Μάρτιν Λούθερ Κινγκ: “Η ειρηνική απειλή”

Μάρτιν Λούθερ Κινγκ:

“Η ειρηνική απειλή”

Της Μανιώς Μάνεση

Ήταν ίσως η προκλητική απάθεια στο βλέμμα του αστυνομικού ενώ δολοφονούσε αργά και βασανιστικά τον αφροαμερικανό Τζορτζ Φλόιντ, η αδιαφορία του στην απεγνωσμένη έκκληση ‘’I can’t breathe’’ του ακινητοποιημένου με βάναυσο τρόπο ύποπτου για κάποιο παράπτωμα, οι στιγμές που ξεχείλισαν το ποτήρι. Αρκετά τα φαινόμενα ρατσιστικής βίας στις ΗΠΑ, υπαρκτή η ανισότητα μεταξύ λευκών και μαύρων, παρά την κοινωνική πρόοδο των τελευταίων δεκαετιών. Το κίνημα ‘’black lives matter’’, έχει αιτίες και αφορμές… Έχει προϊστορία…

‘’ Έχω ένα όνειρο ότι μια μέρα στους κόκκινους λόφους της Τζώρτζια, οι γιοι των πρώην σκλάβων και οι γιοι των πρώην ιδιοκτητών των σκλάβων, θα μπορούν να καθίσουν μαζί στο ίδιο τραπέζι σαν αδέλφια….

Έχω ένα όνειρο ότι τα τέσσερα παιδιά μου μια μέρα θα ζήσουν σε ένα κράτος όπου δεν θα κρίνονται από το χρώμα του δέρματός τους αλλά από το περιεχόμενο του χαρακτήρα τους’’…

Στην ιστορική ομιλία του “I have a dream’’, τον Αύγουστο του 1963, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ξεδιπλώνει το όραμά του για μια άλλη ζωή των μαύρων της Αμερικής.  Ακάματος υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ειρηνιστής, ηγέτης και μάρτυρας του αγώνα για τη νομική και ουσιαστική κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων, γεννήθηκε στις 15 Ιανουαρίου του 1929 στην Ατλάντα της Γεωργίας. Εκεί, όπου οι διαχωριστικές γραμμές είναι ακόμη βαθιά χαραγμένες…

Διδάκτωρ θεολογίας, υπέρμαχος των ιδεών του Μαχάτμα Γκάντι περί μη χρήσης βίας, αξιοποιεί τη θέση του ως ιερέας του δόγματος των Βαπτιστών για την παρουσίαση των απόψεων του, για την καταγγελία της πολιτικής των φυλετικών διακρίσεων που ακολουθούσαν οι αρχές της Πολιτείας. Η σύλληψη και παραπομπή σε δίκη της Ρόζα Παρκς, την 1η Δεκεμβρίου 1955, επειδή αρνήθηκε να παραχωρήσει σε λευκό, τη θέση της στο λεωφορείο, ήταν η αφορμή για την πρώτη διαμαρτυρία των μαύρων στη σύγχρονη ιστορία των ΗΠΑ χωρίς τη χρήση βίας, της οποίας ηγήθηκε ο Κινγκ. Μποϊκοτάζ των δημόσιων λεωφορείων, για 382 ημέρες. Υπεραμυνόμενος του πολύμηνου μποϊκοτάζ στο Μοντγκόμερι, που έληξε μετά την απόφαση του Δικαστηρίου να χαρακτηρίσει αντισυνταγματικούς τους επιβαλλόμενους  περιορισμούς, ο Κινγκ σχολίαζε: «ο ρατσισμός ενάντια στους νέγρους, με τις αναπόφευκτες φυλετικές διακρίσεις που συνεπάγεται, αναπτύχθηκε βρίσκοντας πρόσφορο έδαφος στα αισθήματα κατωτερότητας των λαϊκών μαζών, τόσο των λευκών όσο και των νέγρων… η τεράστια ένταση που υπάρχει στις φυλετικές σχέσεις στο Νότο, εξηγείται σήμερα εν μέρει από την επαναστατική αλλαγή στην αυτοεκτίμηση του νέγρου και του προορισμού του και από την αποφασιστικότητα του να αγωνιστεί για τα δίκαια του. Εμείς οι νέγροι έχουμε αντικαταστήσει την αυτολύπηση με τον αυτοσεβασμό και την υποτίμηση του εαυτού μας με την αξιοπρέπεια».

Διακηρύσσει την ανάγκη υπεράσπισης του δικαιώματος της ισότητας, πιστεύει ότι ένα νέο μαζικό κίνημα θα μπορούσε να συντείνει στην πτώση της Δυτικής αποικιοκρατίας και συχνά χρησιμοποιεί το επίτευγμα του Μοντγκόμερι επιχειρηματολογώντας υπέρ της άποψης του. Ότι η άμεση αντίδραση χωρίς τη χρήση βίας αποτελεί το πιο ηθικό μέσον που διαθέτουν οι καταπιεσμένοι για να κατακτήσουν την αυτοδιάθεση τους.

Ο Κινγκ γίνεται γρήγορα γνωστός με τους αγώνες του στο ευρύτερο αμερικανικό κοινό. Χαρισματικός και γεμάτος πάθος αποδεικνύεται άκρως αποτελεσματικός στο να κερδίζει την καρδιά και το μυαλό, όλο και περισσότερων Αμερικανών ανεξαρτήτως χρώματος. Αποκτά πλήθος οπαδών, αλλά και πλήθος εχθρών καθώς η δράση του τον οδηγεί στο στόχαστρο των ρατσιστικών οργανώσεων. Προικισμένος με μια πειθαρχημένη ηρεμία, λογική και ελπίδα απέναντι στις απειλές και τα δυσοίωνα σημάδια, ο Κινγκ πρεσβεύει έναν κόσμο απαλλαγμένο από φανατισμό και γεμάτο από πίστη, ελπίδα, αγάπη, δικαιοσύνη.

Στην πορεία του χρόνου ο Κινγκ επεκτείνει τη δραστηριότητά του στο σύνολο σχεδόν των πολιτειών του Νότου και ιδρύει το «Καθοδηγητικό Χριστιανικό Συμβούλιο του Νότου» το οποίο παίζει το ρόλο του συντονιστικού οργάνου του αντιρατσιστικού αγώνα των μαύρων. Ο ίδιος σταδιακά αλλά σταθερά καθιερώνεται ως ηγέτης του ειρηνικού κινήματος των μαύρων, αν και δεν έλειψαν οι επικριτές της πολιτικής του και μεταξύ των ομόφυλων. Έχοντας ως πρότυπο το παράδειγμα του Γκάντι που οδήγησε τη χώρα του στην ανεξαρτησία από τη βρετανική αποικιοκρατία χρησιμοποιώντας μόνο τα όπλα της αλήθειας, της αποχής από τη βία, της ειλικρίνειας, ο Κινγκ οργανώνει από το 1960 καινούργιους αγώνες για τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων.

Ο στόχος της φυλετικής δικαιοσύνης αποτελεί για τον Κινγκ συστατικό μέρος ενός ευρύτερου αγώνα ώστε το έθνος να μην αθετήσει την υποχρέωσή του προς το πνεύμα και τις θεμελιώδεις αρχές της δημοκρατίας. Θεωρεί το φυλετικό ζήτημα εθνικό και όχι μερικό πρόβλημα της Αμερικής, πιστεύοντας ότι η αντιμετώπιση του θα συνέβαλε στην πλήρη υλοποίηση των οραμάτων και των ιδανικών της δημοκρατίας. Ζητούσε ισχυρή και επιθετική ομοσπονδιακή ηγεσία. Ταυτόχρονα από τους ομόφυλους του να αγωνιστούν «παθιασμένα και ανένδοτα για πολιτικά δικαιώματα α΄ κατηγορίας χωρίς τη χρήση μεθόδων β’ κατηγορίας». Να εργαστούν με επιμέλεια, αποφασιστικότητα και τόλμη ώστε να υλοποιηθεί το όνειρο της αμερικανικής δημοκρατίας… όλοι οι άνθρωποι να αντιμετωπίζονται ισόνομα. Ταξιδεύει χιλιάδες μίλια και εκφωνεί εκατοντάδες λόγους. Πάντοτε παρών όπου υπήρχε αδικία, διαμαρτυρία και δράση. Έγραψε σειρά βιβλίων και άρθρων. Φυλακίστηκε αρκετές φορές.

Το 1963, εκατό χρόνια ακριβώς μετά την υπογραφή της διακήρυξης της Χειραφέτησης των Μαύρων από τον πρόεδρο Αβραάμ Λίνκολν, η αντίθεση των κυβερνητών του Μισισιπή και της Αλαμπάμα, για την ελεύθερη είσοδο των μαύρων φοιτητών στα Πανεπιστήμια, προκάλεσε σειρά ταραχών που οδήγησαν τη χώρα στα πρόθυρα ενός φυλετικού πολέμου, αλλά και την παρέμβαση του προέδρου Τζ. Φ. Κέννεντι. Ήταν η ώρα του αγωνιστή Κινγκ με το όνειρο του για την κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων. Στις 28 Αυγούστου πραγματοποιείται στην Ουάσιγκτον η πρώτη μεγάλη ενιαία πορεία διαμαρτυρίας για τα πολιτικά δικαιώματα. Καθοριστικός σταθμός στην ηγετική τροχιά του Κινγκ, ο οποίος συναντήθηκε με τον πρόεδρο Κέννεντι και στη συνέχεια εκφώνησε στα σκαλοπάτια του Μνημείου Λίνκολν ενώπιον 250.000 ατόμων τον ιστορικό του λόγο «έχω ένα όνειρο», που έμεινε γνωστός ως ο λόγος για το όνειρο. Όλο το αμερικανικό έθνος είδε και άκουσε μέσα από τα μέσα ενημέρωσης την έκκληση του για δικαιοσύνη και ελευθερία… «Δεν θα υπάρξει ούτε ανάπαυση ούτε ηρεμία στην Αμερική μέχρι να παραχωρηθούν στους νέγρους τα πολιτικά τους δικαιώματα. Ο ανεμοστρόβιλος της εξέγερσης θα συνεχίσει να τραντάζει τα θεμέλια του έθνους μας μέχρις ότου προβάλλει η λαμπρή ημέρα της δικαιοσύνης…»

Χαρακτηρίζεται από το περιοδικό Time «άνθρωπος της χρονιάς», ανακηρύσσεται ηγέτης – σύμβολο των μαύρων Αμερικανών, αναγνωρίζεται ως διεθνής προσωπικότητα.

Αποτέλεσμα των αγώνων του, η ψήφιση το 1964 του ομοσπονδιακού «Νόμου για τα Πολιτικά Δικαιώματα», ο οποίος καθιστά παράνομες τις όποιες νομικές διακρίσεις μεταξύ λευκών και μαύρων. Τον ίδιο χρόνο, σε ηλικία μόλις 35 ετών, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, «η ειρηνική απειλή» κατά ορισμένους, γίνεται ο νεότερος κάτοχος του βραβείου Νόμπελ για την ειρήνη.

Τι σήμαινε για τον ίδιο το βραβείο Νόμπελ; «Αναγνώριση της εκπληκτικής πειθαρχίας του νέγρου, αφού, μολονότι υπήρξαν ταραχές, η αιματοχυσία που θα γνωρίζαμε χωρίς την πειθαρχία της μη βίας θα ήταν φοβερή».

Η ηγετική θέση του στο κίνημα των μαύρων αμφισβητείται έντονα το 1965, οπότε αρχίζουν να διαμορφώνονται πιο ριζοσπαστικές τάσεις στους κόλπους του. Δεν λείπουν οι κατηγορίες άλλων μαύρων ηγετών περί αδιαφορίας του για τα οξυμένα εθνικά και κοινωνικά προβλήματα, όπως ο πόλεμος στο Βιετνάμ ή η κατάσταση των λαϊκών στρωμάτων στα γκέτο των μεγαλουπόλεων, ενώ συχνά, η θεωρία του περί μη χρήσης βίας επικρίνεται ως συμβιβαστική των κρατικών σκοπιμοτήτων. Ο ίδιος αποκρούει τις κατηγορίες, παραμένει σταθερός στις απόψεις του αν και διαφοροποιεί μια σειρά θέσεων του. Προχωράει στη γενικότερη αμφισβήτηση της κυβερνητικής κοινωνικής πολιτικής,  καταγγέλλει ανοιχτά τον πόλεμο στο Βιετνάμ ηγούμενος μεγάλης αντιπολεμικής διαδήλωσης στο Σικάγο, με τη συμμετοχή λευκών και μαύρων…

Στις αρχές του 1968 εμφανίζεται πιο επιθετικός. Οργανώνει πανεθνικές κινητοποιήσεις, προκαλεί αντιδράσεις. Στις 4 Απριλίου 1968, δολοφονείται από ελεύθερο σκοπευτή στο μπαλκόνι του δωματίου του στο μοτέλ Λορέν στο Μέμφις του Τενεσί. Μετά το θάνατό του το κίνημα των μαύρων στις ΗΠΑ διασπάται ακολουθώντας συνολικά μια ριζοσπαστικότερη πορεία. Ο ίδιος παραμένει το σύμβολο του κουράγιου και της αγωνιστικότητας των μαύρων, του ηθικού και ακάματου ηγέτη, του μεγάλου οραματιστή.