαρκώς υπόψη πώς λειτουργούσε μέσα του η δύναμη του σοβιετικού μύθου, οι στρατιωτικές θυσίες και ο ρεβανσισμός», γράφει ο Michel Eltchaninoff, ο Γάλλος συγγραφέας του «Inside the Mind of Vladimir Putin», του οποίου οι παππούδες και γιαγιάδες ήταν όλοι Ρώσοι. «Πιστεύει βαθιά ότι ο Ρώσος είναι έτοιμος να θυσιαστεί για μια ιδέα, ενώ στον Δυτικό αρέσει η επιτυχία και η άνεση».
«Δεν συνειδητοποιήσαμε ότι ο Πούτιν είχε χτίσει το αφήγημα μιας ιστορικής μυθολογίας και σκεφτόταν με όρους μιας αυτοκρατορίας 1.000 ετών», τονίζει μιλώντας στους New York Times ο γερμανός διπλωμάτης Thomas Bagger. «Δεν μπορείς να αποτρέψεις κάποιον σαν αυτόν με κυρώσεις».
Στην απομόνωση του Covid-19, που υπό τον μεγεθυντικό φακό της μικροβιοφοβίας οδήγησε τον Ρώσο ηγέτη να επιβάλει «έκτακτες διευθετήσεις» για όποιον τον συναντήσει, όλες οι εμμονές του Πούτιν για τα 25 εκατομμύρια Ρώσους που έχασε η Μητέρα Πατρίδα με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης φαίνεται να θέριεψαν.
«Κάτι συνέβη», λέει η Sylvie Bermann, την οποία είχε υποδεχθεί ένας χαμογελαστός κ. Πούτιν όταν παρουσίασε τα διαπιστευτήριά της ως νέα πρέσβειρα της Γαλλίας στη χώρα το 2017. «Μιλάει με μια νέα οργή και μένος, ένα είδος τρέλας».
Η Κοντολίζα Ράις συμφωνεί. «Κάτι είναι σίγουρα διαφορετικό», είπε. «Δεν ελέγχει τα συναισθήματά του. Κάτι είναι λάθος».
Αφού ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν της Γαλλίας συναντήθηκε με τον Πούτιν τον περασμένο μήνα, είπε στους δημοσιογράφους στο αεροπλάνο του ότι τον βρήκε πιο άκαμπτο, απομονωμένο και ιδεολογικά ανυποχώρητο από ό,τι στην προηγούμενη συνάντησή τους το 2019. Οι βοηθοί του Μακρόν περιέγραψαν τον Ρώσο πρόεδρο ως σωματικά αλλαγμένο, το πρόσωπό του πρησμένο. «Παρανοϊκός» ήταν η λέξη που επέλεξε ο κορυφαίος διπλωματικός σύμβουλος του Γάλλου προέδρου για να περιγράψει μια ομιλία του Πούτιν λίγο πριν την εισβολή στην Ουκρανία.
Διαβάστε επίσης:
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος